Thúc Đẩy Đầu Tư Doanh Nghiệp Cho Phát Triển Khoa Học và Công Nghệ Tại Việt Nam

Khoa học và công nghệ đóng vai trò then chốt trong nền văn minh hiện đại. C.Mác đã chỉ ra rằng năng suất lao động có ảnh hưởng quyết định đến việc làm tăng của cải và lượng giá trị của hàng hóa. Khi năng suất lao động tăng lên thì cả người sản xuất và người tiêu dùng trong xã hội đều có lợi. Trình độ kỹ thuật công nghệ có tác động lớn đến năng suất lao động không chỉ của mỗi chủ thể trong nền sản xuất mà còn của cả xã hội. Lênin coi việc nâng cao năng suất lao động bằng mọi cách là điều quan trọng nhất và chủ yếu nhất đối với thắng lợi của CNXH. Nordhaus nhấn mạnh giáo dục và thay đổi công nghệ là nguyên nhân đưa đến sự tăng trưởng kinh tế nhanh nhất.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại nhiều cơ hội cho sự phát triển, như không gian kinh tế mới, công nghệ mới, sản phẩm mới. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra nhiều thách thức, nguy cơ tiềm tàng về cạnh tranh giữa thế giới thực và ảo. Việc tận dụng khoa học công nghệ và bài toán sử dụng các nguồn lực hiệu quả và bền vững là vấn đề cần được quan tâm. Thực tế đã có những tập đoàn công nghệ số bị phá sản, một loạt doanh nghiệp và doanh nghiệp công nghệ đang sa thải hàng nghìn lao động, tác động không nhỏ đến đời sống kinh tế - xã hội của các quốc gia, vùng lãnh thổ, các dân tộc.

Không ít doanh nghiệp vừa còn gặp trở ngại lớn về vốn, khó tiếp cận được các nguồn hỗ trợ để đầu tư đổi mới phát triển khoa học và công nghệ. Điều này làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp và cản trở sự phát triển của KHCN. Cần có các giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn và nguồn hỗ trợ một cách dễ dàng hơn.

Một số doanh nghiệp chưa đủ kỹ năng để đầu tư ứng dụng khoa học và công nghệ mới vào phát triển sản xuất, kinh doanh hoặc chính bản thân doanh nghiệp lúng túng, chần chừ trước thực tế đòi hỏi sự vươn lên trong môi trường cạnh tranh gay gắt, chưa quyết liệt hành động chuyển đổi. Điều này cho thấy cần có các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong việc đầu tư và ứng dụng KHCN.

Thể chế vẫn là vấn đề mà Đảng ta chỉ rõ là một trong ba “điểm nghẽn” lớn nhất: thể chế, hạ tầng và nhân lực; trong đó, thể chế là “điểm nghẽn” của “điểm nghẽn”. Theo đánh giá của (WIPO) tại Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index) năm 2023 và năm 2024, đối với Việt Nam, chỉ số Chất lượng quy định pháp luật chưa phản ánh rõ xu hướng cải thiện.

Cần có một thể chế đồng bộ và hiệu quả để thúc đẩy đầu tư doanh nghiệp cho phát triển KHCN. Chính sách ưu đãi đầu tư KHCN đóng vai trò then chốt, tạo động lực cho doanh nghiệp. Bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, nguồn vốn từ xã hội cho phát triển khoa học và công nghệ ngày càng tăng lên. Sự gia tăng nguồn vốn đầu tư đó đã thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất, hiệu quả, năng lực toàn diện của các doanh nghiệp, sức mạnh của nền kinh tế - xã hội.

Cần có cơ chế huy động vốn hiệu quả, đa dạng hóa nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp và xã hội. Các nguồn vốn có thể đến từ Quỹ đầu tư mạo hiểm KHCN Việt Nam, các tổ chức tài chính, và các nhà đầu tư cá nhân. Cần tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp KHCN tiếp cận được các nguồn vốn này.

Cần tập trung vào các lĩnh vực KHCN ưu tiên, chủ động tiếp cận và tận dụng thành tựu khoa học, phát triển kinh tế số, kinh tế xanh. Việc đầu tư cho khoa học và công nghệ, số hóa các hoạt động kinh tế, xã hội cũng đã được Đảng, Chính phủ rất quan tâm, như Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.

Dự án KHCN cần có tính khả thi về mặt kỹ thuật và tài chính. Cần chứng minh được tiềm năng thị trường và khả năng sinh lời của dự án. Dự án cũng cần có tính sáng tạo và đột phá để thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư.

Doanh nghiệp cần cung cấp các bằng chứng về tiềm năng phát triển và lợi nhuận của dự án. Điều này có thể bao gồm các nghiên cứu thị trường, dự báo doanh thu, và các kế hoạch kinh doanh chi tiết.

Việc xây dựng mạng lưới quan hệ với các nhà đầu tư tiềm năng là rất quan trọng. Doanh nghiệp có thể tham gia các sự kiện khởi nghiệp, hội thảo đầu tư, và các diễn đàn kinh doanh để gặp gỡ và kết nối với các nhà đầu tư.

Việc liên kết giữa doanh nghiệp và viện trường giúp tăng cường khả năng nghiên cứu và phát triển (R&D). Doanh nghiệp có thể tận dụng nguồn lực nghiên cứu của viện trường để phát triển các công nghệ mới và cải tiến các sản phẩm hiện có. Viện trường có thể tìm kiếm các đối tác doanh nghiệp để ứng dụng và thương mại hóa các kết quả nghiên cứu của mình.

Việc chuyển giao công nghệ từ viện trường sang doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Cần có các cơ chế và chính sách hỗ trợ để thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ này.

Việc liên kết giữa doanh nghiệp và viện trường cũng góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KHCN. Doanh nghiệp có thể tham gia vào quá trình đào tạo và bồi dưỡng sinh viên, giúp sinh viên có được kiến thức và kỹ năng thực tế.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain là những công nghệ đột phá có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Việc đầu tư vào AI và blockchain sẽ mang lại lợi nhuận cao cho các nhà đầu tư.

Năng lượng tái tạo và công nghệ môi trường là những lĩnh vực quan trọng để phát triển kinh tế xanh và bền vững. Việc đầu tư vào các lĩnh vực này không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn góp phần bảo vệ môi trường.

Cần có tầm nhìn dài hạn và chiến lược đầu tư bền vững để tận dụng tối đa các cơ hội phát triển trong tương lai. Đầu tư bền vững cần xem xét các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội.