Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô Việt Nam có nhiều biến động và thách thức, công tác quản lý ngân sách sử dụng (NSSD) tại các đơn vị quân đội, đặc biệt là trường Đại học Chính trị - Bộ Quốc phòng, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả tài chính và thực hiện nhiệm vụ quốc phòng. Từ năm 2016 đến 2018, trường Đại học Chính trị đã thực hiện quản lý ngân sách theo các quy định mới của Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi năm 2016), với tỷ lệ bảo đảm ngân sách dao động từ 77% đến 100% tùy từng nội dung chi. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý ngân sách sử dụng tại trường trong giai đoạn 2016-2018. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý ngân sách quốc phòng thường xuyên, bao gồm chi thanh toán cho cá nhân và chi nghiệp vụ. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện lý luận về quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng mà còn cung cấp cơ sở thực tiễn và giải pháp thiết thực cho công tác quản lý tài chính tại trường, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tiết kiệm và chống lãng phí.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Dựa trên Luật Ngân sách Nhà nước năm 2016, ngân sách nhà nước được hiểu là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Ngân sách quốc phòng là một bộ phận của ngân sách nhà nước, bao gồm các khoản thu chi của quân đội được cơ quan có thẩm quyền quyết định.
Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm ba khâu chính: lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong quản lý ngân sách.
Các nguyên tắc quản lý ngân sách sử dụng: Nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, thống nhất và cân đối ngân sách, công khai, dân chủ, công bằng, rõ ràng, trung thực và chính xác, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.
Khái niệm chuyên ngành: Ngân sách sử dụng (NSSD) là khoản kinh phí thuộc ngân sách quốc phòng dự chi hàng năm cho mọi mặt hoạt động của các đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, bao gồm chi bảo đảm cho cá nhân và chi hoạt động nghiệp vụ.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo quyết toán ngân sách của trường Đại học Chính trị giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu chuyên ngành. Thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát ý kiến 30 cán bộ quản lý và nhân viên liên quan đến công tác quản lý ngân sách sử dụng tại trường.
Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu; phương pháp so sánh để đánh giá mức độ hoàn thành dự toán ngân sách qua các năm; phương pháp tổng hợp ý kiến chuyên gia để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.
Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ 2016 đến 2018, khảo sát ý kiến thực hiện trong năm 2018, tổng hợp và đề xuất giải pháp trong năm 2019.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ bảo đảm ngân sách sử dụng: Trong giai đoạn 2016-2018, tỷ lệ bảo đảm ngân sách sử dụng của trường dao động từ 77% đến 100% tùy từng nội dung chi, với năm 2016 có 13/20 nội dung đạt 83-95%, 7 nội dung đạt 95-100%; năm 2017 có 8 nội dung đạt 85-95%, 12 nội dung đạt 95-100%; năm 2018 có 9 nội dung đạt 77-95%.
Thực trạng công tác lập dự toán và chấp hành ngân sách: Việc lập dự toán ngân sách được thực hiện theo đúng quy trình, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, công tác chấp hành ngân sách còn tồn tại một số hạn chế như phân bổ ngân sách chưa kịp thời, chưa đồng bộ giữa các đơn vị.
Kiểm tra, thanh tra và quyết toán ngân sách: Công tác kiểm tra, thanh tra được thực hiện thường xuyên nhưng chưa sâu sát, dẫn đến một số khoản chi chưa được kiểm soát chặt chẽ. Quyết toán ngân sách được thực hiện đúng quy định nhưng còn chậm trễ ở một số đơn vị.
Các yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách vĩ mô, thể chế tài chính; yếu tố chủ quan như tổ chức bộ máy quản lý, trình độ cán bộ, hệ thống thông tin và phương tiện quản lý. Đặc biệt, trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ sự phức tạp trong cơ cấu tổ chức, sự phân tán của các đơn vị trực thuộc và sự thay đổi liên tục của chính sách tài chính quốc phòng. So sánh với kinh nghiệm của Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng và Đại học Tài chính - Marketing, việc tăng cường vai trò lãnh đạo, nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ bảo đảm ngân sách theo từng năm và bảng tổng hợp ý kiến đánh giá của cán bộ về các yếu tố ảnh hưởng. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý ngân sách, tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao năng lực quản lý nhằm đảm bảo ngân sách sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và minh bạch.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường vai trò lãnh đạo và chỉ đạo: Củng cố vai trò của cấp ủy Đảng, Ban Giám hiệu trong quản lý ngân sách sử dụng, đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa các phòng ban và đơn vị trực thuộc. Mục tiêu đạt 100% các đơn vị thực hiện đúng quy trình quản lý ngân sách trong vòng 1 năm.
Nâng cao chất lượng chu trình quản lý ngân sách: Hoàn thiện quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, đảm bảo tính chính xác và kịp thời. Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại để theo dõi và báo cáo. Thực hiện trong 2 năm tới với sự phối hợp của Ban Tài chính và các đơn vị liên quan.
Phát huy vai trò tham mưu và phối hợp: Tăng cường vai trò của Ban Tài chính trong tham mưu, phối hợp chặt chẽ với các ngành nghiệp vụ để tổ chức quản lý ngân sách sử dụng hiệu quả. Đào tạo cán bộ tài chính nâng cao năng lực chuyên môn trong 12 tháng.
Ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý ngân sách, kế toán và kiểm soát chi tiêu, giảm thiểu thủ công, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Triển khai trong vòng 18 tháng với sự hỗ trợ của phòng CNTT.
Tăng cường kiểm tra, thanh tra, kiểm toán: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm, đảm bảo tuân thủ các quy định về quản lý ngân sách. Mục tiêu giảm thiểu sai sót ngân sách xuống dưới 2% trong 2 năm tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý tài chính trong các đơn vị quân đội: Giúp hiểu rõ quy trình, nguyên tắc và thực trạng quản lý ngân sách sử dụng, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tài chính.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Lãnh đạo các trường đại học quân sự và cơ quan tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách phù hợp với đặc thù đơn vị, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
Cơ quan kiểm toán và thanh tra tài chính: Cung cấp thông tin về các điểm mạnh, hạn chế trong quản lý ngân sách sử dụng, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát và giám sát hiệu quả hơn.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý ngân sách sử dụng là gì?
Quản lý ngân sách sử dụng là quá trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán các khoản chi thuộc ngân sách quốc phòng nhằm đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và đúng quy định.Tại sao cần tăng cường quản lý ngân sách sử dụng ở trường Đại học Chính trị?
Do đặc thù nhiệm vụ và sự phân tán của các đơn vị trực thuộc, việc quản lý ngân sách còn tồn tại hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực và thực hiện nhiệm vụ.Các nguyên tắc quản lý ngân sách sử dụng gồm những gì?
Bao gồm nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả, thống nhất cân đối ngân sách, công khai dân chủ, rõ ràng trung thực và chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và tổng hợp ý kiến chuyên gia để phân tích và đề xuất giải pháp.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách sử dụng?
Tăng cường vai trò lãnh đạo, hoàn thiện chu trình quản lý, phát huy vai trò tham mưu, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, thanh tra, kiểm toán.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách sử dụng trong lĩnh vực quốc phòng, đặc biệt tại trường Đại học Chính trị - Bộ Quốc phòng.
- Đánh giá thực trạng cho thấy tỷ lệ bảo đảm ngân sách sử dụng đạt từ 77% đến 100% trong giai đoạn 2016-2018, nhưng còn tồn tại hạn chế về phân bổ, chấp hành và kiểm soát chi tiêu.
- Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm chính sách vĩ mô, tổ chức bộ máy, trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách sử dụng trong thời gian tới.
- Khuyến nghị triển khai các bước tiếp theo trong vòng 1-2 năm để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả tài chính và thực hiện nhiệm vụ quốc phòng.
Hành động ngay hôm nay để áp dụng các giải pháp quản lý ngân sách hiệu quả, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ tốt nhất cho sự nghiệp giáo dục và quốc phòng.