Tổng quan nghiên cứu

Liên kết kinh tế trong nông nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng suất, thu nhập và gắn kết sản xuất với tiêu thụ sản phẩm. Huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng, là địa phương có số hộ trồng thuốc lá nguyên liệu nhiều nhất tỉnh, với diện tích và sản lượng thuốc lá ổn định trong giai đoạn 2017-2019. Thuốc lá được xác định là cây chủ lực trong phát triển kinh tế địa phương, góp phần quan trọng vào thu nhập và xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên, sản xuất thuốc lá nguyên liệu tại đây đang đối mặt với nhiều khó khăn như sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chặt chẽ giữa các hộ và các tác nhân khác, cũng như rủi ro về sâu bệnh, thời tiết và tiêu thụ sản phẩm.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu trên địa bàn huyện Hòa An, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường liên kết nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập cho người dân. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, khảo sát tại các xã trọng điểm của huyện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển bền vững cây thuốc lá nguyên liệu, góp phần nâng cao đời sống nông dân và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về liên kết kinh tế trong nông nghiệp, bao gồm:

  • Khái niệm liên kết kinh tế: Là sự hợp tác tự nguyện giữa các chủ thể kinh tế nhằm thúc đẩy sản xuất kinh doanh theo hướng có lợi nhất, thông qua hợp đồng hoặc quy chế hoạt động, tạo ra mối quan hệ ổn định và bảo vệ lợi ích chung.

  • Các hình thức liên kết: Liên kết dọc (giữa các khâu trong chuỗi giá trị như hộ sản xuất với doanh nghiệp, nhà khoa học, chính quyền) và liên kết ngang (giữa các hộ sản xuất hoặc các doanh nghiệp cùng cấp).

  • Nguyên tắc liên kết: Bao gồm phát triển bền vững, tự quyết định của các bên, hài hòa lợi ích, ràng buộc pháp lý và hoạt động theo điều lệ tổ chức.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến liên kết: Điều kiện kinh tế hộ, nhận thức của nông dân, chính sách nhà nước, thị trường tiêu thụ, năng lực doanh nghiệp và cơ sở hạ tầng.

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu tại huyện Hòa An.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và dữ liệu sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu khoa học, số liệu thống kê của địa phương và các văn bản pháp luật liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 90 hộ nông dân trồng thuốc lá, 3 doanh nghiệp, 6 đại lý thu mua và 10 cán bộ địa phương bằng phương pháp phỏng vấn và phiếu điều tra.

Phương pháp chọn mẫu là chọn điểm nghiên cứu tại các xã trọng điểm có diện tích trồng thuốc lá lớn, đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích SWOT và phương pháp phân tích kinh tế để đánh giá hiệu quả liên kết.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2019 đến tháng 10/2020, tập trung thu thập và xử lý số liệu giai đoạn 2017-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số hộ tham gia liên kết: Số hộ nông dân tham gia liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu tại 3 xã khảo sát tăng 23% năm 2019 so với năm 2018, cho thấy xu hướng gia tăng sự gắn kết giữa các chủ thể trong chuỗi sản xuất.

  2. Hai hình thức liên kết chủ yếu: Liên kết ngang giữa các hộ sản xuất để hỗ trợ nhau về vật tư, lao động; liên kết dọc giữa hộ sản xuất với doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức chuyển giao kỹ thuật thông qua hợp đồng văn bản. Hình thức liên kết dọc giúp hộ được cung ứng đầu vào ổn định và bao tiêu sản phẩm đầu ra.

  3. Hiệu quả kinh tế của liên kết: Thu nhập bình quân của hộ tham gia liên kết năm 2019 tăng 103,36% so với hộ không liên kết tại các xã khảo sát. Chi phí sản xuất của hộ liên kết thấp hơn do được hỗ trợ vật tư và kỹ thuật, đồng thời giảm rủi ro trong tiêu thụ sản phẩm.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến liên kết: Bao gồm điều kiện kinh tế hộ, nhận thức và trình độ chủ hộ, chính sách hỗ trợ của nhà nước, năng lực doanh nghiệp thu mua, và thị trường tiêu thụ. Vẫn còn tồn tại các hợp đồng miệng, thiếu tính pháp lý và sự cân bằng lợi ích giữa các bên.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu tại huyện Hòa An đã có bước phát triển tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và ổn định sản xuất. Việc áp dụng hợp đồng văn bản trong liên kết dọc giúp giảm thiểu rủi ro và tạo sự tin cậy giữa các bên. Tuy nhiên, sự thiếu chặt chẽ và bền vững trong một số hình thức liên kết, như hợp đồng miệng, làm giảm hiệu quả và tiềm ẩn rủi ro tranh chấp.

So sánh với các nghiên cứu tại Thái Lan, Hoa Kỳ và Trung Quốc, việc phát triển liên kết theo hợp đồng và sự tham gia của các tổ chức trung gian như hợp tác xã là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả liên kết. Hòa An cần học hỏi kinh nghiệm này để hoàn thiện cơ chế liên kết, đồng thời tăng cường vai trò của nhà nước trong hỗ trợ và giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số hộ liên kết theo năm, bảng so sánh thu nhập hộ liên kết và không liên kết, cũng như ma trận SWOT thể hiện các điểm mạnh, yếu, cơ hội và thách thức của liên kết tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh liên kết “4 nhà” (nhà nông, nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp) trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu nhằm tạo sự đồng bộ và hiệu quả cao hơn. Thời gian thực hiện trong 2-3 năm tới, do UBND huyện phối hợp với các sở ngành chủ trì.

  2. Xây dựng cơ chế liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp thu mua và hộ sản xuất thông qua hợp đồng văn bản có tính pháp lý cao, đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm của các bên. Triển khai ngay trong năm 2024, do các doanh nghiệp và hợp tác xã thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực cho các tác nhân liên quan bằng các chương trình đào tạo, tập huấn kỹ thuật, quản lý hợp đồng và nhận thức về liên kết. Thời gian 1-2 năm, do Trung tâm Khuyến nông và các tổ chức khoa học kỹ thuật đảm nhiệm.

  4. Tăng cường liên kết trong chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật để áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến, nâng cao chất lượng và năng suất thuốc lá nguyên liệu. Thực hiện liên tục, phối hợp giữa viện nghiên cứu, doanh nghiệp và nông dân.

  5. Nâng cao trình độ chủ hộ trong hoạt động liên kết thông qua các lớp đào tạo về quản lý sản xuất, kỹ năng thương thảo hợp đồng và tiếp cận thị trường. Thời gian 1 năm, do chính quyền địa phương và các tổ chức đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các hộ nông dân trồng thuốc lá nguyên liệu: Nắm bắt các hình thức liên kết hiệu quả, nâng cao thu nhập và giảm rủi ro trong sản xuất.

  2. Doanh nghiệp thu mua và chế biến thuốc lá: Hiểu rõ vai trò và cơ chế liên kết với hộ sản xuất để đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, chất lượng cao.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Làm cơ sở xây dựng chính sách, hỗ trợ và giám sát hoạt động liên kết trong nông nghiệp.

  4. Các tổ chức khoa học kỹ thuật và khuyến nông: Áp dụng kết quả nghiên cứu để chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, nâng cao năng lực cho nông dân và doanh nghiệp.

Luận văn cung cấp thông tin thực tiễn và giải pháp thiết thực, giúp các đối tượng trên phát triển sản xuất thuốc lá nguyên liệu bền vững, hiệu quả và có khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu là gì?
    Liên kết là sự hợp tác tự nguyện giữa các chủ thể như hộ nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền nhằm phối hợp sản xuất, cung ứng đầu vào và tiêu thụ sản phẩm hiệu quả hơn. Ví dụ, hộ sản xuất ký hợp đồng với doanh nghiệp để được bao tiêu sản phẩm.

  2. Tại sao liên kết lại quan trọng đối với nông dân trồng thuốc lá?
    Liên kết giúp nông dân tiếp cận nguồn vật tư, kỹ thuật, vốn và thị trường ổn định, giảm rủi ro về giá cả và tiêu thụ sản phẩm. Nghiên cứu cho thấy hộ liên kết có thu nhập tăng hơn 103% so với hộ không liên kết.

  3. Những hình thức liên kết phổ biến hiện nay là gì?
    Hai hình thức chính là liên kết ngang giữa các hộ sản xuất để hỗ trợ nhau và liên kết dọc giữa hộ với doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức chuyển giao kỹ thuật thông qua hợp đồng văn bản.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả liên kết?
    Bao gồm điều kiện kinh tế hộ, nhận thức và trình độ chủ hộ, chính sách hỗ trợ của nhà nước, năng lực doanh nghiệp thu mua, thị trường tiêu thụ và tính pháp lý của hợp đồng liên kết.

  5. Giải pháp nào giúp tăng cường liên kết trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu?
    Các giải pháp gồm đẩy mạnh liên kết “4 nhà”, xây dựng cơ chế hợp đồng chặt chẽ, nâng cao năng lực các bên, tăng cường chuyển giao khoa học kỹ thuật và đào tạo nâng cao trình độ chủ hộ.

Kết luận

  • Liên kết kinh tế trong sản xuất thuốc lá nguyên liệu tại huyện Hòa An đã phát triển tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và ổn định sản xuất.
  • Hai hình thức liên kết chính là liên kết ngang giữa các hộ và liên kết dọc giữa hộ với doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức chuyển giao kỹ thuật.
  • Thu nhập hộ liên kết tăng 103,36% so với hộ không liên kết, cho thấy hiệu quả kinh tế rõ rệt của liên kết.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm điều kiện kinh tế hộ, nhận thức, chính sách nhà nước, năng lực doanh nghiệp và thị trường tiêu thụ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường liên kết bền vững, nâng cao năng lực và hoàn thiện cơ chế hợp đồng trong giai đoạn 2024-2026.

Nghiên cứu này là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và nông dân trong phát triển sản xuất thuốc lá nguyên liệu bền vững. Hành động ngay hôm nay để xây dựng chuỗi liên kết hiệu quả, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người nông dân huyện Hòa An.