I. Tổng Quan Về Đọc Sáng Tạo Trong Dạy Thơ Mới Lớp 11
Giáo dục hiện đại đòi hỏi đào tạo ra những con người không chỉ có tri thức, kỹ năng mà còn có năng lực nhận biết và giải quyết vấn đề trong cuộc sống. Học sinh phải là người chủ động, tự giác, sáng tạo, tích cực chiếm lĩnh tri thức. Điều 4 Luật Giáo dục Việt Nam (1998) nêu rõ phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, chủ động, tư duy sáng tạo của người học. Bộ môn Ngữ văn không nằm ngoài yêu cầu đổi mới toàn diện đó. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã căn dặn: “dạy văn như cũ không có lợi cho đào tạo và không có lợi cho dạy văn”. Đổi mới phương pháp dạy học văn không chỉ là đổi mới ở mặt hình thức mà phải đổi mới triệt để. Phương pháp đọc sáng tạo góp phần phát triển sự cảm thụ sâu sắc và trực tiếp của học trò đối với các tác phẩm trữ tình, đặc biệt là Thơ mới.
1.1. Vai Trò Của Học Sinh Trong Môn Ngữ Văn Hiện Đại
Trong lịch sử, học sinh luôn là trung tâm của giờ học. Ngày nay, lý luận dạy học hiện đại đề cao định hướng dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Người thầy chỉ là người cố vấn, người hướng dẫn còn học sinh mới là người tự mình chiếm lĩnh tri thức. Lấy người học làm trung tâm sẽ phát huy được sức mạnh cá nhân của các em, giúp các em hiểu sâu, nhớ lâu, thấy việc học trở nên hấp dẫn, kích thích sự sáng tạo. Tuy nhiên, cách dạy này tốn nhiều thời gian mà lượng kiến thức mà học sinh nhận được khá ít. Sự hài hòa vẫn được coi là chuẩn mực cho mọi công việc. Không quá thiên vai trò của người thầy, cũng không quá đề cao vai trò của học sinh mà cần hài hòa sự tương tác thầy – trò nhất là đối với môn Ngữ văn, đặc biệt hơn là trong những giờ dạy văn khi “không ai thay thế được ông thầy trong nhà trường” (V. Bởi vì giờ dạy văn chính là một giờ học mang tính nghệ thuật, người giáo viên dạy văn đồng thời là một nhà khoa học, nhà sư phạm nhưng cũng là một nhà nghệ sĩ.
1.2. Tiếp Cận Tác Phẩm Văn Chương Trong Nhà Trường
Để có được phương pháp dạy học thích hợp, đánh thức được những rung động sâu sa của học sinh, khơi gợi được khả năng sáng tạo văn học của các em, người giáo viên dạy văn phải nắm chắc được thế nào là một tác phẩm văn học và tác phẩm văn học trong nhà trường bởi vì “Tác phẩm văn chương là vũ khí, là công cụ của người giáo viên văn học” [17, tr. Tác phẩm văn học có thể là một bài ca dao 4 câu, là một trường ca hoặc có khi chỉ là một bài thơ vẻn vẹn hai câu thơ, có khi là một bộ tiểu thuyết đồ sộ hoặc một truyện ngắn vẻn vẹn một trang giấy… Nó là một chỉnh thể thẩm mĩ thống nhất giữa nội dung (nội dung cụ thể và nội dung khái quát ) - hình thức (ngôn ngữ, cách kết cấu, xây dựng hình tượng…). Có thể nói sức mạnh của một tác phẩm văn học thể hiện ở tư tưởng, nghệ thuật của chính nó, ở tình cảm mà tác giả đã khơi gợi, đánh thức trong lòng người đọc những rung động sâu lắng, những khát khao, những vui sướng, những căm giận thông qua chất liệu ngôn từ.
II. Thách Thức Dạy Thơ Mới Lớp 11 Cần Đọc Sáng Tạo
Thơ mới bộc lộ những “bi kịch đang diễn ra ngấm ngầm”, thế giới nội cảm phức tạp của nhà thơ trước cuộc sống. Theo Hoài Thanh trong cuốn Thi nhân Việt Nam, tinh thần cốt yếu của Thơ mới chính là “chữ tôi, với cái nghĩa tuyệt đối của nó”. Thể hiện cái tôi đặc sắc, rõ nét, cái bề sâu trong tâm hồn con người “mang theo quan niệm chưa từng thấy ở xứ này: quan niệm cá nhân”, Thơ mới có nhiều sự cách tân táo bạo, mới mẻ về ngôn từ, cách diễn đạt, tinh thần cá thể, giai điệu… “như một luồng sinh khí thổi vào văn học cận đại đã già cỗi bởi những quy ước nặng nề”. Trong lịch sử văn học nước nhà, Thơ mới đánh dấu một bước đi lớn của văn học, là một giai đoạn phát triển và có sự cách tân táo bạo về ngôn từ, thể thơ, tư tưởng, chủ đề. Thơ mới vẫn là một địa hạt thơ cần được khám phá, cần được cảm nhận, cần được hiểu thấu đáo hơn. Chính vì vậy mà tiếp nhận Thơ mới không phải là điều dễ dàng đặc biệt là đối với các em học sinh.
2.1. Đặc Điểm Của Thơ Mới Gây Khó Khăn Cho Học Sinh
Thơ mới mang đến những thách thức đặc biệt cho học sinh lớp 11. Sự phức tạp trong biểu đạt cảm xúc cá nhân, sự đổi mới về hình thức và ngôn ngữ, cùng với sự đa dạng trong chủ đề và tư tưởng, khiến cho việc tiếp cận và hiểu sâu sắc Thơ mới trở nên khó khăn hơn so với các thể loại thơ truyền thống. Học sinh cần được trang bị những kỹ năng và phương pháp đặc biệt để có thể khám phá và cảm thụ được vẻ đẹp và giá trị của Thơ mới.
2.2. Vì Sao Cần Đọc Sáng Tạo Để Tiếp Cận Thơ Mới Hiệu Quả
Phương pháp đọc sáng tạo giúp học sinh vượt qua những khó khăn trong việc tiếp cận Thơ mới bằng cách khuyến khích các em chủ động khám phá, suy luận và tạo ra những ý nghĩa riêng cho mình. Đọc sáng tạo không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, mà còn phát triển tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và kỹ năng giao tiếp. Phương pháp này tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học sinh được tự do thể hiện ý kiến và cảm xúc của mình, từ đó tăng cường hứng thú và động lực học tập.
III. Phương Pháp Đọc Sáng Tạo Bí Quyết Dạy Thơ Mới Lớp 11
Với lợi thế của mình là thông qua việc đọc và các hoạt động hỗ trợ việc đọc, tác động tới người đọc bằng cả âm thanh và tư tưởng, phương pháp đọc sáng tạo góp phần phát triển được sự cảm thụ sâu sắc và sự cảm thụ trực tiếp của học trò trong bài giảng đối với các tác phẩm trữ tình đặc biệt là Thơ mới. Phương pháp đọc sáng tạo không chỉ là đọc diễn cảm thông thường, mà còn bao gồm các hoạt động như phân tích, so sánh, liên hệ, tưởng tượng và sáng tạo lại tác phẩm. Học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, đưa ra những ý kiến riêng và chia sẻ cảm xúc của mình về tác phẩm.
3.1. Các Kỹ Thuật Đọc Sáng Tạo Áp Dụng Cho Thơ Mới
Có nhiều kỹ thuật đọc sáng tạo có thể áp dụng trong dạy học Thơ mới, bao gồm: đọc diễn cảm, đọc phân vai, đọc đối thoại, đọc theo nhóm, đọc cá nhân, đọc kết hợp với âm nhạc và hình ảnh. Mỗi kỹ thuật có những ưu điểm riêng và phù hợp với từng loại tác phẩm và đối tượng học sinh khác nhau. Giáo viên cần linh hoạt lựa chọn và kết hợp các kỹ thuật để tạo ra một môi trường học tập đa dạng và hấp dẫn.
3.2. Xây Dựng Giáo Án Đọc Sáng Tạo Thơ Mới Hiệu Quả
Để xây dựng một giáo án đọc sáng tạo Thơ mới hiệu quả, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu bài học, lựa chọn tác phẩm phù hợp, thiết kế các hoạt động đọc sáng tạo đa dạng và hấp dẫn, chuẩn bị các phương tiện hỗ trợ giảng dạy và đánh giá kết quả học tập của học sinh. Giáo án cần được xây dựng theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tạo cơ hội cho các em được thể hiện ý kiến và cảm xúc của mình về tác phẩm.
3.3. Đọc Diễn Cảm Thơ Mới Yếu Tố Quan Trọng
Đọc diễn cảm là một yếu tố quan trọng trong phương pháp đọc sáng tạo. Nó giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về nhịp điệu, âm thanh và cảm xúc của bài thơ. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách đọc diễn cảm, chú ý đến ngữ điệu, tốc độ và âm lượng để truyền tải được thông điệp và cảm xúc của tác giả. Đọc diễn cảm không chỉ là kỹ năng mà còn là một nghệ thuật, đòi hỏi sự luyện tập và đam mê.
IV. Ứng Dụng Đọc Sáng Tạo Phân Tích Thơ Xuân Diệu Hàn Mặc Tử
Để minh họa cho hiệu quả của phương pháp đọc sáng tạo, chúng ta có thể áp dụng nó vào phân tích các tác phẩm Thơ mới tiêu biểu như "Vội vàng" của Xuân Diệu và "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử. Với "Vội vàng", học sinh có thể đọc diễn cảm để cảm nhận nhịp điệu hối hả, sôi nổi của bài thơ, đồng thời phân tích các hình ảnh, biện pháp tu từ để hiểu được khát vọng sống mãnh liệt của tác giả. Với "Đây thôn Vĩ Dạ", học sinh có thể đọc phân vai để thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật trữ tình, đồng thời liên hệ với cuộc đời và hoàn cảnh sáng tác của Hàn Mặc Tử để hiểu sâu sắc hơn về nỗi cô đơn và khát khao tình yêu của nhà thơ.
4.1. Đọc Sáng Tạo Vội Vàng Của Xuân Diệu Phân Tích Chi Tiết
Khi áp dụng phương pháp đọc sáng tạo vào bài thơ "Vội vàng" của Xuân Diệu, giáo viên có thể khuyến khích học sinh đọc diễn cảm để cảm nhận nhịp điệu hối hả, sôi nổi của bài thơ. Sau đó, học sinh có thể phân tích các hình ảnh, biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để hiểu được khát vọng sống mãnh liệt của tác giả. Giáo viên cũng có thể yêu cầu học sinh liên hệ với cuộc đời và quan niệm sống của Xuân Diệu để hiểu sâu sắc hơn về thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm.
4.2. Đọc Sáng Tạo Đây Thôn Vĩ Dạ Của Hàn Mặc Tử Cảm Nhận Sâu Sắc
Với bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, giáo viên có thể khuyến khích học sinh đọc phân vai để thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật trữ tình, từ sự ngỡ ngàng, xao xuyến trước vẻ đẹp của thôn Vĩ Dạ đến nỗi cô đơn, khắc khoải trong tâm hồn. Học sinh cũng có thể liên hệ với cuộc đời và hoàn cảnh sáng tác của Hàn Mặc Tử để hiểu sâu sắc hơn về nỗi cô đơn và khát khao tình yêu của nhà thơ. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh viết một đoạn văn ngắn thể hiện cảm xúc của mình sau khi đọc bài thơ.
V. Kết Luận Đọc Sáng Tạo Hướng Đi Mới Cho Dạy Thơ Mới
Tóm lại, phương pháp đọc sáng tạo là một hướng đi mới đầy tiềm năng trong dạy học Thơ mới lớp 11. Bằng cách khuyến khích học sinh chủ động khám phá, suy luận và sáng tạo, phương pháp này giúp các em không chỉ hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm mà còn phát triển tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và kỹ năng giao tiếp. Để áp dụng thành công phương pháp đọc sáng tạo, giáo viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết, đồng thời tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học sinh được tự do thể hiện ý kiến và cảm xúc của mình.
5.1. Đề Xuất Để Phát Triển Đọc Sáng Tạo Trong Dạy Văn
Để phát triển phương pháp đọc sáng tạo trong dạy văn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý giáo dục, các trường sư phạm và các giáo viên. Cần có những chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên về phương pháp đọc sáng tạo, đồng thời xây dựng các tài liệu hướng dẫn và giáo án mẫu để giáo viên tham khảo. Cần khuyến khích các trường học tổ chức các hoạt động ngoại khóa, các câu lạc bộ văn học để tạo cơ hội cho học sinh được thực hành và phát triển kỹ năng đọc sáng tạo.
5.2. Tương Lai Của Phương Pháp Đọc Sáng Tạo Trong Giáo Dục
Phương pháp đọc sáng tạo có tiềm năng trở thành một phương pháp dạy học chủ đạo trong tương lai, không chỉ trong môn Ngữ văn mà còn trong các môn học khác. Với sự phát triển của công nghệ thông tin, phương pháp đọc sáng tạo có thể được ứng dụng một cách linh hoạt và hiệu quả hơn, tạo ra những trải nghiệm học tập cá nhân hóa và tương tác cao cho học sinh. Phương pháp này sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện về trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại.
