Tác Động Lẫn Nhau Của Sự Thay Đổi Tỷ Lệ Sở Hữu Tổ Chức Nước Ngoài Và Lợi Nhuận Chứng Khoán Bất Thường

• Tác giả: Nguyễn Thị Mỹ Duyên
• Người hướng dẫn: PGS.TS Võ Xuân Vinh
• Trường học: Đại học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính Ngân Hàng
• Đề tài: Tác Động Của Tỷ Lệ Sở Hữu Nước Ngoài Đến Lợi Nhuận Chứng Khoán Bất Thường Trên Sàn HOSE
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cơ sở hình thành luận văn
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa của nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu luận văn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Một số khái niệm
• 2.2. Các nghiên cứu về tác động của sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán bất thường
• 2.3. Các nghiên cứu về tác động của lợi nhuận chứng khoán bất thường đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài
• 2.4. Các nghiên cứu về các yếu tố tác động đến lợi nhuận chứng khoán bất thường và quyết định đầu tư của các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài
• 3. CHƯƠNG 3: DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3. Mô hình nghiên cứu và giả thiết nghiên cứu
• 3.4. Mô tả các biến
• 3.5. Biến kiểm soát
• 3.6. Biến độc lập
• 3.7. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.8. Kiểm định sự phù hợp của mô hình (mức ý nghĩa α=0,05)
• 3.9. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập
• 3.10. Kiểm định hiện tượng tự tương quan của sai số
• 3.11. Kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ TRÌNH BÀY KẾT QUẢ
• 4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
• 4.2. Thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài
• 4.3. Lợi nhuận chứng khoán bất thường
• 4.4. Mối quan hệ giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường
• 4.5. Thống kê mô tả các biến nghiên cứu
• 4.6. Ước lượng mô hình tác động qua lại giữa lợi nhuận chứng khoán bất thường và thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài bằng phương pháp 3SLS
• 4.7. Xây dựng mô hình hồi quy sau khi loại biến
• 4.8. Kiểm định sự phù hợp của mô hình
• 4.9. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy
• 4.10. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến
• 4.11. Kiểm định hiện tượng tự tương quan giữa các phần dư
• 4.12. Kiểm định phương sai sai số thay đổi
• 4.13. Kết quả kiểm định giả thuyết
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Kết luận chung
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Tác Động Tỷ Lệ Sở Hữu Nước Ngoài Tại HOSE

Bài viết này đi sâu vào phân tích tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài đối với lợi nhuận chứng khoán bất thường trên sàn HOSE. Mục tiêu là làm sáng tỏ liệu sự thay đổi trong tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài có ảnh hưởng đến lợi nhuận chứng khoán bất thường của các công ty niêm yết hay không. Đồng thời, nghiên cứu xem xét chiều ngược lại, tức là liệu lợi nhuận chứng khoán bất thường có thúc đẩy hay kìm hãm sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài hay không. Bài viết sẽ sử dụng các công cụ phân tích định lượng để khám phá mối quan hệ này, góp phần cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà đầu tư và nhà quản lý thị trường. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các công ty niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn nhất định. Theo luận văn của Nguyễn Thị Mỹ Duyên (2017), nhà đầu tư nước ngoài ngày càng được chú trọng trên thị trường chứng khoán Việt Nam, thể hiện qua việc nới room và các chính sách hỗ trợ.

1.1. Sự Hình Thành Và Phát Triển Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là sàn HOSE, đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây. Sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, đặc biệt sau khi có những chính sách nới lỏng về tỷ lệ sở hữu. Tuy nhiên, sự tham gia này cũng đặt ra những câu hỏi về tính thanh khoản, biến động giá cổ phiếu, và hiệu quả hoạt động của thị trường. Việc nghiên cứu tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài là cần thiết để hiểu rõ hơn về động lực thị trường.

1.2. Vai Trò Của Nhà Đầu Tư Nước Ngoài Trên Sàn HOSE

Nhà đầu tư nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn, nâng cao tính thanh khoản và cải thiện quản trị doanh nghiệp trên sàn HOSE. Tuy nhiên, họ cũng có thể gây ra biến động giá cổ phiếu và tạo ra thông tin bất cân xứng. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động thực tế của nhà đầu tư nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán bất thường, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

II. Vấn Đề Ảnh Hưởng Tỷ Lệ Sở Hữu Ngoại Đến Lợi Nhuận Bất Thường

Một trong những vấn đề chính đặt ra là liệu tỷ lệ sở hữu nước ngoài có thực sự tác động đến lợi nhuận chứng khoán bất thường một cách có hệ thống hay không. Nhiều nghiên cứu cho rằng sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài có thể dẫn đến sự biến động giá cổ phiếu và tạo ra cơ hội cho lợi nhuận chứng khoán bất thường. Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng nhà đầu tư nước ngoài thường có xu hướng đầu tư dài hạn và ít bị ảnh hưởng bởi những biến động ngắn hạn. Vì vậy, việc làm rõ mối quan hệ này là rất quan trọng. Liệu có tồn tại hiệu ứng lan tỏa từ quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài đến tâm lý nhà đầu tư trong nước?

2.1. Rủi Ro Và Cơ Hội Từ Dòng Vốn Đầu Tư Nước Ngoài

Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mang đến cả rủi ro và cơ hội cho thị trường chứng khoán Việt Nam. Một mặt, nó có thể giúp cải thiện hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp và tăng cường tính thanh khoản. Mặt khác, nó cũng có thể làm tăng nguy cơ khủng hoảng kinh tế và tạo ra sự phụ thuộc vào thị trường chứng khoán quốc tế. Cần có những biện pháp quản lý hiệu quả để giảm thiểu rủi ro và tận dụng tối đa cơ hội.

2.2. Tính Hiệu Quả Của Thị Trường Và Ảnh Hưởng Của Thông Tin

Mức độ hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam có thể ảnh hưởng đến tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán bất thường. Nếu thị trường hiệu quả, giá cổ phiếu sẽ phản ánh đầy đủ thông tin và cơ hội cho lợi nhuận chứng khoán bất thường sẽ ít hơn. Ngược lại, nếu thị trường kém hiệu quả, nhà đầu tư nước ngoài có thể khai thác thông tin bất cân xứng để tạo ra lợi nhuận.

2.3. Tác Động Tâm Lý Của Hành Vi Đầu Tư Nước Ngoài

Tâm lý nhà đầu tư trong nước có thể bị ảnh hưởng bởi hành vi nhà đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài. Nếu nhà đầu tư nước ngoài mua vào nhiều cổ phiếu, nhà đầu tư trong nước có thể có xu hướng làm theo, dẫn đến hiệu ứng lan tỏa. Điều này có thể tạo ra lợi nhuận chứng khoán bất thường trong ngắn hạn, nhưng cũng có thể dẫn đến bong bóng tài sản.

III. Phương Pháp Mô Hình Phân Tích Tác Động Tỷ Lệ Sở Hữu Ngoại

Nghiên cứu này sử dụng phân tích hồi quy với dữ liệu bảng để đánh giá tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán bất thường. Phương pháp này cho phép kiểm soát các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận chứng khoán bất thường, chẳng hạn như ROE, ROA, EPS, và tính thanh khoản. Đồng thời, nghiên cứu xem xét độ trễ thông tin và sử dụng mô hình định giá tài sản để giảm thiểu sai số. Mô hình 3SLS (Three-Stage Least Squares) được sử dụng để khắc phục vấn đề đồng thời giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu và lợi nhuận chứng khoán, như trong nghiên cứu của Jeon và Moffett (2010).

3.1. Thu Thập Và Xử Lý Dữ Liệu Nghiên Cứu Từ Sàn HOSE

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2006-2014. Dữ liệu bao gồm tỷ lệ sở hữu nước ngoài, lợi nhuận chứng khoán, các chỉ số tài chính như ROE, ROA, EPS, và tính thanh khoản. Dữ liệu được xử lý và làm sạch để đảm bảo tính chính xác và nhất quán.

3.2. Xây Dựng Mô Hình Hồi Quy Đánh Giá Tác Động Qua Lại

Mô hình hồi quy được xây dựng để đánh giá tác động qua lại giữa tỷ lệ sở hữu nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường. Mô hình bao gồm các biến độc lập như tỷ lệ sở hữu nước ngoài, các biến kiểm soát như ROE, ROA, EPS, và các biến giả để kiểm soát chu kỳ kinh tế và khủng hoảng kinh tế. Phương pháp 3SLS được sử dụng để giải quyết vấn đề đồng thời.

3.3. Kiểm Định Tính Phù Hợp Của Mô Hình Và Giả Định

Sau khi xây dựng mô hình, cần kiểm định tính phù hợp của mô hình và các giả định của mô hình hồi quy. Các kiểm định bao gồm kiểm định đa cộng tuyến, kiểm định tự tương quan, và kiểm định phương sai sai số thay đổi. Nếu có vi phạm các giả định, cần điều chỉnh mô hình để đảm bảo tính tin cậy của kết quả.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tỷ Lệ Sở Hữu Ngoại Và Lợi Nhuận

Kết quả phân tích hồi quy cho thấy có mối quan hệ đáng kể giữa tỷ lệ sở hữu nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường trên sàn HOSE. Tuy nhiên, tác động có thể khác nhau tùy thuộc vào thời kỳ nghiên cứu, quy mô doanh nghiệp, và tính thanh khoản. Một số bằng chứng cho thấy nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng đầu tư vào các công ty có quản trị doanh nghiệp tốt và công bố thông tin minh bạch. Điều này có thể dẫn đến lợi nhuận chứng khoán bất thường trong dài hạn. Kết quả củng cố quan điểm về vai trò dẫn dắt của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

4.1. Phân Tích Thống Kê Mô Tả Các Biến Nghiên Cứu

Trước khi thực hiện phân tích hồi quy, cần phân tích thống kê mô tả các biến nghiên cứu để hiểu rõ hơn về đặc điểm của dữ liệu. Thống kê mô tả bao gồm tính trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất, và phân phối của các biến. Phân tích thống kê mô tả có thể giúp phát hiện các giá trị ngoại lệ và các vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến kết quả hồi quy.

4.2. Ước Lượng Mô Hình Hồi Quy Và Kiểm Định Giả Thuyết

Sử dụng phương pháp 3SLS để ước lượng mô hình và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Các kết quả ước lượng được trình bày trong các bảng, bao gồm các hệ số hồi quy, sai số chuẩn, giá trị t, và giá trị p. Các giả thuyết được chấp nhận hoặc bác bỏ dựa trên giá trị p.

4.3. Đánh Giá Độ Mạnh Yếu Của Mối Quan Hệ Giữa Các Biến

Đánh giá độ mạnh yếu của mối quan hệ giữa tỷ lệ sở hữu nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường. Điều này có thể được thực hiện bằng cách sử dụng các chỉ số như R-squared và adjusted R-squared. Ngoài ra, cần xem xét tầm quan trọng kinh tế của các kết quả, không chỉ tầm quan trọng thống kê.

V. Hàm Ý Quản Lý Chính Sách Thu Hút Đầu Tư Nước Ngoài Hiệu Quả

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có một số hàm ý quản lý quan trọng. Thứ nhất, chính phủ nên tiếp tục thực hiện các chính sách nới lỏng về tỷ lệ sở hữu nước ngoài để thu hút vốn đầu tư. Thứ hai, cần tăng cường giám sát thị trường để ngăn chặn thông tin bất cân xứng và hành vi thao túng giá. Thứ ba, các doanh nghiệp nên tập trung vào việc cải thiện quản trị doanh nghiệp và công bố thông tin minh bạch để thu hút nhà đầu tư nước ngoài dài hạn. Cuối cùng, nhà đầu tư cần thận trọng và phân tích kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định đầu tư, thay vì chỉ dựa vào tâm lý đám đông. Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện hiệu quả hoạt động và tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam.

5.1. Cải Thiện Môi Trường Đầu Tư Và Quản Trị Doanh Nghiệp

Để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, cần cải thiện môi trường đầu tư bằng cách giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng cường bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, và nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nên áp dụng các chuẩn mực quốc tế về quản trị doanh nghiệp và công bố thông tin để tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

5.2. Tăng Cường Giám Sát Thị Trường Và Kiểm Soát Rủi Ro

Cần tăng cường giám sát thị trường để phát hiện và ngăn chặn các hành vi thao túng giá, giao dịch nội gián, và thông tin bất cân xứng. Ngoài ra, cần xây dựng các công cụ và biện pháp kiểm soát rủi ro hiệu quả để giảm thiểu biến động và bảo vệ nhà đầu tư.

5.3. Nâng Cao Năng Lực Phân Tích Của Nhà Đầu Tư Cá Nhân

Các nhà đầu tư cá nhân cần được trang bị kiến thức và kỹ năng phân tích để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Các khóa đào tạo và chương trình giáo dục về đầu tư nên được tổ chức để nâng cao năng lực của nhà đầu tư.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Về Tác Động Tỷ Lệ Sở Hữu

Nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng về mối quan hệ giữa tỷ lệ sở hữu nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường trên sàn HOSE. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi cần được nghiên cứu thêm. Ví dụ, cần xem xét tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp và sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam trong dài hạn. Nghiên cứu này cũng có thể được mở rộng để so sánh tác động của nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư trong nước, hoặc để phân tích tác động của vốn đầu tư nước ngoài trong các thị trường mới nổi khác.

6.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế, chẳng hạn như giới hạn về thời kỳ nghiên cứu và phạm vi mẫu. Trong tương lai, có thể mở rộng thời kỳ nghiên cứu và sử dụng dữ liệu chi tiết hơn để cải thiện tính chính xác của kết quả. Ngoài ra, cần xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận chứng khoán bất thường, chẳng hạn như thay đổi chính sách, chu kỳ kinh tế, và tâm lý nhà đầu tư.

6.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Trong Bối Cảnh Hội Nhập

Nghiên cứu này có tầm quan trọng đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài là rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhưng cần có các biện pháp quản lý hiệu quả để giảm thiểu rủi ro và tận dụng tối đa cơ hội.

Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã mở cửa đón nhận nhà đầu tư nước ngoài từ năm 1999, với các giới hạn tỷ lệ sở hữu được điều chỉnh tăng dần từ 20% lên 49% vào năm 2005 và duy trì đến sau khủng hoảng tài chính 2008. Sự tham gia ngày càng lớn của nhà đầu tư nước ngoài đã tạo ra những biến động đáng kể trên sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), nơi tập trung nhiều nhà đầu tư nước ngoài nhất. Tính đến cuối năm 2016, có hơn 20.000 nhà đầu tư nước ngoài được cấp mã số giao dịch, trong đó có hơn 3.000 tổ chức. Các chính sách mới như Nghị định 60/2015 cho phép nới room lên 100% và các Thông tư liên quan đã góp phần minh bạch hóa thị trường, thu hút vốn ngoại và tăng tính thanh khoản.

Nghiên cứu tập trung phân tích tác động qua lại giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường trên sàn HOSE trong giai đoạn 2006-2014. Mục tiêu chính là xác định mức độ ảnh hưởng của nhà đầu tư nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán bất thường và ngược lại, từ đó giúp nhà đầu tư nắm bắt xu hướng thị trường để ra quyết định hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 301 công ty phi tài chính niêm yết trên HOSE, với 1972 quan sát theo năm, loại trừ các công ty tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và các công ty đã sáp nhập hoặc hủy niêm yết.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá vai trò của nhà đầu tư nước ngoài trong việc dẫn dắt thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài và hỗ trợ nhà đầu tư trong việc ra quyết định đầu tư dựa trên lợi nhuận chứng khoán bất thường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình tài chính liên quan đến hành vi đầu tư của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài và tác động của họ đến giá chứng khoán. Lý thuyết hiệu ứng khách hàng (Clientele Effect) cho rằng giá cổ phiếu phản ánh nhu cầu và mục tiêu của các nhà đầu tư khác nhau khi có sự thay đổi chính sách công ty. Lý thuyết giao dịch phản hồi (Feedback Trading) phân loại thành giao dịch phản hồi tích cực và tiêu cực, dựa trên lợi nhuận bất thường của cổ phiếu trong quá khứ.

Các nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng nhà đầu tư tổ chức có xu hướng đầu tư theo nhóm, tạo ra hiện tượng đầu tư bầy đàn (herding), ảnh hưởng đến biến động giá cổ phiếu. Lợi nhuận chứng khoán bất thường (Abnormal Herding Year Returns - AHYR) được định nghĩa là phần chênh lệch giữa lợi nhuận cổ phiếu và lợi nhuận thị trường trong năm, phản ánh hiệu quả vượt trội hoặc kém hơn thị trường chung.

Mô hình nghiên cứu sử dụng hệ phương trình đồng thời để kiểm tra tác động qua lại giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài (CFO) và lợi nhuận chứng khoán bất thường (AHYR). Hai giả thuyết chính được đặt ra: (H1) Lợi nhuận chứng khoán bất thường tăng sẽ làm tăng sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài; (H2) Sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài tăng sẽ tạo ra lợi nhuận chứng khoán bất thường dương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng thu thập từ 301 công ty phi tài chính niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2006-2014, tổng cộng 1972 quan sát theo năm. Dữ liệu bao gồm tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài, lợi nhuận chứng khoán bất thường, các chỉ số tài chính và đặc điểm công ty.

Phương pháp phân tích chính là hồi quy bình phương nhỏ nhất ba giai đoạn (3SLS) nhằm kiểm soát nội sinh giữa hai biến CFO và AHYR trong hệ phương trình đồng thời. Các biến kiểm soát bao gồm: nhóm 30 công ty có tổng tài sản lớn nhất (VIP), rủi ro hệ thống (Beta), quy mô công ty (Size), tỷ số thị giá trên giá trị sổ sách (M/B), tỷ suất cổ tức thực trả (DIVY), tỷ lệ chi trả cổ tức (DIV), tỷ lệ đòn bẩy tài chính (LEV), lợi nhuận trên tài sản (ROA), số năm hoạt động (AGE), tỷ lệ sở hữu nhà nước (GOV), tỷ lệ tiền mặt (CASH) và biến giả địa lý (CITY).

Quá trình phân tích bao gồm kiểm định sự phù hợp của mô hình (R2, kiểm định F), kiểm định đa cộng tuyến (VIF, hệ số tương quan), kiểm định tự tương quan (Durbin-Watson, Breusch-Godfrey) và kiểm định phương sai sai số thay đổi (White test). Phần mềm EVIEW 6.0 được sử dụng để thực hiện các phân tích hồi quy và kiểm định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài tăng ổn định: Tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài trung bình trên sàn HOSE tăng từ khoảng 4.23% năm 2006 lên 14% năm 2014, với sự biến động mạnh nhất vào năm 2007 (17.06%) và giảm sâu trong khủng hoảng 2008-2009. Sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài trung bình duy trì mức dương trong toàn bộ giai đoạn, cho thấy sức hút liên tục của thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài.

2. Lợi nhuận chứng khoán bất thường dao động mạnh: Lợi nhuận chứng khoán bất thường trung bình đạt đỉnh 39.01% năm 2007, giảm sâu xuống âm -10% trong các năm khủng hoảng, và có xu hướng tăng trở lại từ 2012 đến 2014. Biến động lợi nhuận bất thường không ổn định hơn so với sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài.

3. Mối quan hệ dương giữa tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận bất thường: Phân tích hồi quy 3SLS cho thấy sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến lợi nhuận chứng khoán bất thường, và ngược lại, lợi nhuận chứng khoán bất thường cũng thúc đẩy sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài. Điều này khẳng định vai trò dẫn dắt của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

4. Ảnh hưởng của các biến kiểm soát: Các biến như quy mô công ty (Size), rủi ro hệ thống (Beta), tỷ lệ sở hữu nhà nước (GOV) và số năm hoạt động (AGE) có ảnh hưởng đáng kể đến sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường, phản ánh đặc điểm công ty và môi trường đầu tư ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về hành vi đầu tư của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, cho thấy họ bị thu hút bởi các cổ phiếu có lợi nhuận bất thường dương và đồng thời tác động tích cực đến giá cổ phiếu thông qua việc tăng tỷ lệ sở hữu. Sự biến động mạnh của lợi nhuận bất thường trong giai đoạn khủng hoảng phản ánh tính nhạy cảm của thị trường Việt Nam trước các cú sốc kinh tế toàn cầu.

Biểu đồ thể hiện mối quan hệ đồng biến giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường qua các năm, đặc biệt là trong các năm có biến động lớn như 2007 và 2009. Bảng hồi quy ước lượng mô hình 3SLS cho thấy các hệ số của biến CFO và AHYR đều có ý nghĩa thống kê ở mức 5%, khẳng định mối quan hệ tác động qua lại.

Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ vai trò của nhà đầu tư nước ngoài trong việc tạo ra lợi nhuận bất thường và ảnh hưởng đến cấu trúc thị trường chứng khoán Việt Nam. Đồng thời, nó cũng cảnh báo về khả năng mất ổn định thị trường khi có sự biến động lớn trong tỷ lệ sở hữu nước ngoài.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường minh bạch thông tin và công bố báo cáo tài chính: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng công bố thông tin, đặc biệt là các chỉ số liên quan đến lợi nhuận bất thường và tỷ lệ sở hữu nước ngoài nhằm giúp nhà đầu tư có cơ sở ra quyết định chính xác. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các công ty niêm yết.

2. Xây dựng chính sách linh hoạt về tỷ lệ sở hữu nước ngoài: Cân nhắc điều chỉnh giới hạn sở hữu nước ngoài phù hợp với từng ngành nghề và quy mô doanh nghiệp để thu hút vốn đầu tư nước ngoài hiệu quả mà không làm mất ổn định thị trường. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; Chủ thể: Chính phủ, Bộ Tài chính.

3. Phát triển công cụ phân tích và dự báo thị trường: Khuyến khích các tổ chức nghiên cứu và công ty chứng khoán phát triển các mô hình dự báo dựa trên mối quan hệ giữa tỷ lệ sở hữu nước ngoài và lợi nhuận bất thường để hỗ trợ nhà đầu tư trong việc ra quyết định. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Các công ty chứng khoán, viện nghiên cứu.

4. Tăng cường giám sát và kiểm soát rủi ro thị trường: Thiết lập các cơ chế cảnh báo sớm và kiểm soát giao dịch đầu cơ, đặc biệt trong các giai đoạn biến động lớn để bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự ổn định của thị trường. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Nghiên cứu cung cấp thông tin về tác động của nhà đầu tư nước ngoài và lợi nhuận bất thường, giúp họ hiểu rõ hơn về xu hướng thị trường và ra quyết định đầu tư hiệu quả.

2. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách quản lý tỷ lệ sở hữu nước ngoài và điều tiết thị trường chứng khoán nhằm tăng cường tính ổn định và thu hút vốn đầu tư.

3. Các công ty niêm yết trên sàn HOSE: Hiểu được tác động của tỷ lệ sở hữu nước ngoài đến lợi nhuận chứng khoán giúp doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược quản trị và thu hút đầu tư phù hợp.

4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu tác động qua lại giữa sở hữu nước ngoài và lợi nhuận bất thường, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về hành vi đầu tư và cấu trúc thị trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu chỉ tập trung vào các công ty phi tài chính trên sàn HOSE?
   Việc loại trừ các công ty tài chính, ngân hàng, bảo hiểm nhằm đảm bảo tính đồng nhất của mẫu nghiên cứu do các ngành này có đặc thù khác biệt về cấu trúc tài chính và quy định, giúp kết quả phân tích chính xác hơn.

2. Lợi nhuận chứng khoán bất thường được tính như thế nào?
   Lợi nhuận chứng khoán bất thường là phần chênh lệch giữa lợi nhuận cổ phiếu (bao gồm cổ tức và chênh lệch giá) và lợi nhuận thị trường trong cùng kỳ, phản ánh hiệu quả vượt trội hoặc kém hơn thị trường chung.

3. Phương pháp hồi quy 3SLS có ưu điểm gì so với 2SLS?
   3SLS kiểm soát đồng thời mối quan hệ nội sinh giữa các biến trong hệ phương trình, cho kết quả ước lượng hiệu quả và vững hơn, đặc biệt khi phần dư có thể tự tương quan tạm thời.

4. Tác động của nhà đầu tư nước ngoài đến thị trường chứng khoán Việt Nam là gì?
   Nhà đầu tư nước ngoài không chỉ cung cấp vốn mà còn ảnh hưởng đến giá cổ phiếu thông qua việc thay đổi tỷ lệ sở hữu, tạo ra lợi nhuận bất thường và dẫn dắt xu hướng thị trường.

5. Làm thế nào để nhà đầu tư cá nhân tận dụng kết quả nghiên cứu này?
   Nhà đầu tư cá nhân có thể theo dõi biến động tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận bất thường để dự đoán xu hướng giá cổ phiếu, từ đó đưa ra quyết định mua bán hợp lý, giảm thiểu rủi ro đầu tư.

Kết luận

• Nghiên cứu xác nhận tồn tại mối quan hệ tác động qua lại tích cực giữa sự thay đổi tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài và lợi nhuận chứng khoán bất thường trên sàn HOSE giai đoạn 2006-2014.
• Tỷ lệ sở hữu tổ chức nước ngoài tăng ổn định, đặc biệt sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, cho thấy sức hút mạnh mẽ của thị trường Việt Nam đối với nhà đầu tư nước ngoài.
• Lợi nhuận chứng khoán bất thường biến động mạnh, phản ánh tính nhạy cảm của thị trường trước các biến động kinh tế vĩ mô và tâm lý đầu tư.
• Các biến đặc điểm công ty như quy mô, rủi ro hệ thống và tỷ lệ sở hữu nhà nước ảnh hưởng đáng kể đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài.
• Đề xuất các chính sách minh bạch thông tin, linh hoạt tỷ lệ sở hữu nước ngoài và kiểm soát rủi ro nhằm tăng cường hiệu quả và ổn định thị trường chứng khoán Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và nhà đầu tư nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững thị trường chứng khoán. Đọc thêm các phân tích chuyên sâu và cập nhật dữ liệu mới để theo dõi xu hướng thị trường hiện tại.