Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tự học đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao kết quả học tập của sinh viên, đặc biệt trong bối cảnh đào tạo theo học chế tín chỉ tại các trường đại học Việt Nam. Tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, ngành Song ngữ Nga – Anh với tổng số 294 sinh viên đang theo học, việc tự học càng trở nên quan trọng do khối lượng kiến thức lớn và đặc thù chương trình đào tạo song ngữ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát ý thức, thái độ và phương pháp tự học của sinh viên ngành này, đồng thời phân tích tác động của các yếu tố trên đến kết quả học tập, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tự học. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2012-2013, tập trung tại Khoa Ngữ văn Nga, Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG-HCM. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển năng lực tự học và tư duy sáng tạo của sinh viên, đồng thời hỗ trợ nhà trường trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy và quản lý học tập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: (1) Quan điểm của Philip Benson về năng lực tự học phát sinh từ môi trường học tập được thiết kế tốt, nhấn mạnh vai trò của sự tham gia trực tiếp của người học và môi trường học tập; (2) Lý thuyết chiến lược học tập của Rebecca L. Oxford, tập trung vào các đặc điểm tâm lý của người học như ý thức, thái độ và phương pháp học tập; (3) Học thuyết văn hóa xã hội của Lev S. Vygotsky, đặc biệt là khái niệm Vùng phát triển gần (ZPD), nhấn mạnh sự tương tác giữa cá nhân và môi trường trong quá trình phát triển năng lực tự học. Ba khái niệm chính được nghiên cứu gồm: ý thức tự học (nhận thức và hiểu biết về tự học), thái độ tự học (cách nhìn nhận và hành động đối với tự học), và phương pháp tự học (cách thức tổ chức và thực hiện việc tự học).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu định lượng được thu thập qua phiếu khảo sát với 22 câu hỏi tập trung vào ý thức, thái độ và phương pháp tự học, được phát cho toàn bộ 294 sinh viên ngành Song ngữ Nga – Anh trong năm học 2012-2013, thu về 269 phiếu (tỷ lệ 91,5%), trong đó 265 phiếu hợp lệ. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với kiểm định độ tin cậy Cronbach Alpha đạt 0,883, đảm bảo tính nhất quán nội bộ của thang đo. Phương pháp định tính bao gồm phỏng vấn sâu với 7 thành viên Ban Cố vấn học tập, 14 giảng viên và 25 sinh viên nhằm làm rõ các vấn đề nghiên cứu. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp toàn bộ tổng thể, phân bố theo năm học và lớp học, đảm bảo tính đại diện. Quy trình nghiên cứu gồm 7 bước từ xác định vấn đề, thu thập, xử lý đến phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ý thức tự học của sinh viên: Điểm trung bình ý thức tự học đạt mức cao, với 79,5% sinh viên nhận thức rõ vai trò của tự học trong việc nâng cao kết quả học tập và phát triển kỹ năng suốt đời. Sinh viên hiểu rằng tự học không chỉ giúp mở rộng kiến thức mà còn rèn luyện phẩm chất đạo đức và thành công trong sự nghiệp tương lai.

  2. Thái độ tự học: 75,7% sinh viên thể hiện thái độ tích cực với việc tự học, thể hiện qua khát khao tìm tòi, suy nghĩ sâu sắc và tranh luận về kiến thức học được. 56,4% sinh viên yêu thích việc tự học, cho thấy sự gắn bó và chủ động trong học tập.

  3. Phương pháp tự học: Sinh viên thường lập kế hoạch và mục tiêu tự học, tích cực ôn tập, nghiên cứu tài liệu và sử dụng các công cụ hỗ trợ như bản đồ tư duy. Tuy nhiên, chỉ có 19,3% sinh viên hài lòng với phương pháp tự học hiện tại, 63,7% có ý định thay đổi để nâng cao hiệu quả.

  4. Tác động đến kết quả học tập: Mối tương quan Pearson giữa ý thức, thái độ, phương pháp tự học với kết quả học tập đều có ý nghĩa thống kê, trong đó ý thức tự học có tác động mạnh nhất. Sinh viên dành trung bình khoảng 3 giờ/ngày cho tự học, tương đương 21 giờ/tuần, cao hơn mức trung bình 5,8 giờ/tuần của sinh viên toàn trường. Tuy nhiên, 42,3% sinh viên phải đi làm thêm với trung bình 3,5 ngày/tuần và 3,6 giờ/ngày, ảnh hưởng đến thời gian tự học.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy ý thức và thái độ tự học tích cực là nền tảng quan trọng giúp sinh viên ngành Song ngữ Nga – Anh đạt kết quả học tập cao hơn. Việc sinh viên dành nhiều thời gian tự học phản ánh sự nỗ lực vượt qua khối lượng kiến thức lớn và đặc thù chương trình đào tạo song ngữ. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với quan điểm của Tudor (1996) về học thuyết lấy người học làm trung tâm, nhấn mạnh vai trò của năng lực tự học trong đào tạo đại học. Tuy nhiên, sự phân bổ thời gian làm thêm và học tập cho thấy sinh viên phải cân bằng giữa học tập và công việc, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả học tập nếu không được quản lý hợp lý. Biểu đồ phân phối thời gian tự học và làm thêm có thể minh họa rõ sự phân bổ này, giúp nhà trường và giảng viên có cơ sở điều chỉnh hỗ trợ phù hợp. Ngoài ra, việc chỉ có một tỷ lệ nhỏ sinh viên hài lòng với phương pháp tự học hiện tại cho thấy cần thiết phải đổi mới và hướng dẫn kỹ năng tự học hiệu quả hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng tự học cho sinh viên: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo về kỹ năng lập kế hoạch, quản lý thời gian và phương pháp tự học hiệu quả nhằm nâng cao năng lực tự học, hướng tới tăng thời gian tự học trung bình lên ít nhất 25 giờ/tuần trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Khoa Ngữ văn Nga phối hợp với Trung tâm Đào tạo kỹ năng.

  2. Xây dựng môi trường học tập hỗ trợ tự học: Cải thiện cơ sở vật chất như phòng học nhóm, thư viện số, phòng lab ngoại ngữ, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên tự học và trao đổi kiến thức. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên hài lòng với môi trường học tập lên trên 70% trong 3 năm. Nhà trường và Ban quản lý cơ sở vật chất chịu trách nhiệm.

  3. Hướng dẫn và giám sát phương pháp tự học: Giảng viên cần thiết kế bài tập tự học phù hợp, cung cấp tài liệu tham khảo đa dạng và đánh giá định kỳ kết quả tự học của sinh viên để điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ sinh viên hài lòng với phương pháp tự học lên 50% trong năm học tiếp theo.

  4. Hỗ trợ sinh viên cân bằng giữa học tập và làm thêm: Tư vấn, hướng dẫn sinh viên quản lý thời gian hiệu quả, đồng thời phối hợp với các đơn vị tuyển dụng để giới hạn số giờ làm thêm phù hợp, đảm bảo không ảnh hưởng đến kết quả học tập. Mục tiêu giảm tỷ lệ sinh viên làm thêm quá 4 ngày/tuần xuống dưới 30% trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên phát triển năng lực tự học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Sinh viên ngành Song ngữ và các ngành đào tạo theo học chế tín chỉ: Giúp nhận thức rõ vai trò của ý thức, thái độ và phương pháp tự học, từ đó chủ động cải thiện kỹ năng học tập, nâng cao kết quả học tập và phát triển bản thân.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học học đường: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về tác động của các yếu tố tâm lý và hành vi học tập đến kết quả học tập trong môi trường đào tạo đại học Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đào tạo song ngữ.

  4. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Tham khảo để xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển năng lực tự học, đổi mới phương pháp đào tạo và nâng cao chất lượng giáo dục đại học phù hợp với xu hướng xã hội học tập và học tập suốt đời.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ý thức tự học là gì và tại sao nó quan trọng?
    Ý thức tự học là nhận thức và hiểu biết của sinh viên về vai trò và tầm quan trọng của việc tự học trong quá trình học tập. Nó giúp sinh viên chủ động, có trách nhiệm với việc học của mình, từ đó nâng cao kết quả học tập và phát triển kỹ năng suốt đời.

  2. Thái độ tự học ảnh hưởng thế nào đến kết quả học tập?
    Thái độ tích cực như khát khao tìm tòi, suy nghĩ sâu sắc và yêu thích tự học giúp sinh viên duy trì động lực học tập, tăng cường sự tập trung và hiệu quả trong quá trình tự học, góp phần cải thiện điểm số và năng lực tổng thể.

  3. Phương pháp tự học hiệu quả gồm những gì?
    Phương pháp tự học hiệu quả bao gồm lập kế hoạch học tập rõ ràng, ôn tập thường xuyên, sử dụng tài liệu đa dạng, áp dụng kỹ thuật ghi chú và bản đồ tư duy, học nhóm và tự đánh giá kết quả học tập để điều chỉnh kịp thời.

  4. Làm thế nào để cân bằng giữa việc học và làm thêm?
    Sinh viên cần quản lý thời gian hợp lý, ưu tiên học tập, giới hạn số giờ làm thêm phù hợp và lựa chọn công việc không ảnh hưởng đến lịch học. Nhà trường cũng nên hỗ trợ tư vấn và tạo điều kiện để sinh viên cân bằng tốt hai hoạt động này.

  5. Nhà trường có thể làm gì để hỗ trợ sinh viên tự học?
    Nhà trường có thể cải thiện cơ sở vật chất, cung cấp tài liệu học tập phong phú, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tự học, thiết kế bài tập phù hợp và giám sát quá trình tự học của sinh viên nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

Kết luận

  • Ý thức, thái độ và phương pháp tự học có tác động tích cực và rõ rệt đến kết quả học tập của sinh viên ngành Song ngữ Nga – Anh tại Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG-HCM.
  • Sinh viên dành trung bình khoảng 3 giờ/ngày cho tự học, cao hơn mức trung bình chung của trường, thể hiện sự nỗ lực vượt qua khối lượng kiến thức lớn.
  • Tỷ lệ sinh viên hài lòng với phương pháp tự học còn thấp, cho thấy cần đổi mới và hướng dẫn kỹ năng tự học hiệu quả hơn.
  • Việc làm thêm chiếm thời gian đáng kể, ảnh hưởng đến thời gian tự học và kết quả học tập của sinh viên.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo kỹ năng tự học, cải thiện môi trường học tập, giám sát phương pháp tự học và hỗ trợ cân bằng học tập – làm thêm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Tiếp theo, nhà trường và các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp. Để nâng cao năng lực tự học và kết quả học tập, các giảng viên, sinh viên và cán bộ quản lý giáo dục cần phối hợp chặt chẽ trong việc đổi mới phương pháp và môi trường học tập. Hãy bắt đầu hành trình nâng cao năng lực tự học ngay hôm nay để đạt được thành công trong học tập và sự nghiệp tương lai!