I. Tổng Quan Về Tác Động Xuất Khẩu Đến Doanh Nghiệp SME Việt
Các doanh nghiệp SME đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, tạo việc làm và đóng góp vào GDP. Xuất khẩu được xem là một giải pháp tăng trưởng cho các doanh nghiệp này. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm chi phí đầu tư ban đầu và rào cản thương mại. Nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng của doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Các nghiên cứu trước đây chưa đạt được sự đồng thuận về tác động này, và vẫn còn nhiều tranh luận về lợi ích thực sự của xuất khẩu đối với tăng trưởng doanh nghiệp. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp SME chiếm phần lớn số lượng doanh nghiệp, nhưng tỷ lệ tham gia vào thương mại quốc tế còn hạn chế. Do đó, việc nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp là rất cần thiết.
1.1. Vai Trò Của Doanh Nghiệp SME Trong Nền Kinh Tế Việt Nam
Các doanh nghiệp SME đóng góp khoảng 40% GDP và tạo ra 33% giá trị sản lượng công nghiệp. Tỷ lệ thu hút lao động của doanh nghiệp SME là 48,2%. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp SME tham gia vào thương mại quốc tế còn rất hạn chế (ADB, 2020). Các doanh nghiệp SME tạo ra trung bình khoảng 280.000 việc làm mới hàng năm trong thập kỷ qua.
1.2. Thách Thức Và Cơ Hội Từ Xuất Khẩu Cho Doanh Nghiệp SME
Hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp SME gặp một số rào cản nhất định, bao gồm chi phí đầu tư ban đầu và rủi ro do phải gánh chịu các rào cản thương mại. Tuy nhiên, xuất khẩu cũng mang lại cơ hội tăng trưởng thông qua lợi thế kinh tế theo quy mô và hiệu ứng học tập. Các doanh nghiệp SME có thể học hỏi được nhiều kinh nghiệm từ đối tác của mình, từ đó tiến hành các cải tiến đối với sản phẩm và cải thiện năng lực sản xuất.
II. Cách Xác Định Vấn Đề Tăng Trưởng Doanh Nghiệp SME Xuất Khẩu
Nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp vẫn còn nhiều tranh luận. Một số nghiên cứu cho thấy tác động tích cực của xuất khẩu, trong khi các nghiên cứu khác không tìm thấy bằng chứng hoặc cho rằng lợi ích phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Các nghiên cứu tại Việt Nam còn hạn chế về dữ liệu và phương pháp, chưa khai thác sâu các khía cạnh khác nhau của xuất khẩu. Để duy trì sự tăng trưởng ổn định và bền vững của các doanh nghiệp sản xuất, việc nghiên cứu các nhân tố tác động đến tăng trưởng, trong đó có nhân tố xuất khẩu, là cần thiết. Do đó, cần có một nghiên cứu toàn diện hơn về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp tại Việt Nam.
2.1. Sự Không Đồng Nhất Trong Các Nghiên Cứu Về Tác Động Xuất Khẩu
Một số nghiên cứu đã xác nhận tác động tích cực của xuất khẩu tới tăng trưởng như nghiên cứu của Kraay (2002), Blalock và Gertler (2004), Lu và Beamish (2006). Các nghiên cứu này cho rằng xuất khẩu giúp doanh nghiệp đạt được lợi thế kinh tế theo quy mô. Trong khi đó, nhiều nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng về tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp (Liu và cộng sự, 1999; Aw và cộng sự, 2000; Hahn, 2005) hoặc cho rằng lợi ích xuất khẩu đem lại cho doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như ngành (Ngo và Tran, 2020), loại hình doanh nghiệp (Park, 2011) hay mức độ quốc tế hóa của doanh nghiệp (Kafouros và cộng sự, 2008).
2.2. Hạn Chế Của Các Nghiên Cứu Tại Việt Nam Về Xuất Khẩu Và SME
Các nghiên cứu tại Việt Nam chủ yếu sử dụng bộ dữ liệu doanh nghiệp SME với số lượng ít các doanh nghiệp xuất khẩu, hoặc chỉ sử dụng xuất khẩu như một biến kiểm soát, hoặc chỉ khai thác xuất khẩu dưới góc độ doanh nghiệp có xuất khẩu hay không mà chưa chú ý đến các trạng thái xuất khẩu khác nhau của doanh nghiệp. Thêm vào đó, các nghiên cứu này chỉ đo lường tăng trưởng doanh nghiệp trên các khía cạnh riêng lẻ như doanh thu, lợi nhuận… chứ không kết hợp nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng
Luận án này tập trung vào nghiên cứu tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam. Mục tiêu là đề xuất các giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu nhằm nâng cao tốc độ tăng trưởng của các DNSXNVV. Nghiên cứu sẽ hệ thống hóa cơ sở lý luận về xuất khẩu, tăng trưởng doanh nghiệp, và tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng DNSXNVV. Phân tích và đánh giá thực trạng tốc độ tăng trưởng của các DNSXNVV tại Việt Nam. Xây dựng mô hình nghiên cứu và phân tích những tác động của xuất khẩu lên tăng trưởng của các DNSXNVV thông qua các khía cạnh: việc tham gia xuất khẩu và trạng thái xuất khẩu.
3.1. Xây Dựng Mô Hình Nghiên Cứu Về Tác Động Xuất Khẩu Đến SME
Trên cơ sở thu thập dữ liệu, xây dựng mô hình nghiên cứu, Luận án thực hiện tìm hiểu và phân tích những tác động của xuất khẩu lên tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa thông qua các khía cạnh: việc tham gia xuất khẩu và trạng thái xuất khẩu.
3.2. Đề Xuất Giải Pháp Dựa Trên Kết Quả Phân Tích Xuất Khẩu
Dựa trên kết quả phân tích, Luận án đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, từ đó nâng cao tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam.
IV. Thực Trạng Tăng Trưởng Và Xuất Khẩu Của Doanh Nghiệp SME VN
Các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam có tốc độ tăng trưởng khác nhau theo ngành, vùng kinh tế và loại hình doanh nghiệp. Tỷ lệ tham gia xuất khẩu của các DNSXNVV còn thấp so với các nước OECD. Ngành công nghiệp chế biến - chế tạo đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, nhưng vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài. Để duy trì sự tăng trưởng ổn định và bền vững của các DNSXNVV, việc nghiên cứu các nhân tố tác động đến tăng trưởng, trong đó có nhân tố xuất khẩu, là cần thiết.
4.1. Phân Tích Tốc Độ Tăng Trưởng Doanh Nghiệp SME Theo Ngành
Tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa khác nhau theo ngành. Ngành công nghiệp chế biến - chế tạo đóng vai trò quan trọng, là động lực dẫn dắt nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Tuy nhiên, ngành công nghiệp chế biến - chế tạo vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài chưa chiếm lĩnh được những vị trí vững chắc trong chuỗi gia công toàn cầu và còn thiếu nền tảng để phát triển một cách độc lập.
4.2. So Sánh Tỷ Lệ Tham Gia Xuất Khẩu Của SME Việt Nam
Tỷ lệ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tham gia xuất khẩu tại Việt Nam còn thấp so với các nước OECD. Điều này cho thấy tiềm năng tăng trưởng thông qua xuất khẩu của các doanh nghiệp SME tại Việt Nam còn rất lớn.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng SME
Nghiên cứu cho thấy xuất khẩu có tác động tích cực đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam. Việc tham gia xuất khẩu giúp các DNSXNVV tăng doanh thu, lợi nhuận và năng suất lao động. Trạng thái xuất khẩu (ví dụ: quy mô xuất khẩu, thị trường xuất khẩu) cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng của các DNSXNVV. Các biến kiểm soát như quy mô doanh nghiệp, vốn đầu tư và trình độ công nghệ cũng có tác động đến tăng trưởng của các DNSXNVV.
5.1. Tác Động Của Việc Tham Gia Xuất Khẩu Đến Doanh Nghiệp SME
Việc tham gia xuất khẩu giúp các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tăng doanh thu, lợi nhuận và năng suất lao động. Xuất khẩu tạo ra cơ hội tiếp cận thị trường mới, tăng quy mô sản xuất và cải thiện hiệu quả hoạt động.
5.2. Ảnh Hưởng Của Trạng Thái Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng Doanh Nghiệp
Trạng thái xuất khẩu (ví dụ: quy mô xuất khẩu, thị trường xuất khẩu) cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa. Các doanh nghiệp có quy mô xuất khẩu lớn và thị trường xuất khẩu đa dạng thường có tốc độ tăng trưởng cao hơn.
VI. Giải Pháp Khuyến Nghị Thúc Đẩy Xuất Khẩu Cho Doanh Nghiệp
Để thúc đẩy xuất khẩu và tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam, cần có các giải pháp và khuyến nghị từ cả phía doanh nghiệp và nhà nước. Các DNSXNVV cần chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng cho việc xuất khẩu, duy trì ổn định hoạt động xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhà nước cần hỗ trợ DNSXNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, xúc tiến xuất khẩu, mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu trực tuyến trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao kiến thức về thương mại quốc tế và tiếp cận tài chính phục vụ xuất khẩu.
6.1. Khuyến Nghị Cho Doanh Nghiệp SME Để Đẩy Mạnh Xuất Khẩu
Các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa cần chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng cho việc xuất khẩu, duy trì ổn định hoạt động xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu. Điều này bao gồm đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu.
6.2. Chính Sách Hỗ Trợ Từ Nhà Nước Để Tăng Trưởng Xuất Khẩu
Nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, xúc tiến xuất khẩu, mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu trực tuyến trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao kiến thức về thương mại quốc tế và tiếp cận tài chính phục vụ xuất khẩu.
