Nghiên Cứu Tác Động Của Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng Của Các Doanh Nghiệp Sản Xuất Nhỏ Và Vừa Tại Việt Nam

• Người hướng dẫn: PGS. TS
• Trường học: Trường Đại Học Ngoại Thương
• Chuyên ngành: Kinh Tế Quốc Tế
• Đề tài: Tác Động Của Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng Của Các Doanh Nghiệp Sản Xuất Nhỏ Và Vừa Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng của doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.1.2.1. Các nghiên cứu về tác động của hoạt động xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.1.2.2. Các nghiên cứu về tác động của trạng thái xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.1.3. Khoảng trống cho nghiên cứu
• 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TĂNG TRƯỞNG DOANH NGHIỆP VÀ TÁC ĐỘNG CỦA XUẤT KHẨU TỚI TĂNG TRƯỞNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT NHỎ VÀ VỪA
• 1.2.1. Tổng quan về Doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.2.1.1. Tổng quan về doanh nghiệp nhỏ và vừa
• 1.2.1.2. Tổng quan về doanh nghiệp sản xuất
• 1.2.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 1.2.2. Cơ sở lý luận về tăng trưởng doanh nghiệp
• 1.2.2.1. Khái niệm tăng trưởng và tăng trưởng doanh nghiệp
• 1.2.2.2. Đo lường tăng trưởng doanh nghiệp
• 1.2.3. Cơ sở lý luận về xuất khẩu
• 1.2.3.1. Khái niệm xuất khẩu
• 1.2.3.2. Các hình thức xuất khẩu
• 1.2.3.3. Các lợi ích và bất lợi của hoạt động xuất khẩu đối với doanh nghiệp
• 1.2.4. Cơ sở lý thuyết về tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng của doanh nghiệp
• 1.2.4.1. Tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp
• 1.2.4.2. Mô hình nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2. Các giả thuyết nghiên cứu
• 2.2.1. Giả thuyết nghiên cứu liên quan tới tác động của hoạt động xuất khẩu tới tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 2.2.2. Giả thuyết nghiên cứu liên quan tới ảnh hưởng của trạng thái xuất khẩu tới hoạt động của doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 2.3. Mô hình hồi quy và đo lường biến trong mô hình
• 2.3.1. Mô hình hồi quy
• 2.3.2. Đo lường biến trong mô hình
• 2.4. Thu thập và xử lý dữ liệu
• 2.4.1. Thu thập dữ liệu
• 2.4.2. Xử lý dữ liệu
• 2.5. Phương pháp hồi quy
• 2.5.1. Phương pháp ước lượng mô hình dữ liệu bảng tĩnh
• 2.5.2. Phương pháp ước lượng mô hình dữ liệu bảng động
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ TÁC ĐỘNG CỦA XUẤT KHẨU TỚI TĂNG TRƯỞNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM
• 3.1. Thực trạng tham gia xuất khẩu của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.2. Thực trạng tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.2.1. Tổng quan tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.2.2. Thực trạng tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa theo ngành
• 3.2.3. Thực trạng tốc độ tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa theo vùng kinh tế
• 3.2.4. Thực trạng tốc độ tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa theo loại hình doanh nghiệp
• 3.3. Đánh giá về tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.3.1. Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu
• 3.3.2. Kết quả phân tích tương quan và hồi quy
• 3.3.2.1. Ma trận tương quan
• 3.3.2.2. Kết quả hồi quy mô hình đo lường tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 3.3.2.3. Kết quả hồi quy mô hình đo lường tác động của trạng thái xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 3.3.3. Tổng hợp kết quả nghiên cứu tác động xuất khẩu tới tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.3.4. Tác động của hoạt động xuất khẩu tới tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 3.3.5. Tác động của trạng thái xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam
• 3.3.6. Tác động của các biến kiểm soát tới tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 4. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước
• 4.1.1. Bối cảnh quốc tế
• 4.1.2. Bối cảnh trong nước
• 4.2. Định hướng đẩy mạnh xuất khẩu đối với doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa trong quá trình phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế
• 4.3. Các khuyến nghị đối với doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu để thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp
• 4.3.1. Các khuyến nghị liên quan đến việc chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng cho việc xuất khẩu
• 4.3.2. Các khuyến nghị liên quan đến việc duy trì ổn định hoạt động xuất khẩu
• 4.3.3. Một số khuyến nghị với cơ quan quản lý Nhà nước liên quan tới đẩy mạnh xuất khẩu nhằm thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 4.3.3.1. Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị
• 4.3.3.2. Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa xúc tiến xuất khẩu, mở rộng thị trường
• 4.3.3.3. Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tăng cường xuất khẩu trực tuyến trên nền tảng thương mại điện tử
• 4.3.3.4. Hỗ trợ nâng cao kiến thức về thương mại quốc tế cho doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa
• 4.3.3.5. Hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tiếp cận tài chính phục vụ xuất khẩu
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: XÂY DỰNG MÔ HÌNH KIỂM ĐỊNH QUY LUẬT GIBRAT
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ HỒI QUY MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG TĂNG TRƯỞNG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT NHỎ VÀ VỪA THEO TĂNG TRƯỞNG DOANH THU
• PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ HỒI QUY MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG TĂNG TRƯỞNG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT NHỎ VÀ VỪA THEO TĂNG TRƯỞNG LAO ĐỘNG
• PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ HỒI QUY MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG TĂNG TRƯỞNG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT NHỎ VÀ VỪA THEO TĂNG TRƯỞNG TỔNG TÀI SẢN

I. Tổng Quan Về Tác Động Xuất Khẩu Đến Doanh Nghiệp SME Việt

Các doanh nghiệp SME đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, tạo việc làm và đóng góp vào GDP. Xuất khẩu được xem là một giải pháp tăng trưởng cho các doanh nghiệp này. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm chi phí đầu tư ban đầu và rào cản thương mại. Nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng của doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Các nghiên cứu trước đây chưa đạt được sự đồng thuận về tác động này, và vẫn còn nhiều tranh luận về lợi ích thực sự của xuất khẩu đối với tăng trưởng doanh nghiệp. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp SME chiếm phần lớn số lượng doanh nghiệp, nhưng tỷ lệ tham gia vào thương mại quốc tế còn hạn chế. Do đó, việc nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp là rất cần thiết.

1.1. Vai Trò Của Doanh Nghiệp SME Trong Nền Kinh Tế Việt Nam

Các doanh nghiệp SME đóng góp khoảng 40% GDP và tạo ra 33% giá trị sản lượng công nghiệp. Tỷ lệ thu hút lao động của doanh nghiệp SME là 48,2%. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp SME tham gia vào thương mại quốc tế còn rất hạn chế (ADB, 2020). Các doanh nghiệp SME tạo ra trung bình khoảng 280.000 việc làm mới hàng năm trong thập kỷ qua.

1.2. Thách Thức Và Cơ Hội Từ Xuất Khẩu Cho Doanh Nghiệp SME

Hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp SME gặp một số rào cản nhất định, bao gồm chi phí đầu tư ban đầu và rủi ro do phải gánh chịu các rào cản thương mại. Tuy nhiên, xuất khẩu cũng mang lại cơ hội tăng trưởng thông qua lợi thế kinh tế theo quy mô và hiệu ứng học tập. Các doanh nghiệp SME có thể học hỏi được nhiều kinh nghiệm từ đối tác của mình, từ đó tiến hành các cải tiến đối với sản phẩm và cải thiện năng lực sản xuất.

II. Cách Xác Định Vấn Đề Tăng Trưởng Doanh Nghiệp SME Xuất Khẩu

Nghiên cứu về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp vẫn còn nhiều tranh luận. Một số nghiên cứu cho thấy tác động tích cực của xuất khẩu, trong khi các nghiên cứu khác không tìm thấy bằng chứng hoặc cho rằng lợi ích phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Các nghiên cứu tại Việt Nam còn hạn chế về dữ liệu và phương pháp, chưa khai thác sâu các khía cạnh khác nhau của xuất khẩu. Để duy trì sự tăng trưởng ổn định và bền vững của các doanh nghiệp sản xuất, việc nghiên cứu các nhân tố tác động đến tăng trưởng, trong đó có nhân tố xuất khẩu, là cần thiết. Do đó, cần có một nghiên cứu toàn diện hơn về tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng doanh nghiệp tại Việt Nam.

2.1. Sự Không Đồng Nhất Trong Các Nghiên Cứu Về Tác Động Xuất Khẩu

Một số nghiên cứu đã xác nhận tác động tích cực của xuất khẩu tới tăng trưởng như nghiên cứu của Kraay (2002), Blalock và Gertler (2004), Lu và Beamish (2006). Các nghiên cứu này cho rằng xuất khẩu giúp doanh nghiệp đạt được lợi thế kinh tế theo quy mô. Trong khi đó, nhiều nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng về tác động của xuất khẩu tới tăng trưởng doanh nghiệp (Liu và cộng sự, 1999; Aw và cộng sự, 2000; Hahn, 2005) hoặc cho rằng lợi ích xuất khẩu đem lại cho doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như ngành (Ngo và Tran, 2020), loại hình doanh nghiệp (Park, 2011) hay mức độ quốc tế hóa của doanh nghiệp (Kafouros và cộng sự, 2008).

2.2. Hạn Chế Của Các Nghiên Cứu Tại Việt Nam Về Xuất Khẩu Và SME

Các nghiên cứu tại Việt Nam chủ yếu sử dụng bộ dữ liệu doanh nghiệp SME với số lượng ít các doanh nghiệp xuất khẩu, hoặc chỉ sử dụng xuất khẩu như một biến kiểm soát, hoặc chỉ khai thác xuất khẩu dưới góc độ doanh nghiệp có xuất khẩu hay không mà chưa chú ý đến các trạng thái xuất khẩu khác nhau của doanh nghiệp. Thêm vào đó, các nghiên cứu này chỉ đo lường tăng trưởng doanh nghiệp trên các khía cạnh riêng lẻ như doanh thu, lợi nhuận… chứ không kết hợp nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng

Luận án này tập trung vào nghiên cứu tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam. Mục tiêu là đề xuất các giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu nhằm nâng cao tốc độ tăng trưởng của các DNSXNVV. Nghiên cứu sẽ hệ thống hóa cơ sở lý luận về xuất khẩu, tăng trưởng doanh nghiệp, và tác động của xuất khẩu đến tăng trưởng DNSXNVV. Phân tích và đánh giá thực trạng tốc độ tăng trưởng của các DNSXNVV tại Việt Nam. Xây dựng mô hình nghiên cứu và phân tích những tác động của xuất khẩu lên tăng trưởng của các DNSXNVV thông qua các khía cạnh: việc tham gia xuất khẩu và trạng thái xuất khẩu.

3.1. Xây Dựng Mô Hình Nghiên Cứu Về Tác Động Xuất Khẩu Đến SME

Trên cơ sở thu thập dữ liệu, xây dựng mô hình nghiên cứu, Luận án thực hiện tìm hiểu và phân tích những tác động của xuất khẩu lên tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa thông qua các khía cạnh: việc tham gia xuất khẩu và trạng thái xuất khẩu.

3.2. Đề Xuất Giải Pháp Dựa Trên Kết Quả Phân Tích Xuất Khẩu

Dựa trên kết quả phân tích, Luận án đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, từ đó nâng cao tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam.

IV. Thực Trạng Tăng Trưởng Và Xuất Khẩu Của Doanh Nghiệp SME VN

Các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam có tốc độ tăng trưởng khác nhau theo ngành, vùng kinh tế và loại hình doanh nghiệp. Tỷ lệ tham gia xuất khẩu của các DNSXNVV còn thấp so với các nước OECD. Ngành công nghiệp chế biến - chế tạo đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, nhưng vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài. Để duy trì sự tăng trưởng ổn định và bền vững của các DNSXNVV, việc nghiên cứu các nhân tố tác động đến tăng trưởng, trong đó có nhân tố xuất khẩu, là cần thiết.

4.1. Phân Tích Tốc Độ Tăng Trưởng Doanh Nghiệp SME Theo Ngành

Tốc độ tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa khác nhau theo ngành. Ngành công nghiệp chế biến - chế tạo đóng vai trò quan trọng, là động lực dẫn dắt nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Tuy nhiên, ngành công nghiệp chế biến - chế tạo vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài chưa chiếm lĩnh được những vị trí vững chắc trong chuỗi gia công toàn cầu và còn thiếu nền tảng để phát triển một cách độc lập.

4.2. So Sánh Tỷ Lệ Tham Gia Xuất Khẩu Của SME Việt Nam

Tỷ lệ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tham gia xuất khẩu tại Việt Nam còn thấp so với các nước OECD. Điều này cho thấy tiềm năng tăng trưởng thông qua xuất khẩu của các doanh nghiệp SME tại Việt Nam còn rất lớn.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng SME

Nghiên cứu cho thấy xuất khẩu có tác động tích cực đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam. Việc tham gia xuất khẩu giúp các DNSXNVV tăng doanh thu, lợi nhuận và năng suất lao động. Trạng thái xuất khẩu (ví dụ: quy mô xuất khẩu, thị trường xuất khẩu) cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng của các DNSXNVV. Các biến kiểm soát như quy mô doanh nghiệp, vốn đầu tư và trình độ công nghệ cũng có tác động đến tăng trưởng của các DNSXNVV.

5.1. Tác Động Của Việc Tham Gia Xuất Khẩu Đến Doanh Nghiệp SME

Việc tham gia xuất khẩu giúp các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tăng doanh thu, lợi nhuận và năng suất lao động. Xuất khẩu tạo ra cơ hội tiếp cận thị trường mới, tăng quy mô sản xuất và cải thiện hiệu quả hoạt động.

5.2. Ảnh Hưởng Của Trạng Thái Xuất Khẩu Đến Tăng Trưởng Doanh Nghiệp

Trạng thái xuất khẩu (ví dụ: quy mô xuất khẩu, thị trường xuất khẩu) cũng ảnh hưởng đến tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa. Các doanh nghiệp có quy mô xuất khẩu lớn và thị trường xuất khẩu đa dạng thường có tốc độ tăng trưởng cao hơn.

VI. Giải Pháp Khuyến Nghị Thúc Đẩy Xuất Khẩu Cho Doanh Nghiệp

Để thúc đẩy xuất khẩu và tăng trưởng của các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa (DNSXNVV) tại Việt Nam, cần có các giải pháp và khuyến nghị từ cả phía doanh nghiệp và nhà nước. Các DNSXNVV cần chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng cho việc xuất khẩu, duy trì ổn định hoạt động xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhà nước cần hỗ trợ DNSXNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, xúc tiến xuất khẩu, mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu trực tuyến trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao kiến thức về thương mại quốc tế và tiếp cận tài chính phục vụ xuất khẩu.

6.1. Khuyến Nghị Cho Doanh Nghiệp SME Để Đẩy Mạnh Xuất Khẩu

Các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa cần chuẩn bị nguồn lực sẵn sàng cho việc xuất khẩu, duy trì ổn định hoạt động xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu. Điều này bao gồm đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu.

6.2. Chính Sách Hỗ Trợ Từ Nhà Nước Để Tăng Trưởng Xuất Khẩu

Nhà nước cần hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, xúc tiến xuất khẩu, mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu trực tuyến trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao kiến thức về thương mại quốc tế và tiếp cận tài chính phục vụ xuất khẩu.