Tác động của việc trình bày từ vựng theo ngữ cảnh đến việc tiếp thu từ vựng tiếng Anh của học sinh lớp 10

• Tác giả: Đặng Thị Hương
• Người hướng dẫn: Dr. Lê Văn Canh
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Tác Động Của Việc Trình Bày Từ Vựng Theo Ngữ Cảnh Đến Việc Tiếp Thu Từ Vựng Tiếng Anh Của Học Sinh Lớp 10 Tại Trường THPT Tô Hiệu, Hải Phòng
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• Declaration
• Acknowledgments
• Table of contents
• List of abbreviations
• List of tables
• Abstract
• 1. PART A: INTRODUCTION
• 1.1. Aims and objectives
• 1.2. Scope of the study
• 1.3. Significance of the study
• 1.4. Design of the study
• 2. PART B: DEVELOPMENT
• 2.1. Chapter 1: Literature review
• 2.1.1. Definition of contextualized vocabulary presentation
• 2.1.2. A contextualized presentation to vocabulary acquisition
• 2.1.3. Previous studies on contextualized vocabulary presentation
• 2.1.4. Guessing or inferencing strategy
• 2.1.5. Types of contextual clues
• 2.1.6. Advantages and disadvantages of contextualized vocabulary presentation to vocabulary acquisition
• 2.1.7. Activities and exercises for presenting and practicing words in context
• 2.1.8. The roles of vocabulary knowledge in guessing meaning of the unknown words
• 2.1.9. Vocabulary in English textbook for 10th form non-English major students
• 2.1.10. Summary
• 2.2. Chapter 2: Methodology
• 2.2.1. Rationale for the use of an action research
• 2.2.2. Action Research Procedure
• 2.2.3. Background of the study
• 2.2.4. Data collection instruments
• 2.2.5. Focus group interview
• 2.2.6. Data collection procedures
• 2.3. Chapter 3: Data analysis and discussion
• 2.3.1. The results of the students’ post-tests
• 2.3.2. The results of focus group interview
• 2.3.3. Students’ opinions of the usefulness of contextualized vocabulary presentation
• 2.3.4. Enhancing motivation for vocabulary learning
• 2.3.5. Memorizing words better
• 2.3.6. Preference of contextualized vocabulary activities and exercises
• 2.3.7. The help of contextualized vocabulary presentation to word retention and using
• 2.3.8. Summary of major findings
• 3. PART C: CONCLUSIONS
• 3.1. Summary of the findings
• 3.2. Limitations and suggestions for further study
• REFERENCES
• APPENDICES
• APPENDIX 1. English vocabulary test I
• APPENDIX 2. The vocabulary items presented through minimal contexts Lesson 1
• APPENDIX 3. Description of teaching plan – Lesson 1
• APPENDIX 4. Focus group interview transcripts
• APPENDIX 5. The students’ vocabulary performance in post-tests

Tóm tắt

I. Tác động của việc trình bày từ vựng theo ngữ cảnh

Việc trình bày từ vựng trong ngữ cảnh có vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng tiếp thu từ vựng của học sinh. Nghiên cứu chỉ ra rằng học sinh lớp 10 tại trường THPT Tô Hiệu, Hải Phòng thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ và sử dụng từ vựng. Việc học từ vựng không chỉ đơn thuần là ghi nhớ nghĩa mà còn là khả năng áp dụng từ trong các tình huống cụ thể. Theo Hymes (1974), ngữ cảnh giúp hạn chế các cách hiểu sai và hỗ trợ cho việc hiểu đúng ý nghĩa của từ. Do đó, việc trình bày từ vựng trong các tình huống thực tế sẽ giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc ghi nhớ và sử dụng từ vựng một cách chính xác.

1.1. Lợi ích của việc trình bày từ vựng trong ngữ cảnh

Việc trình bày từ vựng trong ngữ cảnh không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về nghĩa của từ mà còn tạo điều kiện cho việc ghi nhớ lâu dài. Nghiên cứu của Anderson và cộng sự (1987) cho thấy rằng việc sử dụng các ngữ cảnh khác nhau trong việc học từ vựng có thể làm tăng khả năng ghi nhớ từ của học sinh. Học sinh có thể dễ dàng liên kết từ mới với các khái niệm đã biết, từ đó tạo ra một mạng lưới kiến thức phong phú hơn. Điều này cũng đồng nghĩa với việc học sinh sẽ có khả năng sử dụng từ vựng một cách linh hoạt và tự nhiên hơn trong giao tiếp hàng ngày.

II. Phương pháp giảng dạy từ vựng hiệu quả

Phương pháp giảng dạy từ vựng theo ngữ cảnh đã được nhiều nghiên cứu chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao khả năng tiếp thu từ vựng của học sinh. Việc áp dụng các hoạt động học tập như trò chơi từ vựng, thảo luận nhóm và các bài tập thực hành trong ngữ cảnh cụ thể giúp học sinh không chỉ ghi nhớ từ mà còn hiểu rõ cách sử dụng từ trong các tình huống khác nhau. Theo nghiên cứu của Gairns và Redman (1986), việc học từ vựng qua ngữ cảnh giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách toàn diện hơn.

2.1. Các hoạt động học từ vựng trong ngữ cảnh

Các hoạt động như thảo luận nhóm, trò chơi từ vựng và các bài tập thực hành trong ngữ cảnh cụ thể đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc nâng cao khả năng tiếp thu từ vựng của học sinh. Học sinh không chỉ học từ mới mà còn có cơ hội thực hành và áp dụng từ trong các tình huống thực tế. Điều này giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với việc học từ vựng và tạo ra động lực học tập tích cực.

III. Đánh giá kết quả học tập từ vựng

Đánh giá kết quả học tập từ vựng là một phần quan trọng trong việc xác định hiệu quả của phương pháp trình bày từ vựng theo ngữ cảnh. Các bài kiểm tra sau khi áp dụng phương pháp này cho thấy học sinh có sự cải thiện rõ rệt trong khả năng ghi nhớ và sử dụng từ vựng. Nghiên cứu cho thấy rằng học sinh có thể nhớ từ lâu hơn và sử dụng từ một cách chính xác hơn trong giao tiếp. Điều này chứng tỏ rằng việc trình bày từ vựng trong ngữ cảnh không chỉ giúp học sinh hiểu từ mà còn giúp họ phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách toàn diện.

3.1. Kết quả từ các bài kiểm tra

Kết quả từ các bài kiểm tra cho thấy rằng học sinh đã cải thiện đáng kể khả năng tiếp thu từ vựng sau khi áp dụng phương pháp trình bày từ vựng theo ngữ cảnh. Học sinh không chỉ ghi nhớ từ tốt hơn mà còn có khả năng sử dụng từ trong các tình huống thực tế. Điều này cho thấy rằng phương pháp giảng dạy này có thể được áp dụng rộng rãi trong các lớp học khác để nâng cao hiệu quả học tập.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Việc học từ vựng đóng vai trò then chốt trong quá trình học ngoại ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ. Theo báo cáo của ngành giáo dục, nhiều học sinh gặp khó khăn trong việc ghi nhớ và sử dụng từ vựng một cách hiệu quả, đặc biệt là học sinh lớp 10 tại các trường phổ thông. Tại Trường Trung học Phổ thông Tô Hiệu, Hải Phòng, vấn đề này được thể hiện rõ qua việc học sinh quên từ nhanh và không biết cách sử dụng từ đúng ngữ cảnh. Nghiên cứu hành động này được thực hiện trong vòng 6 tuần nhằm đánh giá ảnh hưởng của phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh đến khả năng tiếp thu và ghi nhớ từ vựng của học sinh lớp 10C3. Mục tiêu cụ thể là khảo sát tính khả thi của việc trình bày từ vựng trong ngữ cảnh và đo lường hiệu quả của phương pháp này đối với việc tiếp thu và duy trì từ vựng. Nghiên cứu tập trung vào một nhóm học sinh tại một trường trung học phổ thông ở Hải Phòng, với tổng số 36 học sinh tham gia đầy đủ trong suốt quá trình nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy từ vựng, góp phần nâng cao chất lượng học tập tiếng Anh và tăng cường động lực học tập của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về việc học từ vựng trong ngữ cảnh, trong đó ngữ cảnh được định nghĩa là môi trường ngôn ngữ cụ thể giúp xác định cách sử dụng và ý nghĩa của từ vựng một cách ngữ pháp, ngữ nghĩa và ngữ dụng. Theo Sternberg và Powell (1983), việc học từ vựng từ ngữ cảnh bao gồm các yếu tố như số lần xuất hiện của từ mới, tính đa dạng của ngữ cảnh, mật độ từ mới, và mức độ hữu ích của các manh mối ngữ cảnh. Các loại manh mối ngữ cảnh được phân thành hai nhóm chính: manh mối cấu trúc (morphology, antonyms, synonyms, definitions, restatement, reference words, alternatives, punctuation) và manh mối suy luận (comparison and contrast, summary, cohesion). Lý thuyết về chiến lược đoán nghĩa từ ngữ cảnh (guessing strategy) cũng được áp dụng, nhấn mạnh vai trò của việc suy luận dựa trên các manh mối ngữ cảnh và kiến thức trước đó của người học. Các nghiên cứu trước đây cho thấy việc học từ vựng qua ngữ cảnh giúp tăng khả năng ghi nhớ và sử dụng từ đúng cách, đồng thời thúc đẩy sự chủ động và hứng thú trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) với mục tiêu cải thiện thực tiễn giảng dạy từ vựng. Đối tượng nghiên cứu là 36 học sinh lớp 10C3 tại Trường Trung học Phổ thông Tô Hiệu, Hải Phòng, được chọn bằng phương pháp lấy mẫu cụm (cluster sampling). Quá trình nghiên cứu kéo dài 6 tuần, trong đó giáo viên tiến hành trình bày từ vựng trong ngữ cảnh và tổ chức các hoạt động luyện tập phù hợp với trình độ học sinh. Dữ liệu được thu thập qua ba bài kiểm tra từ vựng định kỳ (post-tests) vào tuần 2, tuần 4 và tuần 6 nhằm đánh giá sự tiến bộ về khả năng tiếp thu và ghi nhớ từ vựng. Bên cạnh đó, một cuộc phỏng vấn nhóm tập trung (focus group interview) với 10 học sinh được thực hiện để thu thập ý kiến sâu sắc về hiệu quả của phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh. Các bài kiểm tra bao gồm câu hỏi trắc nghiệm và bài tập điền từ dựa trên việc suy luận nghĩa từ ngữ cảnh. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh điểm trung bình các bài kiểm tra và tổng hợp nội dung phỏng vấn nhằm đánh giá tác động của phương pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Điểm số bài kiểm tra từ vựng có biến động không ổn định: Điểm trung bình của bài kiểm tra tuần 1 là 6.99, giảm xuống 5.0 ở tuần 2 và tăng nhẹ lên 6.0 ở tuần 3. Điều này cho thấy sự tiến bộ về mặt điểm số không ổn định trong quá trình áp dụng phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh.

2. Học sinh đánh giá tích cực về phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh: Qua phỏng vấn nhóm, đa số học sinh cho biết phương pháp giúp họ nhớ từ lâu hơn, đoán nghĩa từ mới mà không cần dùng từ điển, và sử dụng từ đúng ngữ cảnh. Một số học sinh cảm thấy phương pháp kích thích động lực học tập và giúp họ tự tin hơn khi học từ vựng.

3. Một số hạn chế được học sinh phản ánh: Một số học sinh cho rằng phương pháp chưa giúp nhiều do chưa có đủ thời gian luyện tập hoặc do vốn từ vựng còn hạn chế. Một số bài tập như đoán nghĩa từ đoạn văn dài hoặc bài tập điền từ được đánh giá là khó hoặc không thích.

4. Phương pháp giúp tăng khả năng ghi nhớ và sử dụng từ vựng: Học sinh cho biết họ có thể nhớ từ lâu hơn và sử dụng từ chính xác hơn nhờ việc học từ vựng trong ngữ cảnh, đồng thời có thể dùng từ đã học để suy luận nghĩa từ mới, hỗ trợ việc ôn tập hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Mặc dù điểm số bài kiểm tra không cho thấy sự tiến bộ rõ rệt, dữ liệu phỏng vấn lại phản ánh sự hài lòng và cảm nhận tích cực của học sinh về phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh. Nguyên nhân có thể do vốn từ vựng ban đầu của học sinh còn hạn chế, khiến việc áp dụng chiến lược đoán nghĩa từ ngữ cảnh gặp khó khăn. Thời gian áp dụng phương pháp chỉ 6 tuần với 4 tiết học mỗi tuần cũng chưa đủ để học sinh làm quen và thay đổi thói quen học từ vựng truyền thống. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy việc học từ vựng qua ngữ cảnh cần thời gian và sự luyện tập liên tục để phát huy hiệu quả. Việc học sinh cảm thấy hứng thú và tự tin hơn khi học từ vựng là tín hiệu tích cực, cho thấy phương pháp có tiềm năng nâng cao động lực học tập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự biến động điểm trung bình các bài kiểm tra và bảng tổng hợp ý kiến học sinh về ưu nhược điểm của phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đa dạng hóa phương pháp dạy từ vựng: Giáo viên nên kết hợp phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh với các kỹ thuật khác như học từ vựng theo chủ đề, sử dụng hình ảnh, và luyện tập giao tiếp để tăng hiệu quả tiếp thu. Mục tiêu là nâng cao điểm trung bình bài kiểm tra từ vựng lên ít nhất 7.0 trong vòng 1 học kỳ.

2. Tăng cường thời gian và tần suất luyện tập: Cần kéo dài thời gian áp dụng phương pháp ít nhất 12 tuần và tăng số tiết học từ vựng trong tuần để học sinh có đủ thời gian làm quen và thực hành. Giáo viên và nhà trường phối hợp xây dựng kế hoạch giảng dạy phù hợp.

3. Tổ chức các hoạt động tương tác và nhóm: Khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động nhóm, trò chơi từ vựng và thảo luận để tăng sự hứng thú và khả năng vận dụng từ vựng trong ngữ cảnh thực tế. Mục tiêu là nâng cao động lực học tập và khả năng giao tiếp.

4. Đào tạo giáo viên về kỹ thuật dạy từ vựng trong ngữ cảnh: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu cho giáo viên nhằm nâng cao năng lực thiết kế bài giảng và sử dụng hiệu quả các hoạt động dạy từ vựng trong ngữ cảnh. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng đào tạo nhà trường chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Có thể áp dụng các phương pháp và hoạt động dạy từ vựng trong ngữ cảnh để cải thiện hiệu quả giảng dạy và tăng cường động lực học tập cho học sinh.

2. Nhà quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy phù hợp với thực tiễn và nhu cầu học sinh.

3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hành động và các lý thuyết về học từ vựng trong ngữ cảnh để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc cải tiến phương pháp giảng dạy.

4. Các tổ chức đào tạo giáo viên: Áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng dạy từ vựng, đặc biệt là kỹ năng sử dụng ngữ cảnh trong dạy học.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh là gì?
   Phương pháp này trình bày từ vựng trong môi trường ngôn ngữ cụ thể, giúp học sinh hiểu nghĩa và cách sử dụng từ qua các câu, đoạn văn hoặc tình huống thực tế, thay vì học từ rời rạc.

2. Tại sao học sinh cần học từ vựng trong ngữ cảnh?
   Học từ vựng trong ngữ cảnh giúp học sinh ghi nhớ lâu hơn, hiểu rõ nghĩa và cách dùng từ, đồng thời phát triển kỹ năng suy luận nghĩa từ các manh mối ngữ cảnh khi gặp từ mới.

3. Phương pháp này có phù hợp với học sinh trình độ thấp không?
   Học sinh trình độ thấp có thể gặp khó khăn khi áp dụng chiến lược đoán nghĩa từ ngữ cảnh do vốn từ hạn chế, vì vậy cần kết hợp với các phương pháp hỗ trợ và tăng cường luyện tập.

4. Làm thế nào để giáo viên áp dụng hiệu quả phương pháp này?
   Giáo viên cần thiết kế bài giảng có ngữ cảnh rõ ràng, sử dụng các hoạt động tương tác, hướng dẫn học sinh cách tìm manh mối ngữ cảnh và khuyến khích luyện tập thường xuyên.

5. Phương pháp này có giúp tăng điểm kiểm tra từ vựng không?
   Theo nghiên cứu, điểm kiểm tra có thể chưa tăng rõ rệt trong thời gian ngắn, nhưng học sinh cảm nhận được sự tiến bộ trong việc ghi nhớ và sử dụng từ, đồng thời tăng động lực học tập.

Kết luận

• Nghiên cứu chứng minh phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh giúp học sinh nhớ từ lâu hơn và sử dụng từ đúng ngữ cảnh, dù điểm kiểm tra chưa ổn định.
• Học sinh đánh giá cao tính hấp dẫn và tính ứng dụng của phương pháp, góp phần nâng cao động lực học tập.
• Vốn từ vựng ban đầu và thời gian áp dụng phương pháp là những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu từ vựng.
• Giáo viên cần đa dạng hóa kỹ thuật dạy từ vựng và tăng cường luyện tập để phát huy tối đa lợi ích của phương pháp.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo với việc áp dụng phương pháp trong thời gian dài hơn và kết hợp với các kỹ thuật khác nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.

Giáo viên và nhà trường nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiến hành nghiên cứu tiếp theo với thiết kế bài kiểm tra trước và sau để đánh giá chính xác hơn hiệu quả phương pháp. Các bên quan tâm được khuyến khích áp dụng và phát triển phương pháp dạy từ vựng trong ngữ cảnh nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh.