I. Tổng Quan Về Tác Động Văn Hóa Doanh Nghiệp Đến CSRD
Phát triển bền vững là yếu tố then chốt cho các doanh nghiệp toàn cầu và Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch và biến đổi khí hậu. Các nhà lãnh đạo và bên liên quan đều quan tâm đến việc nâng cao hiệu quả kinh doanh song song với bảo vệ môi trường và xã hội. Công bố thông tin trách nhiệm xã hội (CSRD) giúp tăng cường niềm tin từ nhà đầu tư và các bên liên quan, đồng thời là công cụ truyền thông hiệu quả. Theo KPMG (2020), phần lớn các doanh nghiệp lớn trên thế giới đã thực hiện báo cáo CSRD. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp ngày càng chú trọng đến các thông tin về môi trường, bình đẳng giới, và phúc lợi xã hội. Bộ Tài chính đã ban hành các thông tư hướng dẫn về công bố thông tin này. Tuy nhiên, mức độ công bố thông tin CSRD giữa các công ty vẫn còn khác biệt lớn. Quyết định công bố và mức độ công bố có thể phụ thuộc vào phong cách lãnh đạo và văn hóa doanh nghiệp. Các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam đã tập trung vào quản trị doanh nghiệp, nhưng ít nghiên cứu về tác động của văn hóa tổ chức.
1.1. Báo Cáo Trách Nhiệm Xã Hội CSRD và Phát Triển Bền Vững
Báo cáo trách nhiệm xã hội (CSRD), còn được gọi là báo cáo phát triển bền vững, bắt đầu xuất hiện vào cuối những năm 1980. Ban đầu, nó được gọi là báo cáo môi trường trong các công ty hóa chất ở các nước phát triển. Từ đó đến nay, báo cáo CSRD ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với doanh nghiệp bên cạnh báo cáo các thông tin tài chính. Số lượng các doanh nghiệp thực hiện báo cáo CSRD ngày càng tăng, cho thấy ý thức, trách nhiệm với môi trường, cộng đồng của các doanh nghiệp ngày càng được cải thiện, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững toàn cầu.
1.2. Tầm Quan Trọng Của Công Bố Thông Tin Trách Nhiệm Xã Hội
Công bố thông tin trách nhiệm xã hội (CSRD) giúp cho doanh nghiệp nâng cao lòng tin từ nhà đầu tư và các bên liên quan, nó còn là công cụ trong chính sách truyền thông, đem lại lợi ích ngắn hạn và lâu dài cho doanh nghiệp. Theo báo cáo của KPMG (2020), 96% các doanh nghiệp trong nhóm G250 và 80% các doanh nghiệp trong nhóm N100 đã trình bày báo cáo TNXH trong báo cáo thường niên.
II. Thách Thức Trong Công Bố Thông Tin CSRD Tại HOSE Hiện Nay
Mặc dù các quy định pháp lý đã được ban hành, mức độ công bố thông tin CSRD giữa các công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE) vẫn còn nhiều khác biệt. Một số doanh nghiệp như Vinamilk và Dược Hậu Giang thực hiện công bố rất tốt, trong khi nhiều doanh nghiệp khác chưa chú trọng đến thông tin này. Câu hỏi đặt ra là liệu quyết định công bố hay không, và mức độ công bố như thế nào, có phụ thuộc vào phong cách lãnh đạo và văn hóa doanh nghiệp hay không. Các nghiên cứu trước đây đã tập trung vào các yếu tố quản trị doanh nghiệp, nhưng ít nghiên cứu về tác động của văn hóa tổ chức. Trong khi đó, các nghiên cứu của Hofstede (1980) và Gray (1988, 2003) cho thấy văn hóa có mối liên hệ mật thiết đến các giá trị của kế toán.
2.1. Sự Khác Biệt Trong Mức Độ Công Bố Thông Tin CSRD
Tại Việt Nam, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 155/2015/TT-BTC về hướng dẫn các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán công bố thông tin về môi trường và xã hội, sau này đổi thành Thông tư 96/2020/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 1/1/2021. Mặc dù vậy, mức độ công bố ở các công ty là rất khác nhau. Rất nhiều doanh nghiệp công bố rất tốt như Vinamilk, Dược Hậu Giang,…tuy nhiên còn nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng đến thông tin trên báo cáo này.
2.2. Thiếu Nghiên Cứu Về Tác Động Của Văn Hóa Tổ Chức
Hiện nay, các nhân tố về quản trị doanh nghiệp (quy mô hội đồng quản trị, quy mô doanh nghiệp, đội ngũ nhà lãnh đạo cấp cao…) ảnh hưởng đến kết quả thực hiện TNXH đã được nghiên cứu tại Việt Nam như Dương Hoàng Ngọc Khuê (2019), Lâm Thị Trúc Linh (2019). Tuy nhiên, các nghiên cứu về tác động của nhân tố văn hóa tổ chức hầu như chưa được nghiên cứu.
III. Cách Văn Hóa Doanh Nghiệp Ảnh Hưởng Đến Công Bố CSRD
Công bố thông tin CSRD có thể được xem là sự minh bạch thông tin về trách nhiệm xã hội đối với nhà đầu tư và các đối tượng quan tâm đến doanh nghiệp. Điều này thể hiện sự sẵn lòng áp dụng các chính sách và chuẩn mực mới về công bố thông tin phi tài chính, và vì vậy, nó cũng là một trong những giá trị của kế toán. Từ đó, có thể suy ra rằng, các yếu tố của văn hóa doanh nghiệp có tác động đến mức độ công bố thông tin CSRD. Tuy nhiên, điều này hầu như chưa có nghiên cứu tại Việt Nam, và cũng rất ít nghiên cứu trên thế giới. Nghiên cứu này tập trung vào tác động của văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các công ty niêm yết trên HOSE.
3.1. Văn Hóa Doanh Nghiệp và Tính Minh Bạch Thông Tin
Công bố thông tin TNXH có thể được xem là sự minh bạch thông tin về TNXH đối với nhà đầu tư và các đối tượng quan tâm đến doanh nghiệp. Điều này cũng thể hiện sự sẵn lòng trong áp dụng các chính sách, chuẩn mực mới về công bố thông tin phi tài chính, và vì vậy, nó cũng là một trong những giá trị của kế toán.
3.2. Khoảng Trống Nghiên Cứu Về Tác Động Của Văn Hóa Doanh Nghiệp
Từ đó, có thể suy ra rằng, các yếu tố của văn hóa doanh nghiệp có tác động đến mức độ công bố thông tin TNXH. Tuy nhiên, điều này hầu như chưa có nghiên cứu tại Việt Nam, và cũng rất ít nghiên cứu trên thế giới.
3.3. Mục Tiêu Nghiên Cứu Về Tác Động Của Văn Hóa Doanh Nghiệp
Vì vậy, nhóm tác giả quyết định chọn đề tài “Nghiên cứu tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh”.
IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Văn Hóa Đến CSRD Tại HOSE
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được sử dụng để xác định các đặc điểm của văn hóa doanh nghiệp phù hợp với bối cảnh Việt Nam thông qua khảo sát chuyên gia. Phương pháp định lượng được sử dụng để đánh giá tác động của văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin CSRD tại các công ty niêm yết trên HOSE. Đối tượng nghiên cứu là tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin CSRD tại các công ty niêm yết trên HOSE. Phạm vi nghiên cứu dựa trên dữ liệu của các công ty niêm yết trên HOSE trong năm tài chính 2021.
4.1. Kết Hợp Phương Pháp Định Tính và Định Lượng
Dùng phương pháp hỗn hợp bao gồm cả định tính kết hợp với định lượng. - Phương pháp định tính: Dùng để xác định các đặc điểm thuộc văn hóa doanh nghiệp phù hợp với bối cảnh Viêt Nam hiện nay thông qua các cuộc khảo sát với chuyên gia. - Phương pháp định lượng: Dùng để đánh giá tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin TNXH tại các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh.
4.2. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin TNXH tại các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh. - Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện dựa trên dữ liệu của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh (không gian), và thu thập dữ liệu này trong năm tài chính 2021 (thời gian).
V. Kết Quả Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Văn Hóa Đến CSRD
Nghiên cứu đã hệ thống hóa các cơ sở lý thuyết và các nhân tố của văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng đến công bố báo cáo trách nhiệm xã hội. Kết quả nghiên cứu bổ sung thêm tài liệu hữu ích vào các nghiên cứu về tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin CSRD tại các công ty niêm yết trên HOSE. Nghiên cứu điều tra, phân tích, đánh giá tác động của yếu tố văn hoá doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin CSRD tại các công ty niêm yết trên HOSE, từ đó đưa ra các giải pháp để nâng cao mức độ công bố báo cáo CSRD tại Việt Nam.
5.1. Đóng Góp Về Mặt Lý Luận
Nghiên cứu đã hệ thống hóa những cơ sở lý thuyết, các lý thuyết nền và các nhân tố của văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng đến công bố báo cáo trách nhiệm xã hội trong những nghiên cứu trước đây. Kết quả của nghiên cứu còn bổ sung thêm một tài liệu có ích vào các nghiên cứu về tác động của yếu tố văn hóa doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin TNXH tại các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh.
5.2. Đóng Góp Về Mặt Thực Tiễn
Nghiên cứu điều tra, phân tích, đánh giá tác động của yếu tố văn hoá doanh nghiệp đến mức độ công bố thông tin TNXH tại các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh, từ đó đưa ra các giải pháp để nâng cao mức độ công bố báo cáo TNXH tại Việt Nam.
VI. Hàm Ý và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Văn Hóa CSRD
Kết quả nghiên cứu có hàm ý chính sách để Nhà nước tăng cường các chính sách và luật lệ nhằm tạo sức ép công bố thông tin xã hội ở các doanh nghiệp, đồng thời đưa ra các quy định chặt chẽ và cụ thể hơn nhằm đưa việc công bố thành hoạt động bắt buộc. Đồng thời, cần có các biện pháp nhằm nâng cao nhận thức về môi trường và xã hội của người dân, qua đó, nâng cao mức độ công bố thông tin ở doanh nghiệp, phù hợp với thông lệ quốc tế và xu hướng phát triển bền vững. Bên cạnh đó, đề tài sẽ góp phần giúp các doanh nghiệp nâng cao văn hóa của doanh nghiệp mình. Cần thêm nội dung báo cáo trách nhiệm xã hội trong các môn học về kế toán, bên cạnh báo cáo tài chính trong hệ thống báo cáo thường niên mà doanh nghiệp phải công bố.
6.1. Hàm Ý Chính Sách và Nâng Cao Nhận Thức
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là hàm ý chính sách để Nhà nước tăng cường các chính sách, luật lệ nhằm tạo sức ép công bố thông tin xã hội ở các doanh nghiệp, đồng thời đưa ra các quy định chặt chẽ, cụ thể hơn nhằm đưa việc công bố thành hoạt động bắt buộc. Đồng thời, có các biện pháp nhằm nâng cao nhận thức về môi trường, xã hội của người dân; qua đó, nâng cao mức độ công bố thông tin ở doanh nghiệp, phù hợp với thông lệ quốc tế và xu hướng phát triển bền vững.
6.2. Đóng Góp Cho Giáo Dục và Đào Tạo
Bên cạnh đó, đề tài sẽ góp phần giúp các doanh nghiệp nâng cao văn hóa của doanh nghiệp mình. Đóng góp về mặt giáo dục: Thêm nội dung báo cáo trách nhiệm xã hội trong các môn học về kế toán, bên cạnh báo cáo tài chính trong hệ thống báo cáo thường niên mà doanh nghiệp phải công bố.
