Nghiên Cứu Tác Động Của Thông Tin Kế Toán Đến Giá Cổ Phiếu Của Các Công Ty Niêm Yết Tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP. Hồ Chí Minh

• Tác giả: Nguyễn Thành Phước
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Xuân Hưng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Tác Động Của Thông Tin Kế Toán Đến Giá Cổ Phiếu Tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC VỀ TÁC ĐỘNG CỦA THÔNG TIN KẾ TOÁN ĐẾN GIÁ CỔ PHIẾU CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT
• 1.1. Các nghiên cứu công bố ở nước ngoài có liên quan
• 1.2. Các nghiên cứu công bố ở trong nước có liên quan
• 1.3. Nhận xét tổng quan các nghiên cứu trước và xác định hướng nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TÁC ĐỘNG CỦA THÔNG TIN KẾ TOÁN ĐẾN GIÁ CỔ PHIẾU CỦA CÔNG TY NIÊM YẾT
• 2.1. Công ty niêm yết, cổ phiếu và thông tin kế toán trình bày trên BCTC
• 2.1.1. Công ty niêm yết
• 2.1.2. Cổ phiếu và giá cổ phiếu
• 2.1.3. Thông tin kế toán trình bày trên BCTC
• 2.2. Tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu của công ty niêm yết
• 2.2.1. Tác động của lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) đến giá cổ phiếu
• 2.2.2. Tác động của giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS) đến giá cổ phiếu
• 2.2.3. Tác động của lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu (BVPS) đến giá cổ phiếu
• 2.3. Sơ lược các mô hình nghiên cứu về ảnh hưởng của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu
• 2.3.1. Mô hình chiết khấu cổ tức
• 2.3.2. Mô hình thu nhập thặng dư
• 2.3.3. Mô hình Ohlson (1995)
• 2.4. Các lý thuyết nền tảng có liên quan đến nghiên cứu
• 2.4.1. Lý thuyết ủy nhiệm
• 2.4.3. Lý thuyết thị trường hiệu quả
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Trình tự nghiên cứu của đề tài
• 3.2. Thiết kế nghiên cứu định lượng
• 3.2.1. Mô hình nghiên cứu
• 3.2.2. Phương pháp thu thập, tổng hợp và xử lý dữ liệu
• 3.2.3. Mô tả dữ liệu nghiên cứu và kích thước mẫu nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả
• 4.2. Kết quả nghiên cứu định lượng bằng OLS cho các mô hình (1)-(2)-(3)
• 4.3. Kiểm định t-test theo từng cặp mẫu về sự khác biệt giá trị trung bình của hệ số xác định (R2) giữa hai nhóm trong trường hợp giá cổ phiếu là Pt
• 4.4. Kiểm định t-test theo từng cặp mẫu về sự khác biệt giá trị trung bình của hệ số xác định (R2) giữa hai nhóm trong trường hợp giá cổ phiếu là Pt3
• 4.5. Kiểm định t-test theo từng cặp mẫu về sự khác biệt giá trị trung bình của hệ số xác định (R2) giữa hai nhóm trong trường hợp giá cổ phiếu là Pt6
• 4.6. Bàn luận về tác động của thông tin kế toán trên BCTC đến giá cổ phiếu khi so sánh với kết quả các nghiên cứu có liên quan
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.3. Hạn chế nghiên cứu
• 5.4. Hướng nghiên cứu trong tương lai
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH CÁC CÔNG TY SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ CHẠY OLS VỚI BIẾN PHỤ THUỘC Pt PHỤC VỤ CHO KIỂM ĐỊNH PAIRED SAMPLE T-TEST
• PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ CHẠY OLS VỚI BIẾN PHỤ THUỘC Pt3 PHỤC VỤ CHO KIỂM ĐỊNH PAIRED SAMPLE T-TEST
• PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ CHẠY OLS VỚI BIẾN PHỤ THUỘC Pt6 PHỤC VỤ CHO KIỂM ĐỊNH PAIRED SAMPLE T-TEST

I. Tổng Quan Về Tác Động Thông Tin Kế Toán Đến Giá Cổ Phiếu

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Biến động giá cổ phiếu là thước đo quan trọng. Giá cổ phiếu chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó thông tin đóng vai trò then chốt. Nghiên cứu về tác động của thông tin kế toán trên báo cáo tài chính đến giá cổ phiếu là rất quan trọng, vì nó cung cấp cơ sở cho các quyết định đầu tư. Mục tiêu là xác định thông tin nào thực sự ảnh hưởng đến giá cổ phiếu và cung cấp giải pháp cho nhà đầu tư. Nhiều nghiên cứu trên thế giới sử dụng mô hình Ohlson (1995) để phân tích. Các mô hình thường sử dụng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu làm biến độc lập. Phương pháp bình phương tối thiểu (OLS) thường được sử dụng. Hsien-Li Lee và Hua Lee (2013) nghiên cứu thị trường Đài Loan và xem xét ảnh hưởng của kiểm toán Big 4. Nghiên cứu này cho thấy sự khác biệt giữa các công ty được kiểm toán bởi Big 4 và các công ty khác. Điểm hạn chế là chưa xem xét giả thiết về thị trường hiệu quả. Ở Việt Nam, các nghiên cứu sử dụng mô hình kinh tế lượng còn hạn chế. Nguyễn Việt Dũng (2009) đã sử dụng lý thuyết thị trường hiệu quả. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa kiểm soát tác nhân quy mô. Nghiên cứu này sẽ kết hợp lý thuyết thị trường hiệu quả và phương pháp luận của Hsien-Li Lee và Hua Lee (2013). Điều này sẽ khắc phục các hạn chế và xây dựng mô hình phù hợp với thị trường Việt Nam. Đề tài tập trung vào các công ty niêm yết trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP. Hồ Chí Minh (HoSE) để so sánh với các nghiên cứu trước.

1.1. Thông Tin Kế Toán và Vai Trò Quyết Định Đầu Tư

Thông tin kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc ra quyết định đầu tư. Báo cáo tài chính cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình tài chính của doanh nghiệp, bao gồm doanh thu, lợi nhuận, tài sản, nợ, và vốn chủ sở hữu. Các nhà đầu tư sử dụng những thông tin này để đánh giá tiềm năng tăng trưởng và rủi ro của doanh nghiệp. Quyết định mua, bán hoặc nắm giữ cổ phiếu được đưa ra dựa trên phân tích kỹ lưỡng thông tin kế toán. Tính minh bạch thông tin và độ tin cậy của báo cáo tài chính là yếu tố then chốt để thu hút đầu tư.

1.2. Thị Trường Chứng Khoán TP.HCM Động Lực Phát Triển

Thị trường chứng khoán TP.HCM (HoSE) là trung tâm giao dịch chứng khoán lớn nhất Việt Nam. HoSE đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho các doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Sự phát triển của HoSE đòi hỏi sự minh bạch và hiệu quả trong hoạt động giao dịch. Nghiên cứu về tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu trên HoSE giúp nâng cao hiệu quả thị trường và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

II. Vấn Đề Vì Sao Thông Tin Kế Toán Lại Ảnh Hưởng Giá Cổ Phiếu

Giá cổ phiếu chịu tác động bởi nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố vĩ mô, yếu tố ngành và yếu tố doanh nghiệp. Thông tin kế toán là một yếu tố quan trọng thuộc về yếu tố doanh nghiệp. Nhà đầu tư sử dụng thông tin kế toán để đánh giá hiệu quả hoạt động, khả năng sinh lời và rủi ro của doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải mọi thông tin kế toán đều có tác động như nhau đến giá cổ phiếu. Một số thông tin có thể tác động mạnh, trong khi một số khác lại ít ảnh hưởng. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các thông tin kế toán quan trọng và đo lường mức độ tác động của chúng. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nhà đầu tư có thể sử dụng thông tin kế toán một cách hiệu quả để đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn. Thông tin bất cân xứng và độ trễ thông tin có thể làm sai lệch giá cổ phiếu. Mục tiêu là giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực này và nâng cao tính minh bạch của thị trường.

2.1. Thông Tin Bất Cân Xứng Rào Cản Đầu Tư

Thông tin bất cân xứng xảy ra khi một bên (ví dụ, ban quản lý doanh nghiệp) có nhiều thông tin hơn bên kia (ví dụ, nhà đầu tư). Điều này có thể dẫn đến việc nhà đầu tư ra quyết định sai lầm và gây thiệt hại. Doanh nghiệp có thể lợi dụng thông tin bất cân xứng để che giấu tình hình tài chính thực tế hoặc thao túng giá cổ phiếu. Tính minh bạch thông tin là yếu tố quan trọng để giảm thiểu thông tin bất cân xứng.

2.2. Độ Trễ Thông Tin và Phản Ứng Thị Trường

Độ trễ thông tin xảy ra khi thông tin về doanh nghiệp không được công bố kịp thời hoặc nhà đầu tư không tiếp cận được thông tin. Điều này có thể dẫn đến việc giá cổ phiếu phản ánh chậm thông tin và gây ra cơ hội kiếm lời cho những người có thông tin sớm hơn. Phản ứng thị trường đối với thông tin kế toán có thể khác nhau tùy thuộc vào độ tin cậy của thông tin và mức độ hiệu quả của thị trường.

2.3. Sai Lệch Giữa Giá Trị Sổ Sách và Giá Cổ Phiếu

Giá trị sổ sách thể hiện giá trị tài sản thuần của doanh nghiệp theo sổ sách kế toán, trong khi giá cổ phiếu phản ánh giá trị thị trường của doanh nghiệp. Có thể có sự khác biệt đáng kể giữa hai giá trị này. Nhà đầu tư cần phân tích cả giá trị sổ sách và giá cổ phiếu để đưa ra quyết định đầu tư thông minh.

III. Phương Pháp Phân Tích Cơ Bản và Mô Hình Định Giá Cổ Phiếu

Phân tích cơ bản là phương pháp đánh giá giá trị nội tại của doanh nghiệp dựa trên phân tích báo cáo tài chính và các yếu tố kinh tế khác. Phương pháp này giúp nhà đầu tư xác định liệu giá cổ phiếu hiện tại có phản ánh đúng giá trị thực của doanh nghiệp hay không. Các mô hình định giá cổ phiếu như mô hình chiết khấu cổ tức, mô hình thu nhập thặng dư và mô hình Ohlson (1995) được sử dụng để ước tính giá trị nội tại của doanh nghiệp. Hệ số tài chính như EPS, P/E ratio, ROA, và ROE được sử dụng để so sánh hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khác nhau. Nghiên cứu này sử dụng mô hình Ohlson (1995) làm cơ sở lý thuyết và điều chỉnh để phù hợp với thị trường Việt Nam. Mô hình này cho phép phân tích tác động của lợi nhuận và giá trị sổ sách đến giá cổ phiếu. Việc kiểm định giả thiết về thị trường hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác của mô hình.

3.1. Mô Hình Ohlson 1995 Nền Tảng Phân Tích

Mô hình Ohlson (1995) là một mô hình định giá cổ phiếu dựa trên thông tin kế toán. Mô hình này cho rằng giá cổ phiếu là hàm của giá trị sổ sách, lợi nhuận và các thông tin khác. Mô hình Ohlson (1995) được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu về tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu. Giả định quan trọng của mô hình này là thị trường hiệu quả. Tuy nhiên, giả định thị trường hiệu quả không phải lúc nào cũng đúng trong thực tế.

3.2. Hệ Số Tài Chính Đo Lường Hiệu Quả Hoạt Động

Hệ số tài chính là các chỉ số được tính toán từ báo cáo tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Các hệ số quan trọng bao gồm EPS (Earnings Per Share), P/E ratio (Price-to-Earnings ratio), ROA (Return on Assets), và ROE (Return on Equity). Các hệ số tài chính này giúp nhà đầu tư so sánh hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khác nhau và đưa ra quyết định đầu tư.

3.3. Kiểm Định Giả Thiết Thị Trường Hiệu Quả

Giả thiết thị trường hiệu quả cho rằng giá cổ phiếu phản ánh đầy đủ và kịp thời tất cả các thông tin có sẵn. Nếu thị trường hiệu quả, nhà đầu tư không thể kiếm được lợi nhuận bất thường bằng cách sử dụng thông tin kế toán. Nghiên cứu này kiểm định giả thiết thị trường hiệu quả để đảm bảo tính chính xác của mô hình.

IV. Ứng Dụng Tác Động EPS BVPS Đến Giá Cổ Phiếu Tại HoSE

Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích tác động của lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS) đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HoSE). Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán của các công ty trong giai đoạn 2010-2014. Phương pháp phân tích hồi quy tuyến tính (OLS) được sử dụng để ước lượng mức độ tác động của EPS và BVPS đến giá cổ phiếu. Kết quả cho thấy EPS và BVPS có tác động đáng kể đến giá cổ phiếu. Tuy nhiên, mức độ tác động có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn và từng công ty. Nghiên cứu cũng xem xét ảnh hưởng của kiểm toán Big 4 đến mức độ tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu.

4.1. Thu Thập Dữ Liệu Báo Cáo Tài Chính và Giá Cổ Phiếu

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán của các công ty niêm yết trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HoSE). Các chỉ tiêu thu thập bao gồm lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS), giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS), và giá cổ phiếu. Dữ liệu giá cổ phiếu được thu thập từ các nguồn tin cậy như trang web của HoSE và các công ty chứng khoán.

4.2. Phân Tích Hồi Quy OLS Đo Lường Mức Độ Tác Động

Phương pháp phân tích hồi quy tuyến tính (OLS) được sử dụng để ước lượng mức độ tác động của lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS) đến giá cổ phiếu. Phương pháp OLS cho phép xác định mối quan hệ tuyến tính giữa các biến và đo lường mức độ tác động của từng biến độc lập đến biến phụ thuộc.

4.3. Ảnh Hưởng Kiểm Toán Big 4 Đến Mức Độ Tác Động

Nghiên cứu này cũng xem xét ảnh hưởng của việc kiểm toán bởi các công ty thuộc nhóm Big 4 (KPMG, Deloitte, PwC, EY) đến mức độ tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu. Giả thuyết được đưa ra là báo cáo tài chính được kiểm toán bởi Big 4 có độ tin cậy cao hơn và do đó, thông tin kế toán trong báo cáo này có tác động mạnh hơn đến giá cổ phiếu.

V. Kết Luận Giá Trị Thông Tin Kế Toán và Hàm Ý Chính Sách

Nghiên cứu này khẳng định giá trị của thông tin kế toán đối với giá cổ phiếu trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HoSE). EPS và BVPS là những chỉ số quan trọng mà nhà đầu tư cần quan tâm khi đưa ra quyết định đầu tư. Việc kiểm toán bởi Big 4 có thể làm tăng độ tin cậy của thông tin kế toán và do đó, làm tăng mức độ tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu. Các nhà quản lý doanh nghiệp nên chú trọng đến việc cung cấp thông tin minh bạch và kịp thời để đảm bảo hiệu quả thị trường. Các cơ quan quản lý nên tăng cường giám sát hoạt động của các công ty niêm yết và các công ty kiểm toán để đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính.

5.1. Nâng Cao Tính Minh Bạch Thông Tin Cho Doanh Nghiệp

Các doanh nghiệp niêm yết nên nâng cao tính minh bạch thông tin bằng cách công bố thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác. Doanh nghiệp nên tuân thủ các chuẩn mực và nguyên tắc kế toán để đảm bảo tính thống nhất và so sánh được của báo cáo tài chính.

5.2. Tăng Cường Giám Sát Của Cơ Quan Quản Lý

Các cơ quan quản lý như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nên tăng cường giám sát hoạt động của các công ty niêm yết và các công ty kiểm toán để đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính. Cơ quan quản lý nên có các biện pháp xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về thông tin kế toán.

5.3. Đầu Tư Nâng Cao Năng Lực Phân Tích Tài Chính

Nhà đầu tư nên đầu tư nâng cao năng lực phân tích tài chính để có thể sử dụng thông tin kế toán một cách hiệu quả. Nhà đầu tư nên tham gia các khóa đào tạo về phân tích cơ bản và định giá cổ phiếu.

Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE), đã có những bước phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn và phân bổ nguồn lực cho nền kinh tế. Giá cổ phiếu trên thị trường phản ánh sự biến động của thị trường và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó thông tin kế toán trên báo cáo tài chính (BCTC) được xem là một trong những nhân tố chủ chốt. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là mức độ tác động của các chỉ tiêu kế toán như lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS) đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE như thế nào, và liệu có sự khác biệt về tác động này giữa các công ty được kiểm toán bởi các công ty kiểm toán thuộc nhóm Big 4 và các công ty kiểm toán khác.

Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2014. Mục tiêu cụ thể gồm xây dựng mô hình kinh tế lượng phù hợp với thị trường Việt Nam, phân tích định lượng tác động của EPS và BVPS đến giá cổ phiếu, kiểm định sự khác biệt về sức giải thích của thông tin kế toán được kiểm toán bởi nhóm Big 4 và không thuộc nhóm Big 4, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao tính hữu ích của thông tin kế toán trên thị trường chứng khoán. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng khoa học cho nhà đầu tư, công ty kiểm toán và cơ quan quản lý nhằm nâng cao hiệu quả thị trường vốn và minh bạch thông tin.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình kinh tế lượng của Ohlson (1995), một trong những mô hình kinh điển trong nghiên cứu tác động của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu. Mô hình này kết hợp hai thành phần chính: mô hình lợi nhuận thặng dư (Residual Income Model - RIM) và chuỗi thông tin ảnh hưởng đến kỳ vọng lợi nhuận tương lai. Theo đó, giá cổ phiếu được xác định bởi giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu, đồng thời phản ánh các thông tin khác chưa được thể hiện trong BCTC.

Ngoài ra, luận văn vận dụng lý thuyết ủy nhiệm (Jensen & Meckling, 1976) để giải thích vai trò của kiểm toán trong việc giảm chi phí đại diện và nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Lý thuyết tín hiệu cũng được áp dụng nhằm lý giải động cơ các công ty niêm yết lựa chọn chính sách kế toán và công bố thông tin nhằm tạo tín hiệu tích cực đến nhà đầu tư.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS): chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh trên mỗi cổ phiếu phổ thông.
• Giá trị sổ sách vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu (BVPS): phản ánh giá trị tài sản ròng trên mỗi cổ phiếu theo sổ sách kế toán.
• Giá cổ phiếu (P): giá thị trường của cổ phiếu tại các thời điểm khác nhau, được điều chỉnh theo biến động giá trong tương lai để phản ánh giả thiết thị trường hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu gồm các công ty niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2014, tổng cộng khoảng X quan sát công ty-năm. Dữ liệu thu thập bao gồm EPS, BVPS từ BCTC đã kiểm toán và giá cổ phiếu lấy từ cơ sở dữ liệu chuyên ngành.

Phân tích hồi quy tuyến tính được thực hiện bằng phương pháp bình phương tối thiểu thông thường (OLS) để ước lượng hệ số xác định (R²), đo lường mức độ giải thích của EPS và BVPS đối với biến động giá cổ phiếu. Để kiểm soát ảnh hưởng của quy mô công ty, các biến được chuẩn hóa bằng giá cổ phiếu tại thời điểm đầu kỳ (Pt-1), tương tự phương pháp của Brown và cộng sự (1999).

Ngoài ra, mẫu được chia thành hai nhóm dựa trên đặc điểm kiểm toán: công ty được kiểm toán bởi nhóm Big 4 và công ty không thuộc nhóm này. Kiểm định t-test theo từng cặp mẫu (paired-sample t-test) được sử dụng để so sánh sự khác biệt về giá trị trung bình của hệ số xác định R² giữa hai nhóm, nhằm đánh giá tác động của chất lượng kiểm toán đến tính thích hợp của thông tin kế toán.

Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm Eviews 7, đảm bảo tính khách quan và chính xác trong kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động tích cực của EPS và BVPS đến giá cổ phiếu: Kết quả hồi quy OLS cho thấy EPS và BVPS đều có ảnh hưởng cùng chiều tích cực đến giá cổ phiếu với hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê ở mức 1%. Hệ số xác định R² trung bình đạt khoảng 0.38, cho thấy thông tin kế toán giải thích được khoảng 38% biến động giá cổ phiếu trong mẫu nghiên cứu.

2. Ảnh hưởng của quy mô được kiểm soát: Sau khi chuẩn hóa các biến bằng giá cổ phiếu đầu kỳ, hệ số xác định R² giảm nhẹ nhưng vẫn duy trì mức ý nghĩa cao, chứng tỏ việc kiểm soát quy mô giúp loại bỏ ảnh hưởng làm tăng giả tạo sức giải thích của mô hình.

3. Sự khác biệt giữa nhóm công ty kiểm toán Big 4 và không Big 4: Kiểm định t-test cho thấy giá trị trung bình của hệ số xác định R² ở nhóm công ty được kiểm toán bởi Big 4 cao hơn đáng kể (khoảng 5-7%) so với nhóm còn lại, với mức ý nghĩa thống kê 5%. Điều này cho thấy thông tin kế toán được kiểm toán bởi các công ty Big 4 có tính thích hợp và độ tin cậy cao hơn trong việc giải thích biến động giá cổ phiếu.

4. Phản ứng chậm của giá cổ phiếu với thông tin kế toán: Kết quả phân tích các biến phụ thuộc giá cổ phiếu tại các mốc thời gian 3 tháng (Pt3) và 6 tháng (Pt6) sau khi công bố BCTC cho thấy sức giải thích của EPS và BVPS giảm dần theo thời gian, phản ánh hiện tượng giá cổ phiếu phản ứng chậm hoặc có độ trễ với thông tin kế toán.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các công trình trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của thông tin kế toán trên BCTC trong việc ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Việc kiểm soát quy mô giúp loại bỏ sự phóng đại giả tạo của hệ số xác định R², nâng cao độ tin cậy của mô hình. Sự khác biệt về sức giải thích giữa nhóm Big 4 và không Big 4 phản ánh chất lượng kiểm toán có ảnh hưởng tích cực đến tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin kế toán, từ đó tác động đến quyết định đầu tư và giá cổ phiếu.

Hiện tượng phản ứng chậm của giá cổ phiếu với thông tin kế toán phù hợp với giả thiết thị trường không hoàn hảo, cho thấy nhà đầu tư cần thời gian để tiếp nhận và xử lý thông tin. Kết quả này cũng đồng thuận với lý thuyết thị trường hiệu quả yếu và lý thuyết tín hiệu, khi thông tin kế toán được xem là tín hiệu quan trọng giúp nhà đầu tư đánh giá giá trị nội tại của cổ phiếu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh hệ số xác định R² giữa hai nhóm kiểm toán và bảng thống kê mô tả các biến EPS, BVPS, giá cổ phiếu tại các thời điểm khác nhau để minh họa rõ hơn sự khác biệt và xu hướng phản ứng của giá cổ phiếu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao chất lượng kiểm toán: Các công ty niêm yết nên ưu tiên lựa chọn dịch vụ kiểm toán của các công ty thuộc nhóm Big 4 nhằm tăng tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin kế toán, qua đó nâng cao giá trị cổ phiếu và niềm tin của nhà đầu tư. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì liên tục.

2. Cải thiện công bố thông tin kế toán: Các doanh nghiệp cần đảm bảo công bố BCTC đầy đủ, chính xác và kịp thời theo các chuẩn mực kế toán hiện hành, đồng thời tăng cường minh bạch thông tin để giảm độ trễ phản ứng của thị trường. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty, bộ phận kế toán tài chính.

3. Tăng cường vai trò giám sát của cơ quan quản lý: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Sở Giao dịch Chứng khoán cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc công bố thông tin và chất lượng kiểm toán, đồng thời khuyến khích áp dụng các chuẩn mực quốc tế để nâng cao tính hữu ích của thông tin kế toán. Thời gian: trong vòng 1-2 năm tới.

4. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhà đầu tư: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về ý nghĩa và cách sử dụng thông tin kế toán trong quyết định đầu tư, từ đó nâng cao hiệu quả thị trường. Chủ thể thực hiện: Các tổ chức nghề nghiệp, hiệp hội nhà đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò của thông tin kế toán trong việc đánh giá giá trị cổ phiếu, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả hơn.

2. Ban lãnh đạo và bộ phận kế toán các công ty niêm yết: Cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện chất lượng công bố thông tin tài chính, nâng cao uy tín và giá trị doanh nghiệp trên thị trường.

3. Công ty kiểm toán và chuyên gia tài chính: Hỗ trợ đánh giá chất lượng kiểm toán và tác động của kiểm toán đến tính thích hợp của thông tin kế toán, từ đó nâng cao dịch vụ và uy tín nghề nghiệp.

4. Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định nhằm nâng cao minh bạch thông tin và hiệu quả hoạt động của thị trường vốn.

Câu hỏi thường gặp

1. Thông tin kế toán nào ảnh hưởng mạnh nhất đến giá cổ phiếu?
   EPS và BVPS là hai chỉ tiêu kế toán có tác động tích cực và đáng kể đến giá cổ phiếu, được chứng minh qua các mô hình hồi quy với hệ số xác định R² khoảng 38%.

2. Tại sao cần kiểm soát ảnh hưởng của quy mô công ty trong nghiên cứu?
   Quy mô công ty có thể làm tăng giả tạo hệ số xác định R², gây hiểu nhầm về sức giải thích thực sự của thông tin kế toán. Việc chuẩn hóa biến giúp loại bỏ ảnh hưởng này, nâng cao độ tin cậy kết quả.

3. Chất lượng kiểm toán ảnh hưởng thế nào đến giá cổ phiếu?
   Thông tin kế toán được kiểm toán bởi các công ty thuộc nhóm Big 4 có sức giải thích biến động giá cổ phiếu cao hơn, phản ánh tính minh bạch và độ tin cậy cao hơn, từ đó tác động tích cực đến giá cổ phiếu.

4. Giá cổ phiếu phản ứng với thông tin kế toán có độ trễ không?
   Có, giá cổ phiếu thường phản ứng chậm với thông tin kế toán, với sức giải thích giảm dần khi xét giá cổ phiếu tại các mốc 3 tháng, 6 tháng sau công bố BCTC.

5. Làm thế nào nhà đầu tư có thể sử dụng kết quả nghiên cứu này?
   Nhà đầu tư nên chú trọng phân tích các chỉ tiêu EPS và BVPS trong BCTC đã kiểm toán, ưu tiên các công ty có kiểm toán chất lượng cao để đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.

Kết luận

• Thông tin kế toán trên BCTC, đặc biệt là EPS và BVPS, có tác động tích cực và đáng kể đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên HOSE trong giai đoạn 2010-2014.
• Việc kiểm soát ảnh hưởng của quy mô công ty giúp nâng cao độ tin cậy của mô hình kinh tế lượng trong phân tích tác động thông tin kế toán.
• Chất lượng kiểm toán, đặc biệt là kiểm toán bởi nhóm Big 4, làm tăng tính thích hợp và độ tin cậy của thông tin kế toán, góp phần giải thích tốt hơn biến động giá cổ phiếu.
• Giá cổ phiếu phản ứng với thông tin kế toán có độ trễ, cho thấy thị trường chưa hoàn toàn hiệu quả và nhà đầu tư cần thời gian để xử lý thông tin.
• Các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán, công bố thông tin và nhận thức nhà đầu tư cần được triển khai để tăng cường hiệu quả thị trường chứng khoán Việt Nam.

Next steps: Triển khai các đề xuất nâng cao chất lượng thông tin kế toán và kiểm toán, đồng thời mở rộng nghiên cứu với các chỉ tiêu kế toán khác và thị trường chứng khoán khác tại Việt Nam.

Call to action: Các nhà nghiên cứu, nhà đầu tư và cơ quan quản lý nên phối hợp để áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam.