Tổng quan nghiên cứu

Việc giảng dạy tiếng Anh như một ngoại ngữ tại Việt Nam được triển khai từ bậc tiểu học đến đại học, trong đó kỹ năng viết được chú trọng đào tạo một cách hệ thống chủ yếu ở bậc đại học. Tại Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội (ULIS – VNU), sinh viên năm nhất thường gặp nhiều khó khăn trong việc viết bài và phản hồi bài viết của bạn học. Qua kinh nghiệm giảng dạy, tác giả nhận thấy việc giáo viên sửa lỗi trực tiếp cho sinh viên không mang lại hiệu quả cao, thậm chí gây mất động lực học tập. Do đó, nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá tác động của việc hướng dẫn nhận xét bài viết (peer review training) đến hoạt động phản hồi bài viết của sinh viên năm nhất.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) khảo sát số lượng nhận xét của sinh viên trước và sau khi được đào tạo peer review; (2) đánh giá chất lượng nhận xét trước và sau đào tạo; (3) tìm hiểu phản ứng của sinh viên đối với việc đào tạo peer review. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ thứ hai của năm học 2009-2010 tại Khoa Sư phạm Tiếng Anh, ULIS – VNU với 18 sinh viên năm nhất tham gia. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện kỹ năng phản hồi bài viết, từ đó nâng cao chất lượng viết của sinh viên, góp phần phát triển phương pháp giảng dạy viết tiếng Anh trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về dạy viết và phản hồi đồng đẳng (peer review). Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình viết theo quá trình (Process Writing Model) của White và Arndt (1991), nhấn mạnh các giai đoạn lặp đi lặp lại trong quá trình viết: phát sinh ý tưởng, cấu trúc, soạn thảo, tập trung, đánh giá và xem xét lại.
  • Khái niệm phản hồi đồng đẳng hiện đại, theo đó peer review không chỉ là sửa lỗi câu chữ mà còn bao gồm phản hồi về nội dung, tổ chức ý tưởng và tính mạch lạc của bài viết.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: phản hồi toàn diện (global comments), phản hồi chi tiết (local comments), đào tạo phản hồi đồng đẳng, nhóm phản hồi hiệu quả, và các phương pháp can thiệp như mô hình hóa trong lớp và hội thảo nhóm nhỏ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) nhằm cải thiện thực tiễn giảng dạy. Đối tượng là 18 sinh viên năm nhất lớp viết tại Khoa Sư phạm Tiếng Anh, ULIS – VNU. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ lớp học do tác giả trực tiếp giảng dạy.

Dữ liệu thu thập gồm:

  • Phân tích bài viết: 72 bài viết của sinh viên, gồm 2 bài trước và 2 bài sau khi đào tạo peer review, được phân tích về số lượng và chất lượng nhận xét.
  • Phỏng vấn cá nhân: thu thập phản hồi của sinh viên về trải nghiệm và nhận thức khi tham gia đào tạo peer review.

Quy trình nghiên cứu gồm hai giai đoạn: chuẩn bị (lập kế hoạch, xây dựng tài liệu hướng dẫn, phân nhóm sinh viên) và can thiệp (mô hình hóa trong lớp, hội thảo nhóm nhỏ, thu thập dữ liệu). Phân tích dữ liệu kết hợp định lượng (đếm số lượng nhận xét, so sánh tỷ lệ nhận xét toàn diện và chi tiết) và định tính (phân loại, đánh giá mức độ cụ thể và liên quan của nhận xét).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng số lượng nhận xét sau đào tạo: Tổng số nhận xét tăng từ 193 (43%) trước đào tạo lên 259 (57%) sau đào tạo, tương đương tăng 14%. Điều này cho thấy sinh viên tích cực hơn trong hoạt động phản hồi sau khi được hướng dẫn.

  2. Tỷ lệ nhận diện lỗi được cải thiện: Trước đào tạo, trung bình mỗi bài viết có 2,5 lỗi không được nhận diện; sau đào tạo, con số này giảm còn 1,1 lỗi. Điều này chứng tỏ sinh viên có khả năng phát hiện lỗi tốt hơn sau khi được đào tạo.

  3. Chất lượng nhận xét được nâng cao: Tỷ lệ nhận xét về các vấn đề toàn diện (nội dung, tổ chức ý tưởng, mạch lạc) tăng từ 13% lên 36%, trong khi nhận xét về lỗi chi tiết (ngữ pháp, từ vựng, chính tả) giảm từ 87% xuống 64%. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy sinh viên đã mở rộng phạm vi nhận xét, không chỉ tập trung vào lỗi câu chữ.

  4. Mức độ cụ thể của nhận xét được cải thiện: Sau đào tạo, 61% nhận xét có chỉ dẫn rõ ràng về loại lỗi, tăng so với 26% trước đào tạo. Nhận xét chỉ sửa lỗi trực tiếp giảm từ 42% xuống 32%, cho thấy sinh viên biết cách hướng dẫn bạn viết tự sửa lỗi hơn.

  5. Tính liên quan của nhận xét được nâng cao: Nhận xét sau đào tạo có độ liên quan cao hơn, giúp người viết dễ dàng tiếp thu và chỉnh sửa bài viết hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Việc tăng số lượng và chất lượng nhận xét sau đào tạo phản ánh hiệu quả của phương pháp mô hình hóa trong lớp kết hợp hội thảo nhóm nhỏ. Sinh viên được hướng dẫn cụ thể về cách nhận diện và phản hồi các khía cạnh khác nhau của bài viết, từ đó nâng cao nhận thức và kỹ năng phản hồi. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy đào tạo peer review giúp cải thiện cả số lượng và chất lượng phản hồi (Zhu, 1995; Min, 2006).

Biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận xét toàn diện và chi tiết trước và sau đào tạo minh họa rõ sự chuyển dịch tích cực trong nhận thức của sinh viên. Bảng thống kê số lượng nhận xét và lỗi được phát hiện cũng cho thấy sự tiến bộ rõ rệt về khả năng đánh giá bài viết của bạn học.

Tuy nhiên, tỷ lệ nhận xét về lỗi chi tiết vẫn chiếm đa số, phản ánh đặc điểm trình độ tiếng Anh của sinh viên năm nhất và thói quen học tập trước đây. Điều này cho thấy cần tiếp tục duy trì và phát triển các hoạt động đào tạo để nâng cao nhận thức về các khía cạnh toàn diện trong viết.

Phản hồi từ phỏng vấn cho thấy sinh viên đánh giá cao việc đào tạo peer review, giúp họ hiểu rõ hơn về vai trò của người phản hồi và người viết, đồng thời tăng cường sự hợp tác và tự chủ trong học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo peer review định kỳ: Áp dụng mô hình hóa trong lớp và hội thảo nhóm nhỏ liên tục trong các khóa học viết để duy trì và nâng cao kỹ năng phản hồi của sinh viên. Thời gian thực hiện: mỗi học kỳ; Chủ thể: giảng viên bộ môn.

  2. Phát triển tài liệu hướng dẫn chi tiết: Xây dựng bộ checklist và biểu tượng nhận xét chuẩn hóa giúp sinh viên dễ dàng áp dụng và nâng cao tính cụ thể, liên quan của nhận xét. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: tổ biên soạn giáo trình.

  3. Tăng cường tương tác giữa người viết và người phản hồi: Khuyến khích các buổi hội thảo nhóm nhỏ hoặc đối thoại trực tiếp để làm rõ nhận xét, giúp sinh viên hiểu và áp dụng hiệu quả hơn. Thời gian: xuyên suốt khóa học; Chủ thể: giảng viên và sinh viên.

  4. Đào tạo nâng cao cho giảng viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp hướng dẫn peer review nhằm nâng cao năng lực hỗ trợ sinh viên. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: phòng đào tạo và phát triển giảng viên.

  5. Áp dụng công nghệ hỗ trợ: Sử dụng các nền tảng trực tuyến để quản lý và phản hồi bài viết, tạo điều kiện cho sinh viên thực hành peer review linh hoạt và hiệu quả hơn. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: nhà trường và bộ phận công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên dạy kỹ năng viết tiếng Anh: Nghiên cứu cung cấp phương pháp đào tạo peer review hiệu quả, giúp giảng viên cải thiện chất lượng phản hồi và nâng cao kỹ năng viết của sinh viên.

  2. Sinh viên ngành Sư phạm Tiếng Anh và Ngôn ngữ Anh: Tài liệu giúp sinh viên hiểu rõ vai trò và kỹ thuật phản hồi bài viết, từ đó phát triển kỹ năng tự học và hợp tác học tập.

  3. Nhà quản lý giáo dục đại học: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo và phát triển chương trình giảng dạy viết tiếng Anh phù hợp với đặc điểm sinh viên Việt Nam.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về ứng dụng nghiên cứu hành động trong cải tiến phương pháp giảng dạy và đào tạo phản hồi đồng đẳng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Peer review training là gì và tại sao cần thiết?
    Peer review training là quá trình hướng dẫn sinh viên cách nhận xét bài viết của bạn học một cách hiệu quả, bao gồm nhận diện lỗi, đưa ra nhận xét cụ thể và xây dựng. Việc đào tạo này giúp nâng cao chất lượng phản hồi, từ đó cải thiện kỹ năng viết của sinh viên.

  2. Phương pháp đào tạo peer review được áp dụng trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng mô hình hóa trong lớp (in-class modeling) kết hợp hội thảo nhóm nhỏ (small group conference), giúp sinh viên thực hành và nhận được phản hồi trực tiếp từ giảng viên và bạn học.

  3. Làm thế nào để đánh giá chất lượng nhận xét của sinh viên?
    Chất lượng nhận xét được đánh giá dựa trên tính toàn diện (global vs. local comments), mức độ cụ thể (có chỉ dẫn lỗi hay không), và tính liên quan của nhận xét đối với bài viết, qua phân tích định tính và định lượng các nhận xét trong bài viết.

  4. Sinh viên phản ứng như thế nào với việc đào tạo peer review?
    Phần lớn sinh viên đánh giá tích cực, cho biết họ hiểu rõ hơn về vai trò của người phản hồi và người viết, cảm thấy tự tin hơn khi tham gia hoạt động phản hồi và nhận xét bài viết.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các ngành học khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào sinh viên ngành Sư phạm Tiếng Anh, phương pháp đào tạo peer review có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các ngành học khác có yêu cầu kỹ năng viết và phản hồi bài viết.

Kết luận

  • Peer review training giúp tăng 14% số lượng nhận xét và cải thiện khả năng nhận diện lỗi của sinh viên năm nhất tại ULIS – VNU.
  • Tỷ lệ nhận xét về các khía cạnh toàn diện của bài viết tăng từ 13% lên 36%, cho thấy sự nâng cao nhận thức và kỹ năng phản hồi.
  • Mức độ cụ thể và tính liên quan của nhận xét được cải thiện rõ rệt sau đào tạo, hỗ trợ hiệu quả cho quá trình chỉnh sửa bài viết.
  • Phản hồi từ sinh viên cho thấy đào tạo peer review góp phần tăng cường sự hợp tác, tự chủ và động lực học tập.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đào tạo định kỳ, phát triển tài liệu hướng dẫn, tăng cường tương tác và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả peer review trong giảng dạy viết tiếng Anh.

Tiếp theo, các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên triển khai các chương trình đào tạo peer review dựa trên mô hình nghiên cứu này để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập kỹ năng viết tiếng Anh. Để biết thêm chi tiết và tài liệu hỗ trợ, vui lòng liên hệ với Khoa Sư phạm Tiếng Anh, ULIS – VNU.