Luận án tiến sĩ về tác động của công nghệ đến chuyển dịch lao động ngành chế biến chế tạo tại Việt Nam

• Tác giả: Lê Phương Thảo
• Người hướng dẫn: Tống Thành Trung
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Tác Động Của Công Nghệ Đến Chuyển Dịch Lao Động Trong Ngành Chế Biến Chế Tạo Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về sự thay đổi công nghệ
• 1.2. Tổng quan nghiên cứu về các xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động
• 1.3. Tổng quan nghiên cứu về các yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động
• 1.4. Nghiên cứu về thay đổi công nghệ tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động nội ngành và trong ngành CNCBCT
• 1.5. Khoảng trống của luận án
• 1.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG
• 2.1. Thay đổi công nghệ và các yếu tố cấu thành công nghệ
• 2.2. Công nghệ và các phương pháp đo lường công nghệ
• 2.3. Sự thay đổi công nghệ của doanh nghiệp
• 2.4. Các chỉ tiêu đo lường sự thay đổi công nghệ của doanh nghiệp
• 2.5. Cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động
• 2.6. Phương pháp đo lường chuyển dịch cơ cấu lao động
• 2.7. Chuyển dịch cơ cấu lao động trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 2.8. Vai trò của thay đổi công nghệ với chuyển dịch cơ cấu lao động
• 2.9. Sự thay đổi công nghệ và việc làm
• 2.10. Vai trò của thay đổi công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động
• 2.11. Khung phân tích của luận án
• 2.12. Mô hình đánh giá tác động của thay đổi công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động
• 2.13. Xây dựng mô hình tổng quát
• 2.14. Phương pháp ước lượng GMM
• 2.15. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN CHẾ TẠO VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2012-2018
• 3.1. Thực trạng thay đổi công nghệ trong ngành Công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam
• 3.2. Một số chính sách liên quan đến phát triển công nghệ tại Việt Nam
• 3.3. Trình độ công nghệ và hoạt động nghiên cứu phát triển của các doanh nghiệp ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.4. Một số các chính sách về chuyển dịch cơ cấu lao động tại Việt Nam
• 3.4.1. Nhóm chính sách định hướng CDCCLĐ
• 3.4.2. Nhóm các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện cho CDCCLĐ
• 3.5. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.5.1. Cơ cấu lao động nội ngành ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.5.2. Thực trạng CDCCLĐ nội ngành ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.5.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo trình độ chuyên môn kỹ thuật trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.6. Đánh giá tương quan giữa sự thay đổi công nghệ và chuyển dịch cơ cấu lao động trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.6.1. Tương quan giữa sự thay đổi công nghệ và lao động trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.6.2. Tương quan giữa sự thay đổi công nghệ và tỉ trọng lao động ngành CNCBCT Việt Nam
• 3.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: TÁC ĐỘNG CỦA THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN CHẾ TẠO VIỆT NAM
• 4.1. Tác động của thay đổi công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động nội ngành ngành CNCBCT Việt Nam
• 4.2. Biến số và thống kê mô tả các biến số
• 4.3. Mô hình nghiên cứu đánh giá tác động của thay đổi công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động nội ngành ngành CNCBCT Việt Nam
• 4.4. Đánh giá chung về tác động của thay đổi công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam
• 4.4.1. Các tác động tích cực
• 4.4.2. Nguyên nhân của hạn chế
• 4.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA CÔNG NGHỆ ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN CHẾ TẠO VIỆT NAM
• 5.1. Định hướng phát triển công nghệ trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 5.2. Dự báo xu hướng phát triển khoa học và công nghệ toàn cầu
• 5.3. Dự báo xu hướng công nghệ trong ngành CNCBCT Việt Nam
• 5.4. Phương hướng, mục tiêu phát triển ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam
• 5.5. Định hướng chuyển dịch cơ cấu lao động ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4
• 5.6. Các giải pháp nâng cao vai trò của công nghệ đến chuyển dịch cơ cấu lao động ngành CNCBCT Việt Nam
• 5.6.1. Chính phủ hoàn thiện các cơ chế và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực công nghệ
• 5.6.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng công nghệ của doanh nghiệp
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tác động của công nghệ đến chuyển dịch lao động

Nghiên cứu chỉ ra rằng công nghệ có vai trò quan trọng trong việc chuyển dịch lao động trong ngành chế biến chế tạo (CNCBCT) tại Việt Nam. Sự phát triển của công nghiệp 4.0 đã thúc đẩy thay đổi trong lao động, dẫn đến việc tăng cường tự động hóa và nâng cao kỹ năng lao động. Theo một nghiên cứu, sự thay đổi này không chỉ làm gia tăng hiệu suất sản xuất mà còn cải thiện chất lượng lao động, tạo ra một thị trường lao động năng động hơn. Điều này thể hiện rõ qua việc các doanh nghiệp CNCBCT đang chuyển mình từ việc sử dụng công nghệ thấp sang công nghệ cao, qua đó nâng cao chất lượng lao động và tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho người lao động.

1.1. Tác động tích cực của công nghệ

Sự thay đổi công nghệ đã tạo ra những tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu lao động trong ngành CNCBCT. Các doanh nghiệp đã đầu tư vào công nghệ mới, từ đó nâng cao năng suất lao động và cải thiện tình hình kinh tế. Đặc biệt, sự gia tăng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) đã giúp doanh nghiệp phát triển các sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu thị trường. Điều này không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, đặc biệt là cho lao động có trình độ cao. Một nghiên cứu cho thấy rằng, các doanh nghiệp áp dụng công nghệ tiên tiến có khả năng tăng trưởng kinh tế cao hơn 20% so với các doanh nghiệp sử dụng công nghệ lạc hậu.

1.2. Những thách thức trong chuyển dịch lao động

Mặc dù có nhiều tác động tích cực, nhưng công nghệ cũng mang lại những thách thức cho thị trường lao động. Việc tự động hóa có thể dẫn đến sự giảm sút nhu cầu về lao động không có kỹ năng, làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm lao động này. Bên cạnh đó, sự chuyển dịch này đòi hỏi người lao động phải nâng cao kỹ năng để đáp ứng yêu cầu mới của thị trường. Thực tế cho thấy, nhiều lao động vẫn chưa được đào tạo đầy đủ để thích ứng với công nghệ mới, dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động có kỹ năng trong ngành CNCBCT. Như vậy, việc đào tạo và đào tạo nghề là rất cần thiết để đảm bảo rằng lực lượng lao động có thể đáp ứng được yêu cầu của công nghệ mới.

II. Đánh giá tác động của công nghệ đến chuyển dịch lao động

Đánh giá tổng quan cho thấy rằng công nghệ không chỉ ảnh hưởng đến chuyển dịch lao động mà còn tác động đến cơ cấu ngành trong CNCBCT. Việc áp dụng công nghệ mới trong sản xuất đã giúp cải thiện hiệu suất sản xuất, giảm chi phí và tăng cường khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự thay đổi trong công nghệ có thể làm tăng tỉ trọng lao động trong các ngành sử dụng công nghệ cao, đồng thời giảm tỉ trọng lao động trong các ngành sử dụng công nghệ thấp. Điều này cho thấy rằng, công nghệ không chỉ thúc đẩy sự phát triển của ngành mà còn định hình lại cơ cấu lao động trong ngành CNCBCT.

2.1. Xu hướng chuyển dịch lao động

Xu hướng chuyển dịch lao động trong ngành CNCBCT đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là trong bối cảnh công nghiệp 4.0. Các doanh nghiệp đang dần chuyển từ mô hình sản xuất truyền thống sang mô hình sản xuất thông minh, nơi mà công nghệ đóng vai trò chủ đạo. Sự chuyển dịch này không chỉ tạo ra một môi trường làm việc hiện đại mà còn khuyến khích người lao động nâng cao kỹ năng và khả năng thích ứng với công nghệ mới. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ lao động trong các ngành sử dụng công nghệ cao đã gia tăng đáng kể trong giai đoạn 2012-2018, cho thấy sự chuyển dịch tích cực của cơ cấu lao động.

2.2. Đánh giá tác động kinh tế

Tác động của công nghệ đến chuyển dịch lao động không chỉ dừng lại ở mức độ nội bộ của doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế. Việc áp dụng công nghệ mới giúp tăng cường năng suất lao động, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ có xu hướng tạo ra giá trị gia tăng cao hơn và có khả năng cạnh tranh tốt hơn trên thị trường quốc tế. Điều này cho thấy rằng, công nghệ không chỉ là yếu tố thúc đẩy sự phát triển của ngành CNCBCT mà còn là động lực chính cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam trong tương lai.