Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc sử dụng hài hước trong lớp học tiếng Anh ngày càng được quan tâm như một công cụ hỗ trợ hiệu quả cho quá trình dạy và học. Theo ước tính, tại các trường trung học phổ thông ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, việc áp dụng hài hước trong giảng dạy tiếng Anh vẫn còn hạn chế và chưa được khai thác triệt để. Luận văn này tập trung nghiên cứu nhận thức của giáo viên và học sinh về việc sử dụng hài hước trong lớp học tiếng Anh, nhằm làm rõ mức độ ủng hộ, tần suất sử dụng, các loại hài hước được áp dụng, cũng như lý do giáo viên sử dụng hoặc không sử dụng hài hước trong giảng dạy.

Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại ba trường trung học phổ thông ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong khoảng thời gian gần đây, với sự tham gia của 26 giáo viên và 125 học sinh. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) xác định mức độ ủng hộ của giáo viên và học sinh đối với việc sử dụng hài hước trong lớp học tiếng Anh; (2) khảo sát tần suất sử dụng hài hước của giáo viên; (3) phân loại các loại hài hước được sử dụng; (4) tìm hiểu nguyên nhân sử dụng hoặc không sử dụng hài hước của giáo viên.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của giáo viên về vai trò của hài hước trong giảng dạy, đồng thời cung cấp cơ sở cho các nhà quản lý giáo dục và hoạch định chính sách trong việc cải tiến chương trình, giáo trình nhằm tăng hiệu quả dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính về hài hước: lý thuyết vượt trội (superiority theory), lý thuyết bất tương xứng (incongruity theory), và lý thuyết giải tỏa (relief theory). Lý thuyết vượt trội cho rằng hài hước xuất phát từ cảm giác vượt trội hoặc chế giễu người khác; lý thuyết bất tương xứng nhấn mạnh sự bất ngờ, khác biệt so với chuẩn mực thông thường tạo nên tiếng cười; lý thuyết giải tỏa tập trung vào việc giảm căng thẳng, áp lực tâm lý thông qua tiếng cười.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng phân loại các chức năng của hài hước theo Hay (1995), bao gồm các chức năng về sự đoàn kết, quyền lực và tâm lý, giúp hiểu rõ mục đích sử dụng hài hước trong lớp học. Về loại hình hài hước, nghiên cứu tham khảo các phân loại của Wandersee (1982) và Hay (1995), đồng thời kết hợp các mô hình phân loại hài hước trong giáo dục của Gorham & Christophel (1990), Neuliep (1991), và Wanzer et al. (2006) để xây dựng danh mục 13 loại hài hước phù hợp với môi trường lớp học tiếng Anh tại Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Cỡ mẫu gồm 26 giáo viên và 125 học sinh từ ba trường trung học phổ thông tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Giáo viên và học sinh được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khu vực khác nhau trong tỉnh.

Bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng (Likert 5 điểm) và mở, tập trung vào nhận thức, tần suất sử dụng, loại hài hước và lý do sử dụng hoặc không sử dụng hài hước trong lớp học. Phỏng vấn sâu được thực hiện với 8 giáo viên và 15 học sinh nhằm làm rõ hơn các quan điểm và trải nghiệm thực tế. Dữ liệu định lượng được phân tích thống kê tần suất và tỷ lệ phần trăm, trong khi dữ liệu định tính được phân tích nội dung nhằm bổ sung và giải thích các kết quả định lượng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ ủng hộ sử dụng hài hước trong lớp học: Cả giáo viên và học sinh đều thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với việc sử dụng hài hước trong giảng dạy tiếng Anh, với trên 85% giáo viên và học sinh đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý rằng hài hước giúp tạo môi trường học tập tích cực và tăng hứng thú học tập (Bảng 4.1).

  2. Tần suất sử dụng hài hước: Giáo viên sử dụng hài hước trong lớp học nhưng chủ yếu ở mức độ thỉnh thoảng, không phải hàng ngày. Khoảng 70% giáo viên cho biết họ sử dụng hài hước "thỉnh thoảng" hoặc "đôi khi", trong khi chỉ khoảng 15% sử dụng thường xuyên (Bảng 4.2a).

  3. Các loại hài hước được sử dụng phổ biến: Các loại hài hước được sử dụng nhiều nhất gồm truyện cười, câu chuyện hài hước, ví dụ hài hước và sử dụng vật thể bên ngoài (như tranh biếm họa). Ngược lại, các hình thức như biểu diễn hài, chế giễu khả năng, trêu chọc học sinh ít được sử dụng (Bảng 4.1a, 4.2).

  4. Lý do sử dụng hài hước: Phần lớn giáo viên và học sinh cho rằng mục đích chính của việc sử dụng hài hước là giúp học sinh cảm thấy thoải mái, giảm căng thẳng và tạo không khí thân thiện trong lớp học. Ngoài ra, hài hước còn được dùng để thu hút sự chú ý và làm cho bài học trở nên sinh động hơn (Bảng 4.4).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hài hước được công nhận là một công cụ hiệu quả trong việc nâng cao sự hứng thú và cải thiện mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh. Tần suất sử dụng hài hước ở mức độ vừa phải phản ánh sự cân nhắc của giáo viên trong việc lựa chọn thời điểm và hình thức hài hước phù hợp nhằm tránh gây mất tập trung hoặc phản cảm. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với quan điểm cho rằng hài hước giúp giảm lo lắng và tạo môi trường học tập tích cực.

Việc ưu tiên sử dụng các loại hài hước nhẹ nhàng, liên quan đến nội dung bài học và tránh các hình thức trêu chọc hay chế giễu phù hợp với đặc điểm văn hóa và môi trường giáo dục Việt Nam. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng từng loại hài hước, giúp minh họa rõ nét sự ưu tiên của giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về kỹ năng sử dụng hài hước: Tổ chức các khóa tập huấn nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng vận dụng hài hước phù hợp trong giảng dạy, nhằm tăng tỷ lệ sử dụng hài hước hàng ngày, cải thiện hiệu quả học tập. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường THPT.

  2. Phát triển tài liệu và giáo trình tích hợp hài hước: Thiết kế các bài học, ví dụ, câu chuyện hài hước phù hợp với chương trình tiếng Anh hiện hành, giúp giáo viên dễ dàng áp dụng. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Nhà xuất bản giáo dục, nhóm biên soạn giáo trình.

  3. Khuyến khích sử dụng phương tiện hỗ trợ đa phương tiện: Tận dụng các thiết bị như máy chiếu, video, internet để đưa các nội dung hài hước sinh động vào lớp học, tăng tính hấp dẫn và tương tác. Thời gian: liên tục; chủ thể: giáo viên, nhà trường.

  4. Xây dựng môi trường học tập thân thiện, cởi mở: Khuyến khích giáo viên tạo không khí lớp học thoải mái, tôn trọng và khích lệ học sinh tham gia, qua đó phát huy vai trò tích cực của hài hước trong giảm căng thẳng và tăng sự gắn kết. Thời gian: liên tục; chủ thể: giáo viên, học sinh, nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nhận thức sâu sắc hơn về vai trò và cách thức sử dụng hài hước trong giảng dạy, từ đó áp dụng hiệu quả để nâng cao chất lượng bài giảng và tạo môi trường học tập tích cực.

  2. Nhà quản lý giáo dục và hoạch định chính sách: Có cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình, giáo trình và chính sách đào tạo giáo viên nhằm thúc đẩy việc tích hợp hài hước trong giảng dạy ngoại ngữ.

  3. Sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh: Tìm hiểu về các lý thuyết, phương pháp và thực tiễn sử dụng hài hước trong lớp học, chuẩn bị kỹ năng sư phạm toàn diện trước khi ra trường.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ: Tham khảo dữ liệu thực nghiệm và phân tích chuyên sâu về hài hước trong môi trường giáo dục Việt Nam, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp giảng dạy sáng tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hài hước có thực sự giúp cải thiện kết quả học tập tiếng Anh không?
    Nghiên cứu cho thấy hài hước giúp giảm căng thẳng, tăng hứng thú và sự chú ý của học sinh, từ đó gián tiếp nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức.

  2. Tần suất sử dụng hài hước trong lớp học nên như thế nào?
    Sử dụng hài hước một cách hợp lý, không quá thường xuyên để tránh gây mất tập trung, nhưng đủ để duy trì không khí vui vẻ và thân thiện.

  3. Loại hài hước nào phù hợp nhất trong lớp học tiếng Anh?
    Các loại hài hước liên quan đến nội dung bài học như truyện cười, ví dụ hài hước, sử dụng vật thể minh họa được ưu tiên vì vừa giúp học sinh hiểu bài vừa tạo sự thoải mái.

  4. Giáo viên có thể học cách sử dụng hài hước như thế nào?
    Tham gia các khóa đào tạo kỹ năng sư phạm, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp, và tự nghiên cứu các tài liệu, video về hài hước trong giảng dạy.

  5. Có rủi ro gì khi sử dụng hài hước trong lớp học không?
    Nếu sử dụng không đúng cách, hài hước có thể gây phản cảm, làm mất tập trung hoặc tổn thương học sinh. Do đó, giáo viên cần cân nhắc kỹ lưỡng và lựa chọn hình thức hài hước phù hợp.

Kết luận

  • Hài hước được giáo viên và học sinh tại các trường trung học phổ thông ở Bà Rịa - Vũng Tàu đánh giá cao về vai trò trong giảng dạy tiếng Anh.
  • Giáo viên sử dụng hài hước chủ yếu ở mức độ thỉnh thoảng, với các hình thức nhẹ nhàng, liên quan đến nội dung bài học.
  • Mục đích chính của việc sử dụng hài hước là tạo không khí thoải mái, giảm căng thẳng và tăng sự gắn kết trong lớp học.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đào tạo, phát triển tài liệu và môi trường học tập nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng hài hước trong giảng dạy.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo giáo viên, cập nhật giáo trình và nghiên cứu mở rộng về tác động của hài hước trong các cấp học khác.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh thông qua việc sử dụng hài hước một cách hiệu quả.