Nghiên cứu sự chuyển đổi của tác giả văn học Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám qua Nguyễn Công Hoan

• Tác giả: Hà Huy Thích
• Người hướng dẫn: GS. Trần Ngọc Vương
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Sự Chuyển Đổi Tác Giả Văn Học Việt Nam Trước Cách Mạng Tháng Tám: Nghiên Cứu Trường Hợp Nguyễn Công Hoan
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài- Giới hạn nghiên cứu
• 0.2. Mục đích nghiên cứu và ý nghĩa của luận văn
• 0.3. Lịch sử vấn đề
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Cấu trúc luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA TRUYỀN THỐNG GIA ĐÌNH VÀ VÙNG VĂN HÓA SƠN NAM
• 1.1. Truyền thống gia đình
• 1.2. Cuộc đời và sự nghiệp nhà văn Nguyễn Công Hoan
• 1.3. Vùng văn hóa Sơn Nam Hạ
• 1.4. Đặc điểm về địa lý
• 1.5. Đặc điểm về văn hóa xã hội
• 1.6. Một số tác giả văn học tiêu biểu trấn Sơn Nam có ảnh hưởng đến phong cách sáng tác nghệ thuật của Nguyễn Công Hoan
• 2. CHƯƠNG 2: SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HỌC NHÀ NHO VÀ VĂN HỌC TÂY ÂU TRONG SÁNG TÁC CỦA NGUYỄN CÔNG HOAN TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG 8 – 1945
• 2.1. Văn hóa truyền thống và văn chương nhà Nho
• 2.2. Văn học dân gian
• 2.3. Từ cái nhìn của nhà Nho trong văn học Trung đại đến cái nhìn của nhà văn, nhà thơ trào phúng cuối thế kỉ XIX trong tiến trình văn học Việt Nam
• 2.4. Sự thay đổi của hệ thống chủ đề, đề tài và hình tượng trung tâm trong văn chương trào phúng
• 2.5. Sự ảnh hưởng của văn hóa phương Tây trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan trước cách mạng tháng 8 - 1945
• 2.6. Hoàn cảnh lịch sử - xã hội
• 2.7. Sự ra đời của trào lưu văn học hiện thực phê phán
• 2.8. Sự vận động hệ quy chiếu của chủ nghĩa hiện thực phê phán
• 3. CHƯƠNG 3: SỰ VẬN ĐỘNG TRONG TƯ TƯỞNG CỦA NHÀ VĂN QUA NHỮNG SÁNG TÁC VĂN HỌC CỦA ÔNG
• 3.1. Những chặng đường sáng tác của Nguyễn Công Hoan
• 3.1.1. Giai đoạn từ 1920 – 1923
• 3.1.2. Giai đoạn từ 1929 – 1935
• 3.1.3. Giai đoạn từ 1936 – 1939
• 3.1.4. Giai đoạn từ 1940 – 1945
• 3.2. Sự vận động về phương diện nội dung và nghệ thuật trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan
• 3.2.1. Lý tưởng thẩm mỹ
• 3.2.2. Hệ thống chủ đề, đề tài
• 3.2.3. Hình tượng nhân vật
• 3.2.3.1. Hình tượng nhân vật trào phúng
• 3.2.3.2. Hình tượng nhân vật điển hình
• 3.2.4. Hệ thống ngôn ngữ- thể loại
• 3.2.5. Cốt truyện – Tình huống
• 3.2.5.1. Tình huống truyện
• PHẦN KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Sự ảnh hưởng của truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam

Truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam đã đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành phong cách sáng tác của Nguyễn Công Hoan. Ông sinh ra trong một gia đình nho học, nơi mà văn hóa và giáo dục được coi trọng. Gia đình ông có nhiều người làm quan với Pháp, điều này đã ảnh hưởng đến cái nhìn của ông về xã hội. Từ nhỏ, ông đã thể hiện sự thông minh và hóm hỉnh, thường tự biên soạn các vở kịch để giễu cợt những thói hư tật xấu của kẻ có quyền. Những trải nghiệm này đã giúp ông phát triển khả năng quan sát và phản ánh xã hội qua tác phẩm của mình. Nguyễn Công Hoan đã học tiếng Pháp từ sớm, điều này không chỉ giúp ông tiếp cận văn hóa phương Tây mà còn tạo ra sự giao thoa giữa văn học Việt Nam và văn học Tây Âu. Ông đã bắt đầu viết từ khi còn trẻ, với những tác phẩm đầu tay phản ánh những vấn đề xã hội đương thời. Sự kết hợp giữa truyền thống gia đình và ảnh hưởng văn hóa đã tạo nên một nền tảng vững chắc cho sự nghiệp văn học của ông.

1.1. Cuộc đời và sự nghiệp nhà văn Nguyễn Công Hoan

Cuộc đời của Nguyễn Công Hoan là một hành trình đầy thách thức và sáng tạo. Ông bắt đầu sự nghiệp văn học từ những năm 1920 với tập truyện ngắn đầu tay "Kiếp hồng nhan". Tác phẩm này không chỉ thể hiện tài năng mà còn phản ánh những vấn đề xã hội mà ông quan tâm. Ông đã viết nhiều tác phẩm nổi tiếng như "Kép Tư Bền" và "Những cảnh khốn nạn", trong đó ông thể hiện sự nhạy bén với những vấn đề xã hội và con người. Nguyễn Công Hoan đã trở thành một trong những tác giả tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán, góp phần quan trọng vào sự chuyển mình của văn học Việt Nam từ truyền thống sang hiện đại. Ông không chỉ là một nhà văn mà còn là một nhà phê bình sắc sảo, luôn đặt ra những câu hỏi về xã hội và con người trong tác phẩm của mình.

II. Sự ảnh hưởng của văn học nhà Nho và văn học Tây Âu trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan trước cách mạng tháng 8 1945

Văn học nhà Nho và văn học Tây Âu đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sáng tác của Nguyễn Công Hoan. Ông đã tiếp thu những giá trị văn hóa từ văn học nhà Nho, nhưng đồng thời cũng không ngừng tìm kiếm những yếu tố mới từ văn học phương Tây. Sự kết hợp này đã tạo ra một phong cách sáng tác độc đáo, phản ánh những vấn đề xã hội một cách sắc sảo và chân thực. Nguyễn Công Hoan đã sử dụng những hình tượng nhân vật điển hình để thể hiện những mâu thuẫn trong xã hội đương thời. Ông không chỉ dừng lại ở việc mô tả hiện thực mà còn thể hiện những tư tưởng phê phán sâu sắc đối với xã hội thực dân phong kiến. Những tác phẩm của ông đã mở ra một hướng đi mới cho văn học Việt Nam, từ đó tạo ra một nền tảng cho các tác giả sau này.

2.1. Sự thay đổi của hệ thống chủ đề đề tài và hình tượng trung tâm trong văn chương trào phúng

Trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan, hệ thống chủ đề và đề tài đã có sự thay đổi rõ rệt. Ông đã chuyển từ những chủ đề truyền thống sang những vấn đề hiện đại hơn, phản ánh những khía cạnh phức tạp của xã hội. Hình tượng nhân vật trong tác phẩm của ông thường mang tính điển hình, thể hiện những phẩm chất và số phận của con người trong xã hội. Ông đã khéo léo sử dụng yếu tố trào phúng để phê phán những thói hư tật xấu, từ đó tạo ra một không gian văn học phong phú và đa dạng. Những tác phẩm như "Kép Tư Bền" không chỉ đơn thuần là những câu chuyện mà còn là những bài học sâu sắc về cuộc sống và con người.

III. Sự vận động trong tư tưởng của nhà văn qua những sáng tác văn học của ông

Sự vận động trong tư tưởng của Nguyễn Công Hoan được thể hiện rõ nét qua các giai đoạn sáng tác của ông. Từ những năm đầu viết văn, ông đã thể hiện một tư duy nhạy bén và sâu sắc về xã hội. Ông không ngừng tìm kiếm những giá trị mới, từ đó tạo ra những tác phẩm mang tính hiện thực phê phán cao. Những giai đoạn sáng tác của ông từ 1920 đến 1945 cho thấy sự chuyển mình mạnh mẽ trong tư tưởng và phong cách nghệ thuật. Ông đã dần dần từ bỏ những ảnh hưởng của văn học nhà Nho để tiếp cận với những giá trị hiện đại hơn. Điều này không chỉ giúp ông khẳng định vị trí của mình trong nền văn học Việt Nam mà còn tạo ra những tác phẩm có giá trị lâu dài.

3.1. Những chặng đường sáng tác của Nguyễn Công Hoan

Những chặng đường sáng tác của Nguyễn Công Hoan là một hành trình đầy thử thách và sáng tạo. Ông đã trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, từ những tác phẩm đầu tay cho đến những tác phẩm nổi tiếng. Mỗi giai đoạn đều mang đến cho ông những trải nghiệm và bài học quý giá. Ông đã không ngừng đổi mới và sáng tạo, từ đó tạo ra những tác phẩm phản ánh chân thực cuộc sống và con người. Sự nghiệp văn học của ông không chỉ là một hành trình cá nhân mà còn là một phần quan trọng trong lịch sử văn học Việt Nam, góp phần vào sự chuyển mình của nền văn học từ truyền thống sang hiện đại.

Tổng quan nghiên cứu

Văn học Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám 1945 trải qua giai đoạn chuyển đổi quan trọng từ truyền thống sang hiện đại, phản ánh sự vận động lịch sử và xã hội của đất nước. Với hơn 200 truyện ngắn và hơn 30 tiểu thuyết, nhà văn Nguyễn Công Hoan là một trong những tác giả tiêu biểu cho dòng văn học hiện thực phê phán, góp phần xây dựng nền móng cho văn học hiện đại Việt Nam. Luận văn tập trung nghiên cứu sự chuyển đổi loại hình tác giả văn học Việt Nam qua trường hợp Nguyễn Công Hoan, từ ảnh hưởng truyền thống gia đình, vùng văn hóa Sơn Nam đến sự tiếp nhận văn học nhà Nho và văn học phương Tây.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ quy luật vận động và phát triển phong cách sáng tác của Nguyễn Công Hoan trong bối cảnh xã hội thực dân phong kiến, đồng thời phân tích sự vận động hệ quy chiếu của chủ nghĩa hiện thực phê phán trong văn học Việt Nam giai đoạn 1920-1945. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm và giai đoạn sáng tác của Nguyễn Công Hoan trước Cách mạng Tháng Tám, với sự phân tích sâu sắc về nội dung, nghệ thuật và tư tưởng.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc giảng dạy, nghiên cứu văn học hiện đại Việt Nam, đồng thời góp phần làm sáng tỏ mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong văn học Việt Nam. Số liệu thống kê cho thấy Nguyễn Công Hoan có hơn 80 truyện ngắn trong giai đoạn 1936-1939, trong đó khoảng 30 truyện đả kích quan lại và chế độ thực dân, minh chứng cho sự sắc sảo trong tư tưởng và nghệ thuật của ông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng khung lý thuyết loại hình học tác giả để phân tích sự chuyển đổi loại hình tác giả văn học, kết hợp với phương pháp logic - lịch sử nhằm khảo sát quá trình vận động và phát triển của văn học Việt Nam. Ngoài ra, phương pháp nghiên cứu lịch sử văn hóa được áp dụng để làm rõ ảnh hưởng của truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam đến phong cách sáng tác của Nguyễn Công Hoan.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm:

• Loại hình tác giả văn học: Phân loại và nhận diện đặc điểm phong cách, tư tưởng của tác giả trong từng giai đoạn lịch sử.
• Chủ nghĩa hiện thực phê phán: Phương pháp nghệ thuật phản ánh chân thực hiện thực xã hội với tính phê phán sâu sắc, đặc trưng cho văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945.
• Văn học trào phúng: Dòng văn học sử dụng tiếng cười, sự châm biếm để phê phán xã hội, là cầu nối giữa văn học truyền thống và hiện đại.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các tác phẩm văn học của Nguyễn Công Hoan, các tài liệu nghiên cứu về văn học Việt Nam hiện đại, cùng các công trình phê bình và lịch sử văn học. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm hơn 80 truyện ngắn và 30 tiểu thuyết tiêu biểu của nhà văn trong giai đoạn 1920-1945.

Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích nội dung, so sánh đối chiếu giữa các giai đoạn sáng tác, kết hợp với phương pháp thống kê phân loại để đánh giá sự chuyển đổi về đề tài, hình tượng và phong cách nghệ thuật. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ 1920 đến 1945, giai đoạn Nguyễn Công Hoan hoạt động sáng tác sôi nổi nhất trước Cách mạng Tháng Tám.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam: Nguyễn Công Hoan sinh ra trong gia đình nhà nho thất thế tại vùng Sơn Nam, nơi có truyền thống văn hóa lâu đời và nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng như Nguyễn Khuyến, Tú Xương. Sự am hiểu sâu sắc về văn hóa, xã hội vùng này đã tạo nền tảng cho phong cách trào phúng và hiện thực phê phán trong sáng tác của ông. Ví dụ, các truyện ngắn như "Kép Tư Bền" phản ánh chân thực đời sống người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ với giọng văn hài hước, châm biếm.

2. Ảnh hưởng văn học nhà Nho và văn học phương Tây: Văn học nhà Nho với quan niệm "văn dĩ tải đạo" và thơ trào phúng của các nhà nho cuối thế kỷ XIX như Nguyễn Khuyến, Trần Tế Xương đã tạo tiền đề cho sự phát triển của chủ nghĩa hiện thực phê phán. Đồng thời, sự du nhập văn hóa phương Tây, đặc biệt là văn học Pháp, đã thúc đẩy Nguyễn Công Hoan tiếp nhận và phát triển phong cách hiện thực phê phán với tính phê phán sắc bén, phản ánh các mâu thuẫn xã hội thực dân phong kiến.

3. Sự vận động tư tưởng và nghệ thuật trong sáng tác: Qua các giai đoạn sáng tác từ 1920 đến 1945, Nguyễn Công Hoan chuyển đổi từ phong cách trào phúng nhẹ nhàng sang hiện thực phê phán sâu sắc, với hơn 80 truyện ngắn và nhiều tiểu thuyết đả kích quan lại, thực dân, phản ánh hiện thực xã hội đầy bất công. Tác phẩm "Bước đường cùng" (1938) là minh chứng cho sự phát triển tư tưởng và nghệ thuật, với nội dung sâu sắc về cuộc sống người nông dân bị áp bức.

4. Vị trí trong văn học hiện thực phê phán Việt Nam: Nguyễn Công Hoan được xem là ngọn cờ đầu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam, với tác phẩm được đánh giá cao và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Tập truyện "Kép Tư Bền" được 18 tờ báo trong nước khen ngợi, trở thành đề tài tranh luận nghệ thuật quan trọng, khẳng định vai trò của ông trong việc định hình phong cách văn học hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự chuyển đổi phong cách sáng tác của Nguyễn Công Hoan bắt nguồn từ sự kết hợp giữa truyền thống văn hóa gia đình, vùng đất Sơn Nam và ảnh hưởng văn hóa phương Tây. So với các nhà văn cùng thời như Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan tập trung vào xây dựng phong cách trào phúng kết hợp hiện thực phê phán, tạo nên sự độc đáo trong văn học Việt Nam.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn quy luật vận động loại hình tác giả văn học, không chỉ dừng lại ở việc đánh giá tác phẩm mà còn phân tích sâu sắc quá trình hình thành và phát triển phong cách sáng tác. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng truyện ngắn và tiểu thuyết theo từng giai đoạn, bảng so sánh các chủ đề và hình tượng nhân vật trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan qua các năm.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về sự vận động nội tại của văn học Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc giảng dạy và nghiên cứu văn học hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu chuyên sâu về các tác giả cùng thời nhằm làm rõ hơn sự vận động hệ quy chiếu trong văn học hiện thực phê phán, giúp mở rộng phạm vi hiểu biết về văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu văn học.

2. Phát triển chương trình giảng dạy văn học hiện đại tại các trường đại học với trọng tâm là phân tích sự chuyển đổi loại hình tác giả, đặc biệt qua các tác phẩm của Nguyễn Công Hoan, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: các khoa Văn học.

3. Tổ chức hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế về chủ đề văn học hiện thực phê phán Việt Nam, tạo diễn đàn trao đổi học thuật, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu. Thời gian: hàng năm; chủ thể: các trường đại học, viện nghiên cứu.

4. Ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn và phổ biến tác phẩm Nguyễn Công Hoan qua việc số hóa, xây dựng thư viện điện tử, giúp tiếp cận rộng rãi công chúng và nghiên cứu sinh. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: các nhà xuất bản, thư viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và sinh viên ngành Văn học Việt Nam: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phân tích sâu sắc phong cách và tư tưởng của Nguyễn Công Hoan, hỗ trợ trong giảng dạy và nghiên cứu.

2. Nhà nghiên cứu văn học hiện đại: Tài liệu giúp hiểu rõ quy luật vận động loại hình tác giả và sự chuyển đổi trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, mở rộng góc nhìn nghiên cứu.

3. Nhà phê bình văn học và biên tập viên sách: Cung cấp dữ liệu và phân tích chuyên sâu để đánh giá tác phẩm và tác giả, phục vụ công tác biên tập, xuất bản và phê bình.

4. Cộng đồng yêu văn học và độc giả chuyên sâu: Giúp hiểu thêm về bối cảnh lịch sử, văn hóa và nghệ thuật của các tác phẩm Nguyễn Công Hoan, nâng cao trải nghiệm đọc và cảm nhận văn học.

Câu hỏi thường gặp

1. Nguyễn Công Hoan có vai trò gì trong văn học hiện thực phê phán Việt Nam?
   Nguyễn Công Hoan được xem là ngọn cờ đầu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam với hơn 80 truyện ngắn và nhiều tiểu thuyết phản ánh sâu sắc xã hội thực dân phong kiến, góp phần xây dựng nền móng văn học hiện đại.

2. Ảnh hưởng của truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam đến phong cách sáng tác của ông như thế nào?
   Gia đình nhà nho và vùng văn hóa Sơn Nam với truyền thống văn học trào phúng đã tạo nền tảng cho phong cách châm biếm, hài hước và hiện thực sắc sảo trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan.

3. Văn học nhà Nho và văn học phương Tây ảnh hưởng ra sao đến sáng tác của Nguyễn Công Hoan?
   Văn học nhà Nho cung cấp nền tảng đạo đức và trào phúng, trong khi văn học phương Tây, đặc biệt là văn học Pháp, thúc đẩy ông phát triển phong cách hiện thực phê phán với tính phê phán sâu sắc và nghệ thuật hiện đại.

4. Tại sao chủ nghĩa hiện thực phê phán chỉ xuất hiện ở Việt Nam vào những năm 1930-1945?
   Do điều kiện lịch sử xã hội và sự du nhập văn hóa phương Tây, cùng với sự phát triển của văn học trào phúng, chủ nghĩa hiện thực phê phán mới hình thành và phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn này.

5. Luận văn có thể hỗ trợ gì cho việc giảng dạy văn học hiện đại?
   Luận văn cung cấp phân tích chi tiết về sự chuyển đổi loại hình tác giả và phong cách sáng tác, giúp giảng viên và sinh viên hiểu sâu sắc hơn về bối cảnh, tư tưởng và nghệ thuật của văn học hiện đại Việt Nam.

Kết luận

• Nguyễn Công Hoan là tác giả tiêu biểu cho sự chuyển đổi loại hình tác giả văn học Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám, với phong cách kết hợp trào phúng và hiện thực phê phán.
• Truyền thống gia đình và vùng văn hóa Sơn Nam đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành phong cách sáng tác của ông.
• Văn học nhà Nho và văn học phương Tây cùng tác động sâu sắc đến tư tưởng và nghệ thuật trong sáng tác của Nguyễn Công Hoan.
• Chủ nghĩa hiện thực phê phán ra đời muộn ở Việt Nam, phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn 1930-1945, phản ánh mâu thuẫn xã hội thực dân phong kiến.
• Luận văn góp phần làm rõ quy luật vận động loại hình tác giả và cung cấp cơ sở cho nghiên cứu, giảng dạy văn học hiện đại.

Next steps: Mở rộng nghiên cứu sang các tác giả cùng thời, phát triển chương trình đào tạo và ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn tác phẩm.

Call to action: Các nhà nghiên cứu và giảng viên văn học nên khai thác sâu hơn các kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng nghiên cứu và giảng dạy văn học hiện đại Việt Nam.