Đối Chiếu Đặc Điểm Ngữ Dụng Của Hành Vi Cám Ơn Trong Tiếng Việt Và Tiếng Nhật

• Tác giả: Hoàng Thị Lan Nhi
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Hương Trà
• Trường học: Đại học Ngoại Ngữ - Đại học Huế
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ Học So Sánh
• Đề tài: So Sánh Đặc Điểm Ngữ Dụng Hành Vi Cám Ơn Giữa Tiếng Việt Và Tiếng Nhật
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• ABSTRACT
• MỞ ĐẦU. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Tình hình nghiên cứu và tính mới của đề tài
• 1.2.1. Những công trình nghiên cứu trước liên quan đến đề tài nghiên cứu
• 1.2.2. Những công trình liên quan trực tiếp đến đề tài
• 1.3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
• 1.3.1. Mục đích nghiên cứu
• 1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.4. Nội dung nghiên cứu
• 1.4.1. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.4.3. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.4. Phiếu câu hỏi diễn ngôn DCT
• 1.4.5. Kết quả khảo sát
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
• 1.1. Đặc điểm của ngữ dụng học
• 1.2. Các thành tố giao tiếp
• 1.2.1. Ngữ cảnh giao tiếp
• 1.2.2. Nhân vật giao tiếp
• 1.2.3. Mục đích giao tiếp
• 1.2.4. Chiến lược giao tiếp
• 1.3. Lý thuyết hành vi ngôn ngữ
• 1.3.1. Năm phạm trù hành vi ngôn ngữ và phạm trù của hành vi “cám ơn”
• 1.3.2. Các kiểu hành vi ngôn ngữ
• 1.3.3. Động từ ngữ vi và biểu thức ngữ vi
• 1.3.4. Hành vi ngôn ngữ cám ơn
• 1.4. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: HÀNH VI CÁM ƠN TRỰC TIẾP TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 2.1. Hành vi cám ơn trực tiếp trong Tiếng Việt
• 2.1.1. Dấu hiệu ngữ vi của hành vi cám ơn trực tiếp trong Tiếng Việt
• 2.1.2. Đặc điểm hành vi cám ơn trực tiếp trong Tiếng Việt
• 2.2. Hành vi cám ơn trực tiếp trong tiếng Nhật
• 2.2.1. Dấu hiệu ngữ vi của hành vi cám ơn trực tiếp trong Tiếng Nhật
• 2.2.2. Đặc điểm của hành vi cám ơn trực tiếp trong Tiếng Nhật
• 2.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: HÀNH VI CÁM ƠN GIÁN TIẾP TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 3.1. Đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn gián tiếp trong tiếng việt
• 3.1.1. Các chiến lược cám ơn gián tiếp
• 3.1.2. Đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn gián tiếp trong Tiếng Việt
• 3.2. Đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn gián tiếp trong tiếng nhật
• 3.2.1. Các chiến lược cám ơn gián tiếp
• 3.2.2. Đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn gián tiếp trong Tiếng Nhật
• 3.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: ĐỐI CHIẾU ĐẶC ĐIỂM NGỮ DỤNG HÀNH VI CÁM ƠN TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 4.1. Đối chiếu hành vi cám ơn trực tiếp trong tiếng việt và tiếng nhật
• 4.1.1. Hành vi cám ơn trực tiếp trong các mối quan hệ
• 4.1.2. Hành vi cám ơn trực tiếp trong đặc điểm thành phần
• 4.2. Đối chiếu hành vi cám ơn gián tiếp trong tiếng việt và tiếng nhật
• 4.2.1. Chiến lược cám ơn gián tiếp trong các mối quan hệ
• 4.2.2. Chiến lược cám ơn gián tiếp thông qua đặc điểm
• 4.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG IV
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Ngữ Dụng Hành Vi Cám Ơn Tiếng Việt Nhật Bản

Bài viết này tập trung vào việc so sánh đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn giữa tiếng Việt và tiếng Nhật. Nghiên cứu này là cần thiết để hiểu rõ những đặc điểm phổ quát và đặc trưng riêng biệt của hành vi cám ơn trong từng ngôn ngữ cụ thể. Việc giao tiếp liên văn hóa ngày càng trở nên quan trọng, và việc nắm vững các sắc thái văn hóa khác nhau trong biểu đạt cảm xúc là vô cùng cần thiết để tránh những hiểu lầm đáng tiếc. Nghiên cứu này sẽ góp phần giúp người học tiếng Việt và tiếng Nhật hiểu sâu hơn về cách nói cám ơn phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp. Dựa trên tài liệu nghiên cứu, luận văn này khảo sát trên phiếu điều tra DCT với 200 người Việt và Nhật, để tìm ra những nét tương đồng và khác biệt về hành vi cám ơn giữa hai ngôn ngữ.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Ngữ Dụng Học So Sánh

Trong bối cảnh giao tiếp liên văn hóa ngày càng phổ biến, việc nghiên cứu ngữ dụng học so sánh trở nên vô cùng quan trọng. Sự khác biệt trong văn hóa và phong tục tập quán có thể dẫn đến những hiểu lầm không đáng có trong giao tiếp. Việc hiểu rõ đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong các ngôn ngữ khác nhau, như tiếng Việt và tiếng Nhật, giúp người học và người sử dụng ngôn ngữ tránh được những sai sót trong ngữ cảnh giao tiếp và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn.

1.2. Mục Tiêu Cụ Thể Của Nghiên Cứu Về Hành Vi Cám Ơn

Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định và so sánh các chiến lược và biểu thức cám ơn được sử dụng trong tiếng Việt và tiếng Nhật. Mục tiêu là tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt trong cách nói cám ơn của hai nền văn hóa. Việc này không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về văn hóa Việt Nam và văn hóa Nhật Bản, mà còn cung cấp những thông tin hữu ích cho việc dạy và học ngôn ngữ, đặc biệt là trong lĩnh vực giao tiếp liên văn hóa.

II. Vấn Đề Khác Biệt Văn Hóa Ảnh Hưởng Hành Vi Cám Ơn

Một trong những thách thức lớn nhất trong giao tiếp liên văn hóa là sự khác biệt về văn hóa và phong tục tập quán. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi cám ơn, từ cách nói cám ơn đến tình huống sử dụng. Ví dụ, một số văn hóa có thể coi việc thể hiện lòng biết ơn một cách trực tiếp là quan trọng, trong khi các văn hóa khác có thể ưu tiên những cách thể hiện gián tiếp và tế nhị hơn. Theo nghiên cứu của Hoàng Thị Lan Nhi, mặc dù cùng thuộc văn hóa Á Đông, văn hóa Việt Nam và văn hóa Nhật Bản vẫn có những quy tắc xã hội và ảnh hưởng văn hóa riêng biệt, dẫn đến sự khác biệt trong cách thức cám ơn.

2.1. Hiểu Lầm Trong Giao Tiếp Do Khác Biệt Văn Hóa

Sự khác biệt trong văn hóa và phong tục tập quán có thể gây ra những hiểu lầm đáng tiếc trong giao tiếp. Ví dụ, việc sử dụng biểu hiện cám ơn không phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp hoặc không đúng với mức độ trang trọng có thể bị coi là thiếu lịch sự hoặc không chân thành. Do đó, việc nắm vững đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong các ngôn ngữ khác nhau là vô cùng quan trọng để tránh những sai sót không đáng có.

2.2. Tầm Quan Trọng Của Ngữ Cảnh Giao Tiếp

Ngữ cảnh giao tiếp đóng vai trò quan trọng trong việc xác định cách nói cám ơn phù hợp. Các yếu tố như mối quan hệ giữa người nói và người nghe, mức độ trang trọng của tình huống, và sắc thái biểu cảm cần được xem xét kỹ lưỡng khi lựa chọn từ ngữ biểu đạt và hành vi cám ơn. Ví dụ, cách nói cám ơn với người thân trong gia đình sẽ khác với cách nói cám ơn với đồng nghiệp hoặc người lạ.

III. So Sánh Đặc Điểm Cấu Trúc Lời Cám Ơn Trực Tiếp

Trong tiếng Việt, lời cám ơn trực tiếp thường sử dụng các từ như "cám ơn", "xin cảm ơn", "đa tạ". Cấu trúc có thể đơn giản chỉ là "Cám ơn" hoặc phức tạp hơn với các thành phần bổ sung như "Cám ơn bạn rất nhiều", "Em cảm ơn cô ạ". Trong tiếng Nhật, các biểu thức phổ biến là "arigatou", "arigatou gozaimasu", "doumo arigatou gozaimasu". Mức độ trang trọng tăng lên với việc sử dụng kính ngữ (văn hóa Nhật Bản rất coi trọng kính ngữ). Nghiên cứu của Hoàng Thị Lan Nhi cho thấy cả hai ngôn ngữ đều có các dạng biểu thức cám ơn khuyết, đầy đủ và có các thành phần mở rộng, nhưng tần suất sử dụng có sự khác biệt.

3.1. Phân Tích Dấu Hiệu Ngữ Vi Trong Tiếng Việt Và Tiếng Nhật

Nghiên cứu ngôn ngữ học so sánh cho thấy sự khác biệt trong cách sử dụng động từ ngữ vi trong hành vi cám ơn giữa tiếng Việt và tiếng Nhật. Trong tiếng Việt, động từ "cám ơn" thường được sử dụng một cách trực tiếp và đơn giản. Trong khi đó, tiếng Nhật có nhiều động từ và cấu trúc ngữ pháp khác nhau để thể hiện mức độ trang trọng và lòng biết ơn sâu sắc hơn. Sự lựa chọn động từ ngữ vi phụ thuộc vào mối quan hệ giữa người nói và người nghe, cũng như tình huống sử dụng.

3.2. Các Thành Phần Mở Rộng Trong Biểu Thức Cám Ơn

Cả tiếng Việt và tiếng Nhật đều có các thành phần mở rộng trong biểu thức cám ơn để tăng cường sắc thái biểu cảm. Trong tiếng Việt, người ta thường sử dụng các cụm từ như "rất nhiều", "chân thành", "vô cùng" để nhấn mạnh lòng biết ơn. Trong tiếng Nhật, việc sử dụng các tính từ và trạng từ để mô tả mức độ và tình cảm cũng rất phổ biến. Ví dụ, "本当にありがとうございます" (hontou ni arigatou gozaimasu) có nghĩa là "Thực sự rất cảm ơn".

IV. So Sánh Đặc Điểm Ngữ Dụng Lời Cám Ơn Gián Tiếp

Ngoài cách nói cám ơn trực tiếp, cả tiếng Việt và tiếng Nhật đều sử dụng các chiến lược gián tiếp để thể hiện lòng biết ơn. Các chiến lược này có thể bao gồm xin lỗi (ví dụ: "Xin lỗi vì đã làm phiền"), khen ngợi (ví dụ: "Anh/chị giỏi quá!"), hứa hẹn (ví dụ: "Lần sau tôi sẽ đền đáp"), hoặc bày tỏ cảm xúc (ví dụ: "Tôi rất vui khi được giúp đỡ"). Văn hóa có ảnh hưởng lớn đến việc lựa chọn và sử dụng các chiến lược này. Trong văn hóa Nhật Bản, xin lỗi thường được sử dụng như một cách để bày tỏ lòng biết ơn và sự khiêm tốn.

4.1. Các Chiến Lược Cám Ơn Gián Tiếp Phổ Biến

Các chiến lược cám ơn gián tiếp bao gồm nhiều phương thức khác nhau, như xin lỗi để thể hiện sự áy náy vì đã làm phiền người khác, khen ngợi để ghi nhận giá trị của sự giúp đỡ, và hứa hẹn để thể hiện mong muốn đáp lại lòng tốt trong tương lai. Việc lựa chọn chiến lược phù hợp phụ thuộc vào tình huống sử dụng, mối quan hệ giữa người nói và người nghe, và đặc điểm văn hóa của cộng đồng ngôn ngữ.

4.2. Ảnh Hưởng Của Văn Hóa Đến Chiến Lược Cám Ơn Gián Tiếp

Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và định hình các chiến lược cám ơn gián tiếp. Trong một số văn hóa, việc thể hiện lòng biết ơn một cách trực tiếp có thể bị coi là không phù hợp hoặc thiếu tế nhị. Thay vào đó, người ta thường sử dụng các chiến lược gián tiếp để truyền tải thông điệp một cách khéo léo và tinh tế hơn. Ví dụ, trong văn hóa Nhật Bản, việc sử dụng xin lỗi như một cách để cám ơn thể hiện sự khiêm tốn và tôn trọng đối với người khác.

V. Ứng Dụng Giao Tiếp Hiệu Quả Trong Môi Trường Đa Văn Hóa

Hiểu rõ đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong tiếng Việt và tiếng Nhật có ý nghĩa quan trọng trong việc giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa văn hóa. Việc sử dụng cách nói cám ơn phù hợp không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối với người khác mà còn giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và tránh những hiểu lầm không đáng có. Đặc biệt trong kinh doanh và các hoạt động hợp tác quốc tế, việc nắm vững các quy tắc ứng xử và văn hóa giao tiếp là vô cùng cần thiết.

5.1. Tầm Quan Trọng Của Giao Tiếp Liên Văn Hóa Trong Kinh Doanh

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, giao tiếp liên văn hóa đóng vai trò then chốt trong kinh doanh. Khả năng hiểu và tôn trọng sự khác biệt về văn hóa và phong tục tập quán giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với đối tác quốc tế, từ đó thúc đẩy sự hợp tác và thành công trong kinh doanh. Việc sử dụng biểu hiện cám ơn phù hợp là một trong những yếu tố quan trọng để thể hiện sự chuyên nghiệp và thiện chí.

5.2. Phát Triển Kỹ Năng Giao Tiếp Đa Văn Hóa

Để giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa văn hóa, việc phát triển kỹ năng giao tiếp là vô cùng quan trọng. Điều này bao gồm việc học hỏi về văn hóa và phong tục tập quán của các quốc gia khác nhau, rèn luyện khả năng lắng nghe và quan sát, và linh hoạt điều chỉnh cách nói và hành vi để phù hợp với từng ngữ cảnh giao tiếp. Tham gia các khóa đào tạo về giao tiếp liên văn hóa và thực hành giao tiếp với người nước ngoài là những cách hiệu quả để nâng cao kỹ năng này.

VI. Kết Luận Tương Lai Nghiên Cứu Hành Vi Cám Ơn Đa Ngôn Ngữ

Nghiên cứu về đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn giữa tiếng Việt và tiếng Nhật là một bước quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về sự khác biệt văn hóa và cách chúng ảnh hưởng đến giao tiếp. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn về các ngôn ngữ khác nhau và các tình huống cụ thể để xây dựng một bức tranh toàn diện về hành vi cám ơn trên thế giới. Điều này sẽ góp phần thúc đẩy giao tiếp hiệu quả và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa các văn hóa.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Hành Vi Ngôn Ngữ

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc so sánh hành vi ngôn ngữ trong các ngữ cảnh khác nhau, chẳng hạn như cám ơn trong kinh doanh, cám ơn trong đời sống hàng ngày, và cách đáp lại lời cám ơn. Ngoài ra, việc nghiên cứu sắc thái biểu cảm và ngôn ngữ cơ thể đi kèm với hành vi cám ơn cũng là một lĩnh vực đầy tiềm năng.

6.2. Đóng Góp Của Nghiên Cứu Ngữ Dụng Học Cho Giáo Dục Ngôn Ngữ

Nghiên cứu ngữ dụng học có thể đóng góp quan trọng cho việc cải thiện phương pháp giáo dục ngôn ngữ. Việc tích hợp kiến thức về văn hóa và phong tục tập quán vào chương trình giảng dạy giúp người học không chỉ nắm vững ngữ pháp và từ vựng, mà còn hiểu rõ cách sử dụng ngôn ngữ một cách phù hợp trong các tình huống thực tế. Điều này giúp người học trở thành những người giao tiếp tự tin và thành công trong môi trường đa văn hóa.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và giao lưu văn hóa ngày càng sâu rộng, việc hiểu rõ đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong các ngôn ngữ khác nhau trở nên cấp thiết. Luận văn tập trung nghiên cứu so sánh đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong Tiếng Việt và Tiếng Nhật thông qua khảo sát 200 người tham gia, gồm 100 người Việt và 100 người Nhật chưa từng tiếp xúc với ngôn ngữ và văn hóa của nhau. Qua 16 tình huống giao tiếp đa dạng, nghiên cứu nhằm mục tiêu làm rõ những nét tương đồng và khác biệt trong cách thức biểu đạt lời cám ơn, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp liên văn hóa, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục ngôn ngữ.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các biểu thức cám ơn trực tiếp và gián tiếp trong các mối quan hệ gia đình, bạn bè, thầy cô và người lạ, với đối tượng chủ yếu là giới trẻ trong độ tuổi 20-29, chiếm 92% người Việt và 66% người Nhật tham gia khảo sát. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực nghiệm về hành vi ngôn ngữ cám ơn, hỗ trợ việc giảng dạy và học tập Tiếng Việt và Tiếng Nhật như ngoại ngữ, đồng thời góp phần giảm thiểu hiểu lầm trong giao tiếp liên văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên nền tảng ngữ dụng học, lý thuyết hành vi ngôn ngữ và các thành tố giao tiếp. Ngữ dụng học được hiểu là bộ môn nghiên cứu cách sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp nhằm đạt mục đích cụ thể, tập trung vào mối quan hệ giữa ngôn ngữ và người sử dụng trong ngữ cảnh giao tiếp. Lý thuyết hành vi ngôn ngữ của Austin và Searle phân loại hành vi ngôn ngữ thành năm phạm trù, trong đó hành vi cám ơn thuộc phạm trù ứng xử, thể hiện thái độ và cách ứng xử của người nói đối với người nghe.

Các thành tố giao tiếp gồm ngữ cảnh giao tiếp (bao gồm ngữ cảnh tình huống và ngữ cảnh văn hóa), nhân vật giao tiếp (SP1 – người nói, SP2 – người nghe), mục đích giao tiếp và chiến lược giao tiếp. Nghiên cứu cũng vận dụng lý thuyết về chiến lược giao tiếp trực tiếp và gián tiếp để phân tích các biểu thức cám ơn trong hai ngôn ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, thu thập dữ liệu qua phiếu câu hỏi hoàn thành diễn ngôn (Discourse Completion Task – DCT) với 16 tình huống giao tiếp cụ thể. Đối tượng khảo sát gồm 200 người, trong đó 100 người Việt sống tại Việt Nam chưa từng tiếp xúc với người Nhật và Tiếng Nhật, và 100 người Nhật sống tại Huế hoặc Nhật Bản chưa từng tiếp xúc với người Việt và Tiếng Việt. Cỡ mẫu được chọn nhằm đảm bảo tính khách quan, tránh ảnh hưởng từ ngôn ngữ và văn hóa đối phương.

Dữ liệu thu thập được mã hóa chi tiết và phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả và diễn giải ngữ dụng học. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2019, bao gồm giai đoạn thiết kế phiếu khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và đối chiếu kết quả giữa hai nhóm ngôn ngữ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Số lượng biểu thức cám ơn tương đương: Cả hai nhóm ngôn ngữ đều sử dụng 90 biểu thức cám ơn trong các tình huống khảo sát, tuy nhiên cách phân bố và sử dụng biểu thức khác nhau theo từng bối cảnh và mối quan hệ giao tiếp.

2. Phân loại biểu thức cám ơn: Có 7 dạng biểu thức hàm ý cám ơn được xác định gồm biểu thức bày tỏ cảm xúc, đánh giá (ghi nhận), hối lỗi, hứa hẹn, khen, xin lỗi và ý kiến đề xuất. Trong đó, biểu thức cám ơn trực tiếp chiếm tỷ lệ cao trong các mối quan hệ gia đình và thầy cô, còn biểu thức gián tiếp phổ biến hơn trong giao tiếp với bạn thân và người lạ.

3. Ảnh hưởng của quan hệ xã hội: Tần suất sử dụng biểu thức cám ơn có sự khác biệt rõ rệt theo mối quan hệ xã hội. Ví dụ, trong mối quan hệ gia đình, biểu thức cám ơn dạng đầy đủ (SP1 + cám ơn + SP2) chiếm khoảng 31%, trong khi với bạn thân chiếm 53%, thể hiện sự thân mật và mức độ ngang hàng trong giao tiếp.

4. Khác biệt về cách xưng hô và mức độ lịch sự: Người Việt sử dụng đa dạng cách xưng hô trong lời cám ơn, đặc biệt trong mối quan hệ bạn thân với các từ ngữ thân mật như "mày", "mi", "pet của mình". Người Nhật có xu hướng sử dụng các biểu thức cám ơn mang tính nghi thức và lịch sự cao hơn, phản ánh ảnh hưởng của văn hóa tôn ti trật tự.

Thảo luận kết quả

Sự tương đồng trong số lượng biểu thức cám ơn cho thấy hành vi cám ơn là một phần phổ quát trong giao tiếp của cả hai nền văn hóa Á Đông. Tuy nhiên, sự khác biệt về cách thức sử dụng biểu thức phản ánh ảnh hưởng sâu sắc của các quy tắc xã hội và văn hóa đặc thù từng quốc gia. Ví dụ, người Việt có xu hướng sử dụng biểu thức cám ơn linh hoạt hơn trong các mối quan hệ thân mật, trong khi người Nhật chú trọng đến nghi thức và sự tôn trọng trong giao tiếp.

Kết quả cũng phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hành vi ngôn ngữ trong giao tiếp liên văn hóa, đồng thời bổ sung dữ liệu thực nghiệm về sự khác biệt giữa Tiếng Việt và Tiếng Nhật. Việc phân tích chi tiết các thành tố trong biểu thức cám ơn, như thành tố chính, phụ và mở rộng, giúp làm rõ cách thức biểu đạt thái độ biết ơn trong từng ngữ cảnh cụ thể.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tần suất sử dụng biểu thức cám ơn theo từng mối quan hệ và bảng tổng hợp các dạng biểu thức, giúp minh họa rõ nét sự phân bố và mức độ phổ biến của từng loại biểu thức trong hai ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy ngữ dụng học trong đào tạo ngoại ngữ: Đưa nội dung về đặc điểm hành vi cám ơn và các chiến lược giao tiếp vào chương trình học Tiếng Việt và Tiếng Nhật nhằm nâng cao nhận thức về văn hóa giao tiếp, giúp người học tránh hiểu lầm và giao tiếp hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: các trường đại học, trung tâm ngoại ngữ.

2. Phát triển tài liệu dạy học đa dạng về biểu thức cám ơn: Soạn thảo tài liệu minh họa các biểu thức cám ơn trực tiếp và gián tiếp trong các bối cảnh giao tiếp khác nhau, kèm theo ví dụ thực tế và bài tập thực hành. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: nhóm nghiên cứu ngôn ngữ, nhà xuất bản giáo dục.

3. Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp liên văn hóa: Đào tạo cho giáo viên và người học về cách sử dụng hành vi cám ơn phù hợp với từng văn hóa, đặc biệt trong môi trường đa văn hóa và giao tiếp quốc tế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: các tổ chức giáo dục, doanh nghiệp đa quốc gia.

4. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về hành vi ngôn ngữ phi ngôn ngữ: Nghiên cứu các yếu tố phi ngôn ngữ như cử chỉ, sắc thái khuôn mặt trong hành vi cám ơn để có cái nhìn toàn diện hơn về giao tiếp trong Tiếng Việt và Tiếng Nhật. Thời gian: 2-3 năm; Chủ thể: các viện nghiên cứu ngôn ngữ học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên và giảng viên ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn giúp cải thiện phương pháp giảng dạy ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp, đặc biệt trong dạy Tiếng Việt và Tiếng Nhật.

2. Sinh viên và người học ngoại ngữ: Giúp hiểu rõ cách sử dụng lời cám ơn phù hợp trong các tình huống giao tiếp khác nhau, nâng cao kỹ năng giao tiếp hiệu quả và tránh những hiểu lầm văn hóa.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và ngữ dụng học: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về hành vi ngôn ngữ cám ơn trong hai ngôn ngữ, mở rộng nghiên cứu đối chiếu ngôn ngữ và văn hóa.

4. Doanh nghiệp và tổ chức đa quốc gia: Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo kỹ năng giao tiếp liên văn hóa cho nhân viên, góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác và giao tiếp quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Hành vi cám ơn trong Tiếng Việt và Tiếng Nhật có điểm gì tương đồng?
   Cả hai ngôn ngữ đều có số lượng biểu thức cám ơn tương đương (khoảng 90 biểu thức), thể hiện sự phổ quát của hành vi cám ơn trong giao tiếp Á Đông. Cả hai đều sử dụng biểu thức trực tiếp và gián tiếp tùy theo bối cảnh và mối quan hệ xã hội.

2. Tại sao người Việt sử dụng nhiều cách xưng hô trong lời cám ơn hơn người Nhật?
   Người Việt có truyền thống xưng hô đa dạng để thể hiện mức độ thân mật và tôn trọng trong các mối quan hệ khác nhau, đặc biệt trong giao tiếp bạn bè và gia đình. Người Nhật chú trọng nghi thức và sự lịch sự, do đó cách xưng hô thường trang trọng và cố định hơn.

3. Phiếu câu hỏi hoàn thành diễn ngôn (DCT) có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   DCT là công cụ thu thập dữ liệu phổ biến, cho phép khảo sát phản ứng ngôn ngữ trong các tình huống giả định, giúp thu thập dữ liệu có hệ thống và dễ phân tích định lượng, mặc dù có hạn chế về tính tự nhiên so với ghi âm trong ngữ cảnh thực tế.

4. Biểu thức cám ơn dạng đầy đủ thường được sử dụng trong mối quan hệ nào?
   Dạng biểu thức đầy đủ (SP1 + cám ơn + SP2) thường xuất hiện trong các mối quan hệ mang tính nghi thức, trang trọng như gia đình, thầy cô và người lạ, nhằm thể hiện sự tôn trọng và lịch sự cao.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy ngoại ngữ?
   Giáo viên có thể tích hợp các biểu thức và chiến lược cám ơn phù hợp vào bài học, sử dụng tình huống thực tế để luyện tập, giúp học viên hiểu và vận dụng linh hoạt trong giao tiếp, đồng thời nâng cao nhận thức về khác biệt văn hóa.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ đặc điểm ngữ dụng của hành vi cám ơn trong Tiếng Việt và Tiếng Nhật qua khảo sát 200 người với 16 tình huống giao tiếp đa dạng.
• Phân tích chi tiết các biểu thức cám ơn trực tiếp và gián tiếp, đồng thời chỉ ra ảnh hưởng của mối quan hệ xã hội và văn hóa đến cách thức biểu đạt.
• Kết quả cho thấy sự tương đồng về số lượng biểu thức nhưng khác biệt về cách sử dụng và mức độ lịch sự, phản ánh đặc trưng văn hóa riêng của từng ngôn ngữ.
• Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học ngoại ngữ, cũng như phát triển kỹ năng giao tiếp liên văn hóa.
• Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về các yếu tố phi ngôn ngữ và ứng dụng thực tiễn trong đào tạo và giao tiếp quốc tế.

Next steps: Triển khai các đề xuất trong giảng dạy, mở rộng nghiên cứu về hành vi ngôn ngữ phi ngôn ngữ và khảo sát thêm các nhóm đối tượng đa dạng hơn.

Call to action: Các nhà nghiên cứu, giảng viên và người học ngoại ngữ nên áp dụng và phát triển thêm các kiến thức về hành vi cám ơn để nâng cao kỹ năng giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa văn hóa.