Luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu thành ngữ chứa số trong tiếng Anh và tiếng Việt

• Tác giả: Nguyễn Thị Thủy Tiên
• Người hướng dẫn: Dr. Hà Cam Tâm
• Trường học: Vietnam National University, Ha Noi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Linguistics
• Đề tài: Nghiên Cứu Thành Ngữ Có Số Trong Tiếng Anh Và Tiếng Việt
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Ha Noi

• CANDIDATE’S STATEMENT
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF TABLES
• 1. PART A: INTRODUCTION
• 1.1. Rationale of the study
• 1.2. Aims Of the Study
• 1.3. Scope of the Study
• 1.4. Methods of the study
• 1.5. Design of the study
• 2. PART B: DEVELOPMENT
• 2. CHAPTER 1: THEORETICAL BACKGROUND
• 2.1. Definition of idioms
• 2.2. Characteristics Of idioms
• 2.3. Classification of idioms
• 2.4. Idioms and proverbs
• 2.5. Idioms and collocations
• 2.6. Number in English and Vietnamese. Review of previous studies on idioms
• 3. CHAPTER 2: THE STUDY
• 3.1. Ideational, interpersonal and relational numerical idioms in English and Vietnamese
• 3.2. The frequency of appearance of numbers in English and Vietnamese
• 3.3. The connotative meanings of numbers in English and Vietnamese
• 4. PART C: CONCLUSION
• 4.1. Summary of major findings
• 4.2. Implications
• 4.3. Suggestions for further studies
• REFERENCES
• APPENDICES
• LIST OF TABLES

I. Giới thiệu

Nghiên cứu thành ngữ có số trong tiếng Anh và tiếng Việt là một lĩnh vực quan trọng trong nghiên cứu ngôn ngữ học. Thành ngữ tiếng Anh và thành ngữ tiếng Việt chứa đựng những giá trị văn hóa và ngữ nghĩa sâu sắc. Việc phân tích các thành ngữ này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về ngôn ngữ mà còn phản ánh những đặc điểm văn hóa của mỗi dân tộc. Số trong thành ngữ không chỉ đơn thuần là các ký hiệu mà còn mang theo những ý nghĩa biểu tượng và cảm xúc. Nghiên cứu này nhằm mục đích khám phá vai trò của số trong việc tạo ra ý nghĩa của thành ngữ, từ đó so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu

Nghiên cứu ngôn ngữ là một phần không thể thiếu trong việc hiểu biết về văn hóa và xã hội. Nghiên cứu ngôn ngữ giúp chúng ta nhận thức được cách mà con người giao tiếp và tương tác với nhau. Thành ngữ có số là một phần quan trọng trong ngôn ngữ, vì chúng thường chứa đựng những giá trị văn hóa đặc trưng. Việc tìm hiểu về chúng không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp mà còn giúp người học hiểu rõ hơn về cách mà ngôn ngữ phản ánh tư duy và cảm xúc của con người. Số trong thành ngữ có thể mang ý nghĩa tích cực, tiêu cực hoặc trung tính, điều này cho thấy sự đa dạng trong cách mà con người sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng và cảm xúc.

II. Cơ sở lý thuyết

Chương này cung cấp nền tảng lý thuyết cho việc phân tích các thành ngữ có số trong tiếng Anh và tiếng Việt. Ngữ nghĩa là một lĩnh vực quan trọng trong ngôn ngữ học, và việc hiểu rõ về ngữ nghĩa của thành ngữ là cần thiết để phân tích sâu hơn. Theo Lyons (1997), ngữ nghĩa được định nghĩa là nghiên cứu về ý nghĩa. Trong nghiên cứu này, ngữ nghĩa connotative được chú trọng, vì nó giúp khám phá vai trò của số trong việc tạo ra ý nghĩa cho thành ngữ. Số có thể được coi là những yếu tố mang lại sắc thái cho ý nghĩa của thành ngữ, từ đó tạo ra những cảm xúc khác nhau cho người nghe.

2.1. Định nghĩa và phân loại thành ngữ

Theo Cruse (1986), thành ngữ là những biểu thức mà ý nghĩa không thể suy ra từ các phần của nó. Thành ngữ tiếng Anh và thành ngữ tiếng Việt có thể được phân loại thành ba loại chính: thành ngữ thuần túy, bán thành ngữ và thành ngữ nghĩa đen. Mỗi loại thành ngữ có những đặc điểm riêng, và việc phân loại này giúp người học dễ dàng nhận diện và sử dụng chúng trong giao tiếp hàng ngày. Việc hiểu rõ về các loại thành ngữ cũng giúp người học nhận thức được cách mà số được sử dụng trong các thành ngữ này, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp và hiểu biết văn hóa.

III. Phân tích và so sánh

Phân tích các thành ngữ có số trong tiếng Anh và tiếng Việt cho thấy sự tương đồng và khác biệt trong cách mà hai ngôn ngữ này sử dụng số để tạo ra ý nghĩa. Thành ngữ có số trong tiếng Anh thường mang những ý nghĩa biểu tượng mạnh mẽ, trong khi đó, thành ngữ trong tiếng Việt lại thường gắn liền với những giá trị văn hóa cụ thể. Việc so sánh này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về ngôn ngữ mà còn phản ánh những đặc điểm văn hóa của mỗi dân tộc. Số trong thành ngữ có thể mang lại những cảm xúc khác nhau, từ sự may mắn đến sự không may, điều này cho thấy sự đa dạng trong cách mà con người sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng và cảm xúc.

3.1. Ý nghĩa của số trong thành ngữ

Số trong thành ngữ không chỉ đơn thuần là các ký hiệu mà còn mang theo những ý nghĩa biểu tượng và cảm xúc. Ví dụ, số 7 thường được coi là số may mắn trong nhiều nền văn hóa, trong khi số 13 lại thường bị coi là số xui xẻo. Việc phân tích ý nghĩa của số trong thành ngữ giúp người học hiểu rõ hơn về cách mà số được sử dụng để tạo ra những sắc thái khác nhau trong giao tiếp. Điều này không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp mà còn giúp người học nhận thức được những giá trị văn hóa đặc trưng của mỗi ngôn ngữ.

IV. Kết luận

Nghiên cứu thành ngữ có số trong tiếng Anh và tiếng Việt không chỉ giúp hiểu rõ hơn về ngôn ngữ mà còn phản ánh những đặc điểm văn hóa của mỗi dân tộc. Việc phân tích và so sánh các thành ngữ này cho thấy sự đa dạng trong cách mà con người sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng và cảm xúc. Nghiên cứu này mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ và văn hóa, đồng thời cung cấp những kiến thức bổ ích cho người học ngôn ngữ.

4.1. Đề xuất cho các nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này chỉ mới dừng lại ở việc phân tích các thành ngữ có số trong tiếng Anh và tiếng Việt. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng ra các ngôn ngữ khác để tìm hiểu sự tương đồng và khác biệt trong việc sử dụng số trong thành ngữ. Điều này không chỉ giúp làm phong phú thêm kho tàng ngôn ngữ học mà còn góp phần vào việc bảo tồn và phát triển văn hóa ngôn ngữ của các dân tộc.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh trở thành phương tiện giao tiếp quan trọng trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục. Tại Việt Nam, tiếng Anh được đưa vào chương trình giáo dục chính thức và trở thành môn học bắt buộc nhằm giúp người học mở rộng kiến thức, phát triển sự nghiệp và giao lưu quốc tế. Tuy nhiên, việc thành thạo tiếng Anh không chỉ đòi hỏi kiến thức về ngữ pháp và phát âm mà còn cần nắm vững vốn từ vựng, đặc biệt là các thành ngữ – một phần quan trọng tạo nên sự tự nhiên và sinh động trong giao tiếp.

Luận văn tập trung nghiên cứu các thành ngữ chứa số trong tiếng Anh và tiếng Việt, nhằm khám phá vai trò của các con số trong việc tạo nên ý nghĩa của thành ngữ. Qua đó, nghiên cứu so sánh sự tương đồng và khác biệt trong cách các con số góp phần vào ý nghĩa thành ngữ ở hai ngôn ngữ này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 157 thành ngữ chứa số, trong đó có 72 thành ngữ tiếng Anh và 85 thành ngữ tiếng Việt, được thu thập từ sách, báo, từ điển và các nguồn tài liệu khác. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh, đồng thời góp phần làm rõ mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa qua các biểu hiện ngôn ngữ đặc trưng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về ngữ nghĩa học và thành ngữ, đặc biệt là mô hình phân loại thành ngữ của Fernando (1996), chia thành ba loại chính: thành ngữ biểu thị nội dung (ideational idioms), thành ngữ tương tác (interpersonal idioms) và thành ngữ liên kết (relational idioms). Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng khái niệm về nghĩa hàm (connotative meaning) theo Spangler và Werner (1989), phân loại nghĩa hàm thành tích cực, trung tính và tiêu cực. Các khái niệm chính bao gồm: nghĩa, nghĩa hàm, thành ngữ, sự khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ, thành ngữ và cụm từ cố định, cũng như vai trò văn hóa của các con số trong tiếng Anh và tiếng Việt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập từ 157 thành ngữ chứa số trong tiếng Anh và tiếng Việt, bao gồm 72 thành ngữ tiếng Anh và 85 thành ngữ tiếng Việt, lấy từ sách chuyên khảo, từ điển, báo chí và các trang web uy tín. Phân tích định lượng được thực hiện để thống kê tần suất xuất hiện của các con số trong từng loại thành ngữ và phân loại nghĩa hàm. Phân tích định tính nhằm giải thích vai trò của các con số trong việc tạo nên ý nghĩa thành ngữ, so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ. Cỡ mẫu đủ lớn để đảm bảo tính đại diện, phương pháp chọn mẫu dựa trên sự phổ biến và tính đặc trưng của thành ngữ chứa số. Thời gian nghiên cứu tập trung vào các tài liệu hiện có đến năm 2011.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại thành ngữ chứa số: Trong tổng số 157 thành ngữ, có 142 thành ngữ thuộc loại ideational (62 tiếng Anh, 80 tiếng Việt), 10 thành ngữ interpersonal (4 tiếng Anh, 6 tiếng Việt), và 5 thành ngữ relational (6 tiếng Anh, 4 tiếng Việt). Điều này cho thấy phần lớn các con số trong thành ngữ đóng vai trò tạo nên nội dung thông điệp.

2. Tần suất xuất hiện các con số: Trong thành ngữ tiếng Anh, số 1 xuất hiện nhiều nhất (26 lần), tiếp theo là số 2 (15 lần). Trong khi đó, ở thành ngữ tiếng Việt, số 3 được sử dụng phổ biến nhất (30 lần), kế đến là số 1 (14 lần) và số 7 (13 lần). Sự khác biệt này phản ánh sự ưu tiên văn hóa và ngôn ngữ trong việc sử dụng các con số.

3. Nghĩa hàm của các con số: Ở tiếng Anh, số 1 mang nhiều nghĩa tích cực (43%) và trung tính (50%), trong khi số 2 thường mang nghĩa tiêu cực (32%). Số 9 cũng được xem là số mang nghĩa tích cực (17%). Ở tiếng Việt, số 3 là con số đa nghĩa nhất, xuất hiện trong cả nghĩa tích cực (41%), trung tính (42%) và tiêu cực (31%). Điều này cho thấy số 3 có vai trò quan trọng trong văn hóa và ngôn ngữ Việt Nam.

4. Sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ: Có 12 thành ngữ tiếng Anh có thành ngữ tương đương tiếng Việt với cùng số và ý nghĩa, chủ yếu chứa số 1, 2, 5, 6. Ví dụ, thành ngữ “in two minds” (tiếng Anh) tương đương với “tiến thoái lưỡng nan” (tiếng Việt), đều là thành ngữ ideational mô tả tình huống khó quyết định. Tuy nhiên, cũng có trường hợp cùng ý nghĩa nhưng khác số, như “six of one and half a dozen of the other” (6) và “kẻ tám lạng, người nửa cân” (8).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các con số trong thành ngữ không chỉ mang ý nghĩa đếm đếm đơn thuần mà còn chứa đựng các sắc thái văn hóa và ngữ nghĩa phong phú. Số 1 trong tiếng Anh được xem là biểu tượng của sự thống nhất và tích cực, phù hợp với vai trò xuất hiện nhiều trong các thành ngữ mang nghĩa tích cực và trung tính. Ngược lại, số 3 trong tiếng Việt có vai trò đa dạng hơn, xuất hiện trong nhiều thành ngữ với các sắc thái nghĩa khác nhau, phản ánh sự phong phú trong văn hóa và ngôn ngữ Việt Nam.

Sự khác biệt về tần suất và nghĩa hàm của các con số cũng phản ánh sự khác biệt văn hóa giữa hai ngôn ngữ. Ví dụ, số 2 trong tiếng Anh thường mang nghĩa tiêu cực, trong khi ở tiếng Việt, số 2 lại có thể mang nghĩa tích cực trong một số thành ngữ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu đúng sắc thái văn hóa khi dịch thuật và sử dụng thành ngữ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tần suất xuất hiện của các con số trong từng loại thành ngữ và bảng phân loại nghĩa hàm theo từng con số, giúp minh họa rõ ràng hơn về vai trò của các con số trong thành ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy thành ngữ chứa số trong tiếng Anh: Giáo viên nên chú trọng giải thích nghĩa hàm và sắc thái văn hóa của các con số trong thành ngữ để học viên sử dụng thành ngữ một cách chính xác và phù hợp trong giao tiếp. Mục tiêu nâng cao khả năng hiểu và sử dụng thành ngữ trong vòng 6 tháng.

2. Phát triển tài liệu học tập chuyên sâu về thành ngữ số học: Biên soạn sách và tài liệu tham khảo tập trung vào các thành ngữ chứa số, kèm theo phân tích nghĩa và ví dụ minh họa cụ thể. Chủ thể thực hiện là các nhà xuất bản và trung tâm ngoại ngữ trong 1 năm tới.

3. Tổ chức các khóa đào tạo và hội thảo cho giáo viên tiếng Anh: Giúp giáo viên cập nhật kiến thức về ngữ nghĩa và văn hóa liên quan đến thành ngữ chứa số, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 3-6 tháng.

4. Khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về thành ngữ số học trong tiếng Việt và so sánh đa ngôn ngữ: Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ nên mở rộng phạm vi nghiên cứu để khám phá thêm các đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ pháp của thành ngữ chứa số, góp phần làm phong phú kho tàng ngôn ngữ học Việt Nam. Kế hoạch nghiên cứu trong 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên và giảng viên tiếng Anh: Nghiên cứu giúp họ hiểu sâu sắc hơn về vai trò của các con số trong thành ngữ, từ đó cải thiện phương pháp giảng dạy và truyền đạt kiến thức cho học sinh, sinh viên.

2. Học viên và sinh viên ngành ngôn ngữ Anh: Tài liệu này hỗ trợ việc học tập, nâng cao khả năng sử dụng thành ngữ một cách chính xác và tự nhiên trong giao tiếp và viết luận.

3. Biên dịch viên và phiên dịch viên: Giúp họ nhận biết sắc thái nghĩa và văn hóa của các con số trong thành ngữ, từ đó dịch thuật chính xác và phù hợp hơn giữa tiếng Anh và tiếng Việt.

4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và văn hóa: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chuyên sâu về mối quan hệ giữa ngôn ngữ, văn hóa và ý nghĩa của các con số trong thành ngữ, mở ra hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực ngôn ngữ học so sánh.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu thành ngữ chứa số lại quan trọng trong học tiếng Anh?
   Thành ngữ chứa số thường xuất hiện trong giao tiếp hàng ngày và văn bản, giúp câu nói trở nên sinh động và giàu ý nghĩa hơn. Hiểu rõ vai trò của các con số trong thành ngữ giúp người học sử dụng chính xác và phù hợp trong ngữ cảnh.

2. Số nào xuất hiện nhiều nhất trong thành ngữ tiếng Anh và tiếng Việt?
   Trong tiếng Anh, số 1 xuất hiện nhiều nhất với 26 lần, còn trong tiếng Việt, số 3 được sử dụng phổ biến nhất với 30 lần. Điều này phản ánh sự khác biệt văn hóa và ngôn ngữ giữa hai nước.

3. Các con số trong thành ngữ có mang nghĩa tích cực hay tiêu cực không?
   Có. Ví dụ, số 1 trong tiếng Anh thường mang nghĩa tích cực hoặc trung tính, trong khi số 2 thường mang nghĩa tiêu cực. Ở tiếng Việt, số 3 có thể mang cả nghĩa tích cực, trung tính và tiêu cực tùy vào ngữ cảnh.

4. Có bao nhiêu thành ngữ tiếng Anh có thành ngữ tương đương tiếng Việt với cùng số và ý nghĩa?
   Có 12 thành ngữ tiếng Anh có thành ngữ tương đương tiếng Việt với cùng số và ý nghĩa, chủ yếu chứa các số 1, 2, 5, 6.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào việc học và dạy tiếng Anh?
   Giáo viên và học viên nên chú ý đến nghĩa hàm và sắc thái văn hóa của các con số trong thành ngữ, sử dụng thành ngữ phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp, đồng thời tránh dịch sai lệch khi chuyển ngữ.

Kết luận

• Nghiên cứu đã thu thập và phân tích 157 thành ngữ chứa số, trong đó số 1 là con số phổ biến nhất trong thành ngữ tiếng Anh, còn số 3 phổ biến nhất trong thành ngữ tiếng Việt.
• Các con số chủ yếu góp phần tạo nên nghĩa nội dung (ideational) trong thành ngữ, với số lượng thành ngữ ideational chiếm đa số (142/157).
• Nghĩa hàm của các con số khác nhau giữa hai ngôn ngữ, phản ánh sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ.
• Một số thành ngữ tiếng Anh và tiếng Việt có sự tương đồng về số và ý nghĩa, nhưng cũng có trường hợp khác biệt về số dù cùng ý nghĩa.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tài liệu giảng dạy và nghiên cứu sâu hơn về thành ngữ chứa số trong tương lai.

Next steps: Mở rộng nghiên cứu về các đặc điểm ngữ pháp và ngữ nghĩa khác của thành ngữ chứa số, phát triển tài liệu giảng dạy chuyên sâu, và tổ chức các khóa đào tạo cho giáo viên.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu, giảng viên và học viên tiếng Anh được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả học tập và giảng dạy, đồng thời tiếp tục khám phá các khía cạnh mới của thành ngữ chứa số trong ngôn ngữ và văn hóa.