Quyền Sống và Hình Phạt Tử Hình trong Pháp Luật Việt Nam

• Tác giả: Trần Thị Huệ
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Minh Hà
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Pháp luật về quyền con người
• Đề tài: Quyền Sống và Hình Phạt Tử Hình trong Pháp Luật Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN SỐNG VÀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH
• 1.1. Khái niệm về quyền con người
• 1.2. Khái niệm về quyền sống
• 1.3. Khái niệm về hình phạt tử hình
• 1.4. Mục đích, ý nghĩa của hình phạt tử hình
• 1.5. Bản chất, đặc điểm của hình phạt tử hình
• 1.5.1. Bản chất của hình phạt tử hình
• 1.5.2. Đặc điểm của hình phạt tử hình
• 1.6. Mối liên hệ giữa quyền sống và hình phạt tử hình
• 1.6.1. Tiếp cận dựa trên góc độ quyền con người
• 1.6.2. Tiếp cận dựa trên góc nhìn xã hội
• 1.6.3. Tiếp cận dựa trên góc nhìn pháp luật
• 1.7. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: QUYỀN SỐNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH Ở VIỆT NAM
• 2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quyền sống liên quan đến hình phạt tử hình
• 2.2. Quyền sống khi quy định hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam
• 2.2.1. Quyền sống khi quy định về hình phạt tử hình trước năm 1945
• 2.2.2. Quy định về hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam từ năm 1945 đến trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985
• 2.2.3. Quyền sống khi quy định hình phạt tử hình trong pháp luật hình sự Việt Nam từ năm 1985 đến nay
• 2.3. Đánh giá về quyền sống khi quy định về hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam
• 2.4. Thực tiễn áp dụng hình phạt tử hình ở Việt Nam
• 2.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ QUYỀN SỐNG VÀ QUY ĐỊNH VỀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH Ở VIỆT NAM TRONG TƯƠNG LAI
• 3.1. Đánh giá khả năng tiếp tục giảm và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình tại Việt Nam
• 3.2. Những yếu tố thuận lợi tác động tới quá trình giảm thiểu hình phạt tử hình, tiến tới xóa bỏ hoàn toàn hình phạt này trong pháp luật Việt Nam
• 3.3. Những rào cản đối với quá trình giảm thiểu, hướng tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam
• 3.4. Một số kiến nghị
• 3.4.1. Kiến nghị về hình phạt tử hình
• 3.4.2. Kiến nghị về thủ tục xem xét bản án trước khi thi hành
• 3.4.3. Kiến nghị về việc thi hành án
• 3.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Quyền Sống Nền Tảng Pháp Luật Việt Nam

Quyền sống là một trong những quyền con người cơ bản nhất, có giá trị phổ quát. Bản “Tuyên ngôn độc lập” của Hoa Kỳ (1776) đã nêu lên luận điểm nổi tiếng: “Chúng tôi khẳng định những chân lý này là hiển nhiên, rằng mọi người sinh ra đều bình đẳng, Tạo hóa ban cho họ những quyền không thể xâm phạm được, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Tư tưởng này là nguồn cảm hứng cho sự ra đời của bản “Tuyên ngôn độc lập” sau này của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa (1945) và nhiều văn bản chính trị, pháp lý khác về quyền con người. Có thể thấy rằng, quyền sống được đặt ở vị trí đầu tiên, bởi đây là điều kiện cho sự tồn tại của con người, là tiền đề quan trọng nhất cho việc thực hiện các quyền khác của họ. Dù quyền sống là quyền nguyên thuỷ, có tính phổ quát nhưng không phải là quyền tuyệt đối. Quyền sống, từ góc độ pháp lý, không phải là một quyền tuyệt đối bởi sự tồn tại của hình phạt tử hình.

1.1. Định Nghĩa Quyền Con Người Theo Trường Phái Luật Tự Nhiên

Đối với những người theo trường pháp luật tự nhiên, quyền con người thường được hiểu là những sự được phép mà tất cả thành viên của cộng đồng nhân loại, không phân biệt giới tính, chủng tộc, tôn giáo, địa vị xã hội đều có ngay từ khi sinh ra, đơn giản chỉ bởi vì họ là con người. Định nghĩa này mặc dù đề cập đến tính mặc nhiên của quyền con người nhưng lại không đề cập tới nghĩa vụ thực thi của nhà nước – thành tố tối quan trọng của luật nhân quyền quốc tế. Điều này cho thấy sự cần thiết của một định nghĩa toàn diện hơn, bao gồm cả trách nhiệm của nhà nước trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người.

1.2. Quyền Con Người Theo Văn Phòng Cao Ủy Liên Hợp Quốc

Văn phòng Cao ủy Liên hợp quốc về quyền con người (OHCHR) đưa ra định nghĩa: Quyền con người là bảo đảm pháp lý phổ quát bảo vệ các cá nhân và nhóm chống lại các hành động và sự bỏ mặc can thiệp vào các quyền tự do cơ bản, các quyền và phẩm giá của con người. Luật nhân quyền bắt buộc Chính phủ (về cơ bản) và những người có trách nhiệm khác phải làm những việc nhất định (để bảo đảm thực thi có hiệu quả quyền con người) và ngăn cản họ làm những việc khác (nếu hành vi đó gây tổn hại đến quyền con người). Định nghĩa này được công nhận và sử dụng rộng khắp trên thế giới.

II. Bản Chất Hình Phạt Tử Hình Góc Nhìn Pháp Luật Việt Nam

Hình phạt tử hình là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất mà nhà nước áp dụng cho các cá nhân phạm tội, với tính chất nghiêm trọng khác nhau tùy thuộc vào từng thời điểm lịch sử, tuy nhiên hình phạt này thường được áp dụng với những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Với bản chất mang tính trừng phạt, cưỡng đoạt tính mạng con người của mình, vấn đề áp dụng hoặc bãi bỏ hình phạt tử hình là một đề tài gây tranh cãi trong giới chính trị gia, những nhà làm luật, học giả và người dân tại nhiều quốc gia. Trong đó, vấn đề mâu thuẫn cơ bản là việc: hình phạt tử hình có phải là một sự vi phạm quyền sống – vốn là một quyền cơ bản của con người?

2.1. Tính Răn Đe Của Hình Phạt Tử Hình Quan Điểm Tranh Cãi

Một trong những lập luận chính để duy trì hình phạt tử hình là tính răn đe của nó đối với tội phạm. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy hình phạt tử hình có hiệu quả răn đe hơn so với các hình phạt khác, chẳng hạn như tù chung thân. Thậm chí, một số nghiên cứu còn cho thấy hình phạt tử hình có thể làm tăng tỷ lệ tội phạm bạo lực.

2.2. Nguy Cơ Sai Sót Tư Pháp Trong Án Tử Hình Vấn Đề Nhức Nhối

Một trong những lo ngại lớn nhất liên quan đến hình phạt tử hình là nguy cơ sai sót tư pháp. Trong một hệ thống pháp luật không hoàn hảo, luôn có khả năng một người vô tội bị kết án tử hình. Một khi án tử hình đã được thi hành, sai sót này không thể sửa chữa được, gây ra một sự bất công không thể bù đắp.

III. Mục Đích Ý Nghĩa Hình Phạt Tử Hình Phân Tích Chi Tiết

Mục đích của hình phạt tử hình thường được biện minh bằng các lý do như trừng phạt, răn đe và bảo vệ xã hội. Tuy nhiên, ý nghĩa thực sự của hình phạt tử hình trong xã hội hiện đại đang ngày càng bị đặt dấu hỏi. Nhiều người cho rằng hình phạt tử hình là một hình thức trả thù, không phù hợp với các giá trị nhân đạo và quyền con người. Hơn nữa, việc thi hành án tử hình có thể gây ra những tác động tiêu cực đến tâm lý của những người liên quan, bao gồm cả gia đình nạn nhân và những người thực thi pháp luật.

3.1. Trừng Phạt và Sự Công Bằng Liệu Tử Hình Có Phải Là Giải Pháp

Quan điểm trừng phạt cho rằng hình phạt tử hình là một hình thức trả giá tương xứng cho những tội ác đặc biệt nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng việc tước đoạt mạng sống của một người không phải là một giải pháp công bằng, mà là một hành động bạo lực của nhà nước. Thay vào đó, nên tập trung vào việc cải tạo và tái hòa nhập cộng đồng cho những người phạm tội.

3.2. Bảo Vệ Xã Hội Hình Phạt Tử Hình Có Thực Sự Hiệu Quả

Lập luận bảo vệ xã hội cho rằng hình phạt tử hình là cần thiết để ngăn chặn những tội phạm nguy hiểm tái phạm. Tuy nhiên, việc giam giữ tù nhân chung thân cũng có thể đạt được mục tiêu này mà không cần phải tước đoạt mạng sống của họ. Hơn nữa, việc thi hành án tử hình có thể tạo ra một môi trường bạo lực và làm suy yếu các giá trị nhân đạo trong xã hội.

IV. Quyền Sống Hình Phạt Tử Hình Mối Liên Hệ Trong Pháp Luật

Để giải quyết những vấn đề cơ bản xoay quanh mối liên hệ giữa quyền sống và hình phạt tử hình, cần nghiên cứu về những vấn đề có tính chất lý luận của hai khái niệm này. Nội dung chính gồm: i. Phân tích nội hàm của khái niệm “nhân quyền” nói chung, khái niệm “quyền sống” và “hình phạt tử hình; ii. Phân tích đặc điểm, bản chất của hình phạt tử hình; iii. Làm rõ mục đích và ý nghĩa của hình phạt tử hình; iv. Phân tích mối liên hệ giữa quyền sống và hình phạt tử hình.

4.1. Tiếp Cận Dựa Trên Góc Độ Quyền Con Người Ưu Tiên Quyền Sống

Từ góc độ quyền con người, quyền sống được coi là một quyền cơ bản và không thể tước đoạt. Việc áp dụng hình phạt tử hình bị coi là một sự vi phạm nghiêm trọng quyền sống, trừ những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng và tuân thủ các quy trình pháp lý chặt chẽ.

4.2. Tiếp Cận Dựa Trên Góc Nhìn Xã Hội Cân Bằng Lợi Ích

Từ góc nhìn xã hội, việc áp dụng hình phạt tử hình cần được cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích bảo vệ xã hội và tôn trọng quyền con người. Cần xem xét các yếu tố như tính chất nghiêm trọng của tội phạm, khả năng cải tạo của người phạm tội và nguy cơ sai sót tư pháp.

4.3. Tiếp Cận Dựa Trên Góc Nhìn Pháp Luật Tuân Thủ Quy Định

Từ góc độ pháp luật, việc áp dụng hình phạt tử hình phải tuân thủ các quy định của pháp luật quốc gia và quốc tế. Cần đảm bảo rằng quy trình xét xử công bằng, minh bạch và tôn trọng các quyền của người bị kết án.

V. Thực Trạng Pháp Luật Việt Nam Về Hình Phạt Tử Hình Hiện Nay

Những năm gần đây, Việt Nam tiến hành pháp điển hóa pháp luật hình sự theo xu hướng giảm dần hình phạt tử hình trên số lượng tuyệt đối và tương đối so với các tội phạm và hình phạt được quy định trong Bộ luật hình sự (BLHS). Nhìn chung, cải cách pháp luật hình sự theo hướng giảm bớt hình phạt tử hình là chủ trương lớn của Đảng. Cụ thể, tại Nghị quyết số 49/NQ-TW, Phần II (Phương hướng và nhiệm vụ cải cách tư pháp) có đoạn: “Sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực tư pháp phù hợp mục tiêu của chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội.] Hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hương chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng [.

5.1. Quan Điểm Của Đảng Về Quyền Sống Liên Quan Đến Tử Hình

Đảng Cộng sản Việt Nam chủ trương hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm đến an ninh quốc gia, tính mạng con người, hoặc gây hậu quả đặc biệt lớn cho xã hội. Điều này thể hiện sự tôn trọng quyền sống và xu hướng nhân đạo hóa pháp luật hình sự.

5.2. Quyền Sống Khi Quy Định Hình Phạt Tử Hình Trước Năm 1945

Trước năm 1945, pháp luật Việt Nam (thời kỳ phong kiến và thuộc địa) quy định hình phạt tử hình đối với nhiều loại tội phạm, bao gồm cả các tội phạm về chính trị, kinh tế và xã hội. Điều này cho thấy sự hạn chế trong việc bảo vệ quyền sống và sự nghiêm khắc của pháp luật thời kỳ đó.

VI. Kiến Nghị Về Quyền Sống Hình Phạt Tử Hình Tương Lai

Với xu hướng kể trên, Việt Nam có khả năng tiếp tục giảm hình phạt tử hình hoặc thậm chí tiến tới xóa bỏ hình phạt này trong tương lai nhằm thực hiện một cách hoàn toàn quyền sống đúng theo quy định của pháp luật quốc tế, cụ thể theo các quy định tại Điều 3 UDHR và Điều 6 ICCPR. Tuy vậy, vẫn còn nhiều khó khăn và rào cản thách thức Việt Nam hiện thực hóa xu thế trên. Tác giả lựa chọn đề tài “Quyền sống và hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam” nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về quyền sống, hình phạt tử hình và mối liên hệ của chúng với nhau. Đồng thời đưa ra một số khó khăn trong quá trình giảm hình phạt tử hình tại Việt Nam. Cuối cùng, đưa ra giải pháp tháo gỡ những khó khăn đó.

6.1. Đánh Giá Khả Năng Giảm Xóa Bỏ Hình Phạt Tử Hình

Việc tiếp tục giảm và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình tại Việt Nam là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự thay đổi trong nhận thức của xã hội, sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật và sự đảm bảo hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa tội phạm khác.

6.2. Kiến Nghị Về Thủ Tục Xem Xét Bản Án Trước Thi Hành

Cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, giám sát và xem xét kỹ lưỡng các bản án tử hình trước khi thi hành, nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan và công bằng của quá trình xét xử. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho người bị kết án tử hình được tiếp cận với luật sư và được bảo vệ các quyền hợp pháp của mình.

Tổng quan nghiên cứu

Quyền sống là quyền con người cơ bản và tối thượng, được ghi nhận trong nhiều văn kiện quốc tế như Điều 3 Tuyên ngôn Toàn thế giới về nhân quyền (UDHR) năm 1948 và Điều 6 Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) năm 1966. Tuy nhiên, quyền sống không phải là quyền tuyệt đối khi pháp luật cho phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội phạm nghiêm trọng nhất. Tính đến năm 2018, có khoảng 142 quốc gia đã bãi bỏ hoặc hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, trong khi một số quốc gia vẫn duy trì hình phạt này với phạm vi và điều kiện nghiêm ngặt. Tại Việt Nam, Bộ luật hình sự (BLHS) 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 đã thể hiện xu hướng giảm dần số lượng tội danh áp dụng hình phạt tử hình, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo vệ quyền sống và hội nhập với luật nhân quyền quốc tế.

Luận văn tập trung nghiên cứu mối quan hệ giữa quyền sống và hình phạt tử hình trong pháp luật Việt Nam, phân tích các quy định pháp luật quốc tế và trong nước, đánh giá thực trạng áp dụng hình phạt tử hình, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục giảm thiểu và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quy định pháp luật từ năm 1985 đến nay, tập trung trên lãnh thổ Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện chính sách hình sự, bảo vệ quyền con người, đồng thời hỗ trợ quá trình cải cách tư pháp hình sự theo hướng nhân đạo và phù hợp với các cam kết quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp luật nhân quyền quốc tế, pháp luật hình sự và pháp luật so sánh. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết quyền con người: Nhấn mạnh tính phổ quát, không thể tước đoạt và nghĩa vụ bảo vệ quyền sống của Nhà nước theo các văn kiện quốc tế như UDHR, ICCPR và các bình luận chung của Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp quốc (HRC).

• Lý thuyết về hình phạt tử hình: Phân tích bản chất, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa của hình phạt tử hình trong hệ thống pháp luật, đồng thời xem xét các quan điểm ủng hộ và phản đối việc duy trì hình phạt này.

Các khái niệm chính bao gồm: quyền sống, hình phạt tử hình, tội phạm nghiêm trọng nhất, quyền con người, và các tiêu chuẩn quốc tế về áp dụng hình phạt tử hình.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích quá trình pháp điển hóa và xu hướng giảm hình phạt tử hình trong BLHS Việt Nam. Phương pháp phân tích và diễn giải được áp dụng để làm rõ các vấn đề lý luận và pháp lý liên quan đến quyền sống và hình phạt tử hình.

Phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu quy định pháp luật Việt Nam với các quốc gia khác và luật nhân quyền quốc tế nhằm rút ra bài học kinh nghiệm. Phương pháp quy nạp và diễn dịch giúp triển khai các kiến nghị và giải pháp hoàn thiện pháp luật.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật quốc tế (UDHR, ICCPR, Nghị định thư tùy chọn số 2), pháp luật Việt Nam (BLHS 1985, 1999, 2015), các nghị quyết của Đảng và Nhà nước, báo cáo thực tiễn thi hành án tử hình, cùng các nghiên cứu học thuật và số liệu thống kê liên quan.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan trong phạm vi thời gian từ năm 1985 đến nay, với lựa chọn phương pháp phân tích định tính nhằm đảm bảo tính sâu sắc và toàn diện của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quyền sống là quyền cơ bản và tối thượng nhưng không tuyệt đối: Điều 6 ICCPR cho phép áp dụng hình phạt tử hình đối với "những tội phạm nghiêm trọng nhất" với các điều kiện nghiêm ngặt như không áp dụng cho người dưới 18 tuổi, phụ nữ mang thai, và phải đảm bảo thủ tục tố tụng công bằng. Khoảng 89 quốc gia đã ký Nghị định thư tùy chọn số 2 nhằm bãi bỏ hình phạt tử hình.

2. Xu hướng giảm và hạn chế áp dụng hình phạt tử hình tại Việt Nam: Từ năm 2002, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương hạn chế hình phạt tử hình, chỉ áp dụng với một số ít tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. BLHS 2015 đã giảm số lượng tội danh áp dụng tử hình và mở rộng nhóm đối tượng không bị tuyên án tử hình hoặc được hoãn thi hành án.

3. Hiệu quả răn đe của hình phạt tử hình còn nhiều tranh cãi: Một số số liệu cho thấy ở Anh và Hoa Kỳ, tăng thi hành án tử hình có thể liên quan đến giảm tội phạm giết người khoảng 20%, nhưng các nghiên cứu của Liên Hợp quốc và Amnesty International không tìm thấy bằng chứng khoa học thuyết phục về hiệu quả vượt trội của tử hình so với tù chung thân.

4. Rào cản pháp lý và xã hội đối với việc giảm và xóa bỏ hình phạt tử hình: Việt Nam còn gặp khó khăn do sự khác biệt trong nhận thức xã hội, yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia, và sự thiếu tương thích hoàn toàn với các chuẩn mực quốc tế về quyền sống. Việc đảm bảo thủ tục tố tụng nghiêm ngặt và tránh oan sai vẫn là thách thức lớn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quyền sống được pháp luật quốc tế và Việt Nam bảo vệ nghiêm ngặt, tuy nhiên hình phạt tử hình vẫn tồn tại như một giới hạn hợp pháp duy nhất đối với quyền này. Việc áp dụng hình phạt tử hình tại Việt Nam đã có sự thu hẹp đáng kể về phạm vi và đối tượng áp dụng, phù hợp với xu hướng quốc tế và cam kết nhân quyền.

Số liệu về hiệu quả răn đe của hình phạt tử hình còn nhiều mâu thuẫn, điều này phản ánh sự phức tạp của các yếu tố xã hội, kinh tế và văn hóa ảnh hưởng đến tội phạm. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ giết người trước và sau khi áp dụng hoặc bãi bỏ án tử hình tại một số quốc gia có thể minh họa rõ hơn về xu hướng này.

So sánh với các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Singapore, Ấn Độ và Nhật Bản cho thấy phạm vi áp dụng hình phạt tử hình và các điều kiện thi hành rất khác nhau, phản ánh sự đa dạng trong cách tiếp cận quyền sống và hình phạt tử hình trên thế giới.

Việc Việt Nam tiếp tục hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng tố tụng và thi hành án tử hình theo hướng nhân đạo là cần thiết để đảm bảo quyền sống được tôn trọng tối đa, đồng thời giảm thiểu rủi ro oan sai và vi phạm nhân quyền.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện khung pháp lý về hình phạt tử hình: Rà soát, sửa đổi các quy định trong BLHS và các văn bản liên quan nhằm thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, mở rộng nhóm đối tượng không bị tuyên án tử hình, đảm bảo phù hợp với các cam kết quốc tế về quyền sống. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Bộ Tư pháp, Quốc hội.

2. Nâng cao chất lượng tố tụng và bảo đảm quyền lợi cho bị cáo: Tăng cường đào tạo, giám sát hoạt động của cơ quan tố tụng để đảm bảo quy trình xét xử công bằng, minh bạch, giảm thiểu sai sót và oan sai trong các vụ án tử hình. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát.

3. Thực hiện các biện pháp nhân đạo trong thi hành án tử hình: Áp dụng các phương pháp thi hành án không gây đau đớn, tôn trọng nhân phẩm người bị kết án, đồng thời mở rộng chính sách hoãn thi hành án và ân giảm. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Cơ quan thi hành án hình sự.

4. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội: Phổ biến kiến thức về quyền sống, tác động của hình phạt tử hình và xu hướng quốc tế nhằm tạo sự đồng thuận xã hội về việc giảm và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Bộ Văn hóa, Thông tin và Truyền thông, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà làm luật và cơ quan quản lý nhà nước: Giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa quyền sống và hình phạt tử hình, từ đó xây dựng chính sách và pháp luật phù hợp với xu hướng quốc tế và thực tiễn Việt Nam.

2. Cơ quan tố tụng và thi hành án: Nâng cao nhận thức về các quy định pháp luật, thủ tục tố tụng và thi hành án tử hình nhằm đảm bảo quyền con người và giảm thiểu sai sót trong quá trình xét xử và thi hành án.

3. Học giả, nghiên cứu sinh và sinh viên ngành luật: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn sâu sắc về quyền sống và hình phạt tử hình, hỗ trợ nghiên cứu, giảng dạy và học tập chuyên sâu.

4. Tổ chức xã hội dân sự và tổ chức quốc tế về nhân quyền: Là tài liệu tham khảo để đánh giá, giám sát và đề xuất các hoạt động thúc đẩy quyền con người, đặc biệt trong lĩnh vực cải cách hình phạt tử hình.

Câu hỏi thường gặp

1. Hình phạt tử hình có vi phạm quyền sống không?
   Hình phạt tử hình là giới hạn hợp pháp duy nhất đối với quyền sống theo Điều 6 ICCPR, nhưng phải áp dụng trong phạm vi "những tội phạm nghiêm trọng nhất" và tuân thủ các điều kiện nghiêm ngặt để tránh vi phạm quyền sống một cách tùy tiện.

2. Việt Nam có xu hướng giảm hình phạt tử hình như thế nào?
   Việt Nam đã giảm số lượng tội danh áp dụng tử hình, mở rộng nhóm đối tượng không bị tuyên án tử hình và tăng cường các biện pháp hoãn thi hành án nhằm phù hợp với chủ trương của Đảng và cam kết quốc tế.

3. Hiệu quả răn đe của hình phạt tử hình được đánh giá ra sao?
   Các nghiên cứu cho thấy hiệu quả răn đe của hình phạt tử hình còn nhiều tranh cãi, không có bằng chứng khoa học chắc chắn rằng tử hình ngăn ngừa tội phạm hiệu quả hơn tù chung thân.

4. Ai không được áp dụng hình phạt tử hình theo pháp luật quốc tế?
   Pháp luật quốc tế cấm áp dụng tử hình đối với người dưới 18 tuổi khi phạm tội, phụ nữ mang thai, người già yếu hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

5. Việc thi hành án tử hình cần đảm bảo những tiêu chuẩn nào?
   Phải đảm bảo thủ tục tố tụng công bằng, quyền được bào chữa, kháng cáo, quyền xin ân giảm, và biện pháp thi hành án phải nhân đạo, không gây đau đớn hoặc hạ nhục nhân phẩm.

Kết luận

• Quyền sống là quyền con người cơ bản và tối thượng, được pháp luật quốc tế và Việt Nam bảo vệ nghiêm ngặt.
• Hình phạt tử hình là giới hạn hợp pháp duy nhất đối với quyền sống, chỉ áp dụng với những tội phạm nghiêm trọng nhất và trong điều kiện nghiêm ngặt.
• Việt Nam đã và đang thực hiện chủ trương giảm thiểu và hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, phù hợp với xu hướng quốc tế và cam kết nhân quyền.
• Hiệu quả răn đe của hình phạt tử hình còn nhiều tranh cãi, đòi hỏi nghiên cứu và đánh giá tiếp tục để hoàn thiện chính sách hình sự.
• Cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng tố tụng và thi hành án, đồng thời tăng cường tuyên truyền để bảo vệ quyền sống và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm thúc đẩy cải cách pháp luật hình sự, bảo vệ quyền con người và nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm tại Việt Nam.