I. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu về quyền của bị can trong điều tra hình sự có tính cấp thiết cao trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN tại Việt Nam. Bảo vệ quyền con người là một trong những mục tiêu hàng đầu, được thể hiện rõ trong các văn kiện của Đảng và Nhà nước. Trong lĩnh vực tố tụng hình sự, vai trò của Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) là rất quan trọng, không chỉ trong việc thực hành quyền công tố mà còn trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị can. Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định vai trò của VKSND trong việc bảo vệ pháp luật và quyền con người. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn nhiều lỗ hổng trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, dẫn đến việc vi phạm quyền của người bị can. Do đó, nghiên cứu về vai trò của VKSND trong việc bảo vệ quyền của bị can là cần thiết, nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự.
1.1. Bối cảnh pháp lý và thực tiễn
Bối cảnh pháp lý hiện nay cho thấy sự cần thiết phải bảo vệ quyền của bị can trong điều tra hình sự. Luật tổ chức VKSND năm 2014 và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã nhấn mạnh vai trò của VKSND trong việc bảo vệ quyền con người. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều cơ quan điều tra vẫn áp dụng các biện pháp trái pháp luật, dẫn đến việc vi phạm quyền của người bị can. Việc nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn mang tính thực tiễn cao, giúp cải thiện công tác bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự.
II. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá một cách toàn diện về vai trò bảo vệ quyền của bị can của VKSND thông qua hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong các vụ án hình sự. Nghiên cứu sẽ chỉ ra những kết quả, tồn tại và hạn chế của VKSND trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền bị can. Đồng thời, nghiên cứu cũng sẽ đánh giá nguyên nhân của những tồn tại và đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền bị can trong điều tra vụ án hình sự. Nhiệm vụ cụ thể bao gồm hệ thống hóa lý luận về quyền của bị can, phân tích chức năng và nhiệm vụ của VKSND, đánh giá thực trạng quyền bị can từ thực tiễn VKSND quận Nam Từ Liêm.
2.1. Hệ thống hóa lý luận
Hệ thống hóa lý luận về quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự là nhiệm vụ quan trọng. Nghiên cứu sẽ chỉ ra các khái niệm, định nghĩa và đặc điểm của quyền này, từ đó làm rõ cơ sở lý thuyết cho hoạt động bảo vệ quyền bị can trong tố tụng hình sự. Việc phân tích này sẽ giúp xác định rõ ràng hơn về vai trò của VKSND trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị can.
III. Thực trạng quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự
Thực trạng quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự tại VKSND quận Nam Từ Liêm cho thấy nhiều thành tựu nhưng cũng tồn tại không ít hạn chế. Trong ba năm qua, VKSND đã có những đóng góp lớn trong việc bảo vệ quyền con người, tuy nhiên, vẫn còn nhiều trường hợp vi phạm quyền của người bị can. Các cơ quan điều tra ở một số nơi vẫn áp dụng các biện pháp trái pháp luật, dẫn đến việc bức cung và dùng nhục hình. Việc đánh giá thực trạng này là cần thiết để nhận diện rõ hơn những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân của chúng.
3.1. Thành tựu và hạn chế
Thành tựu trong việc bảo vệ quyền của bị can tại VKSND quận Nam Từ Liêm thể hiện qua việc thực hiện tốt chức năng kiểm sát và thực hành quyền công tố. Tuy nhiên, hạn chế vẫn tồn tại, đặc biệt là trong việc áp dụng các biện pháp điều tra. Nhiều trường hợp vi phạm quyền của người bị can đã được ghi nhận, cho thấy cần có sự cải cách và nâng cao hiệu quả trong công tác kiểm sát điều tra.
IV. Giải pháp bảo đảm quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự
Để bảo đảm quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự, cần có các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của VKSND. Các giải pháp này bao gồm việc tăng cường công tác đào tạo, nâng cao nhận thức cho cán bộ kiểm sát về quyền con người, đồng thời cải thiện quy trình kiểm sát điều tra để phát hiện và ngăn chặn kịp thời các vi phạm. Việc xây dựng các quy định pháp lý rõ ràng và cụ thể cũng là một trong những giải pháp quan trọng nhằm bảo vệ quyền của bị can.
4.1. Đề xuất giải pháp
Đề xuất giải pháp bảo đảm quyền của bị can trong điều tra vụ án hình sự cần tập trung vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan điều tra. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tố tụng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị can, từ đó nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự.
