Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế - xã hội phát triển nhanh chóng, hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài sản và ổn định đời sống của cá nhân, tổ chức. Tổng Công ty Bảo hiểm Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VBI) là một trong những doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ có uy tín, được thành lập từ năm 2008 và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, thị phần của VBI trên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ vẫn còn khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 3,2% năm 2019.

Hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ luôn gắn liền với nhiều loại rủi ro đa dạng như rủi ro tài chính, rủi ro thị trường, rủi ro tác nghiệp và rủi ro tái bảo hiểm. Việc quản trị rủi ro hiệu quả là yếu tố sống còn giúp doanh nghiệp bảo hiểm giảm thiểu tổn thất, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng cường năng lực cạnh tranh. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khái quát lý luận về quản trị rủi ro trong bảo hiểm phi nhân thọ, phân tích thực trạng quản trị rủi ro tại VBI trong giai đoạn 2016-2020, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro nhằm cải thiện hiệu quả kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của Tổng Công ty.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ tại VBI, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, phỏng vấn cán bộ và phân tích thực trạng quản trị rủi ro trong giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ VBI và các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ khác nâng cao năng lực quản trị rủi ro, góp phần phát triển bền vững ngành bảo hiểm tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro trong kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ, bao gồm:

  • Lý thuyết quản trị rủi ro: Quản trị rủi ro được hiểu là quá trình nhận diện, phân tích, đánh giá và kiểm soát các rủi ro nhằm giảm thiểu tổn thất và tối đa hóa lợi ích cho doanh nghiệp. Quản trị rủi ro bao gồm các bước: thiết lập bối cảnh, nhận diện rủi ro, phân tích và đánh giá rủi ro, xử lý rủi ro, kiểm soát và phòng ngừa rủi ro, báo cáo và đánh giá kết quả.

  • Mô hình quản trị rủi ro trong bảo hiểm phi nhân thọ: Tập trung vào các loại rủi ro đặc thù như rủi ro bảo hiểm gốc, rủi ro tái bảo hiểm, rủi ro tài chính, rủi ro tác nghiệp. Mô hình nhấn mạnh vai trò của các biện pháp kiểm soát như thẩm định bảo hiểm, tái bảo hiểm, đa dạng hóa sản phẩm và áp dụng công nghệ thông tin.

  • Khái niệm chính:

    • Rủi ro thuần túy: Rủi ro chỉ gây tổn thất, không có cơ hội lợi nhuận.
    • Rủi ro suy đoán: Rủi ro có thể mang lại lợi nhuận hoặc tổn thất.
    • Quản trị rủi ro: Quá trình khoa học, toàn diện nhằm nhận diện, kiểm soát và giảm thiểu thiệt hại do rủi ro gây ra.
    • Tái bảo hiểm: Công cụ chuyển giao rủi ro giữa các doanh nghiệp bảo hiểm nhằm giảm thiểu tổn thất.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phân tích số liệu định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu tài chính và hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của VBI giai đoạn 2016-2020; báo cáo nội bộ; phỏng vấn cán bộ quản lý và nhân viên tại Tổng Công ty; tài liệu pháp luật liên quan đến kinh doanh bảo hiểm.

  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả các chỉ tiêu tài chính như doanh thu phí bảo hiểm, chi phí bồi thường, lợi nhuận, tỷ lệ nợ xấu.
    • Phân tích so sánh các chỉ tiêu qua các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản trị rủi ro.
    • Phân tích định tính qua phỏng vấn nhằm làm rõ nguyên nhân các hạn chế và đề xuất giải pháp.
    • Sử dụng mô hình quản trị rủi ro để đánh giá thực trạng và đề xuất cải tiến.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến 2020, đánh giá thực trạng hiện tại và đề xuất định hướng phát triển đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thị phần và kết quả kinh doanh: Năm 2019, VBI chiếm khoảng 3,2% thị phần bảo hiểm phi nhân thọ, còn khiêm tốn so với các doanh nghiệp lớn trên thị trường. Doanh thu phí bảo hiểm và chi phí bồi thường có xu hướng tăng qua các năm 2016-2020, phản ánh sự phát triển ổn định nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong kiểm soát rủi ro.

  2. Thực trạng quản trị rủi ro: VBI đã xây dựng bộ phận quản trị rủi ro độc lập và áp dụng quy trình quản trị rủi ro gồm các bước nhận diện, phân tích, kiểm soát và báo cáo. Tuy nhiên, năng lực phân tích và đo lường rủi ro còn hạn chế, đặc biệt trong việc đánh giá rủi ro tái bảo hiểm và rủi ro tác nghiệp.

  3. Các biện pháp kiểm soát rủi ro: Tổng Công ty đã áp dụng các biện pháp như thẩm định bảo hiểm kỹ lưỡng, tái bảo hiểm để chuyển giao rủi ro, đa dạng hóa sản phẩm bảo hiểm và áp dụng phần mềm quản lý nghiệp vụ. Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ còn chưa đồng bộ và chưa phát huy tối đa hiệu quả.

  4. Nhân tố ảnh hưởng: Chất lượng đội ngũ nhân sự, hệ thống công nghệ thông tin và cơ chế kiểm tra giám sát nội bộ là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị rủi ro. Ngoài ra, sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường và hành vi trục lợi bảo hiểm ngày càng tinh vi cũng tạo áp lực lớn cho công tác quản trị rủi ro.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy VBI đã có những bước tiến quan trọng trong xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ. Tuy nhiên, so với các doanh nghiệp bảo hiểm hàng đầu, năng lực phân tích và kiểm soát rủi ro của VBI còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ và quản lý rủi ro tái bảo hiểm.

Nguyên nhân chủ yếu là do nguồn lực tài chính và nhân sự chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, cùng với sự phát triển nhanh của thị trường bảo hiểm và các rủi ro mới phát sinh. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc đa dạng hóa sản phẩm và áp dụng công nghệ quản lý được xem là xu hướng tất yếu để nâng cao năng lực quản trị rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm, tỷ lệ chi phí bồi thường và bảng đánh giá năng lực quản trị rủi ro qua các năm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoạt động nhận diện và đánh giá rủi ro: Áp dụng các công cụ phân tích dữ liệu hiện đại, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro nhằm nâng cao khả năng dự báo và xử lý kịp thời. Mục tiêu giảm thiểu tổn thất do rủi ro tác nghiệp và rủi ro tái bảo hiểm trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản trị rủi ro và Phòng Công nghệ thông tin.

  2. Hoàn thiện quy trình thẩm định và kiểm soát rủi ro bảo hiểm gốc: Rà soát, cập nhật tiêu chuẩn thẩm định bảo hiểm, tăng cường đào tạo nhân viên thẩm định để nâng cao chất lượng đánh giá rủi ro. Mục tiêu nâng tỷ lệ hợp đồng bảo hiểm được thẩm định chính xác lên trên 95% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Phát triển kinh doanh và Ban Quản lý nghiệp vụ.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ quản lý nghiệp vụ: Triển khai phần mềm quản lý bảo hiểm hiện đại, tích hợp các chức năng phân tích rủi ro và báo cáo tự động, đồng bộ hóa dữ liệu trên toàn hệ thống. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, tăng hiệu quả xử lý hồ sơ và giảm thiểu sai sót. Chủ thể thực hiện: Ban Công nghệ thông tin và Ban Tài chính kế toán.

  4. Xây dựng văn hóa quản trị rủi ro và nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro, xây dựng chính sách khuyến khích và đánh giá hiệu quả công tác quản trị rủi ro. Mục tiêu nâng cao nhận thức và kỹ năng quản trị rủi ro cho 100% cán bộ liên quan trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Nhân sự và Ban Quản trị rủi ro.

  5. Tăng cường hợp tác với các tổ chức tái bảo hiểm và cơ quan quản lý: Mở rộng mạng lưới tái bảo hiểm, cập nhật các quy định pháp luật mới, phối hợp chặt chẽ để đảm bảo tuân thủ và giảm thiểu rủi ro pháp lý. Mục tiêu nâng cao khả năng chuyển giao rủi ro và tuân thủ pháp luật trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Pháp chế và Ban Tài chính kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ: Giúp hiểu rõ về các loại rủi ro đặc thù và cách thức quản trị rủi ro hiệu quả, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

  2. Nhân viên và chuyên viên quản trị rủi ro trong ngành bảo hiểm: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình, công cụ và biện pháp kiểm soát rủi ro, nâng cao năng lực chuyên môn và thực hành.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Tài chính - Bảo hiểm: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn quản trị rủi ro trong bảo hiểm phi nhân thọ tại Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan đến ngành bảo hiểm: Hỗ trợ đánh giá thực trạng quản trị rủi ro của doanh nghiệp bảo hiểm, từ đó xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm phát triển thị trường bảo hiểm an toàn và hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro trong bảo hiểm phi nhân thọ là gì?
    Quản trị rủi ro là quá trình nhận diện, phân tích, đánh giá và kiểm soát các rủi ro trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ nhằm giảm thiểu tổn thất và tối đa hóa lợi nhuận. Ví dụ, VBI áp dụng quy trình thẩm định bảo hiểm kỹ lưỡng để hạn chế rủi ro từ khách hàng.

  2. Tại sao quản trị rủi ro lại quan trọng đối với doanh nghiệp bảo hiểm?
    Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, giảm thiểu tổn thất do các sự kiện bảo hiểm, nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh trên thị trường. Một doanh nghiệp có quản trị rủi ro tốt sẽ duy trì được sự ổn định tài chính và phát triển bền vững.

  3. Những loại rủi ro chính trong kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ là gì?
    Bao gồm rủi ro bảo hiểm gốc (rủi ro từ hợp đồng bảo hiểm), rủi ro tái bảo hiểm, rủi ro tài chính, rủi ro tác nghiệp và rủi ro thị trường. Mỗi loại rủi ro đòi hỏi các biện pháp kiểm soát riêng biệt để giảm thiểu tổn thất.

  4. VBI đã áp dụng những biện pháp nào để quản trị rủi ro?
    VBI đã xây dựng bộ phận quản trị rủi ro độc lập, áp dụng quy trình thẩm định bảo hiểm, tái bảo hiểm, đa dạng hóa sản phẩm và sử dụng phần mềm quản lý nghiệp vụ. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ cần được nâng cao hơn nữa để tăng hiệu quả.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản trị rủi ro tại doanh nghiệp bảo hiểm?
    Cần tăng cường đào tạo nhân sự, áp dụng công nghệ hiện đại, hoàn thiện quy trình thẩm định và kiểm soát rủi ro, xây dựng văn hóa quản trị rủi ro và hợp tác chặt chẽ với các tổ chức tái bảo hiểm. Ví dụ, VBI đang triển khai các chương trình đào tạo và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro là yếu tố sống còn giúp doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ giảm thiểu tổn thất và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
  • VBI đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng hệ thống quản trị rủi ro nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục, đặc biệt trong ứng dụng công nghệ và phân tích rủi ro.
  • Các biện pháp như hoàn thiện quy trình thẩm định, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường đào tạo nhân sự và áp dụng công nghệ quản lý là cần thiết để nâng cao năng lực quản trị rủi ro.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để VBI và các doanh nghiệp bảo hiểm khác phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản trị rủi ro trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới.

Call-to-action: Các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ cần chủ động áp dụng các giải pháp quản trị rủi ro toàn diện để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong thị trường ngày càng biến động.