I. Tổng Quan Về Thuế Xuất Nhập Khẩu Việt Nam 55 ký tự
Thuế xuất nhập khẩu đóng vai trò then chốt trong hệ thống thuế của Việt Nam, là công cụ điều tiết kinh tế quan trọng và nguồn thu đáng kể cho ngân sách nhà nước (NSNN). Thuế ra đời song hành cùng với nhà nước, tạo lập nguồn tài chính để duy trì hoạt động và thực hiện chức năng. Thuế là khoản đóng góp bắt buộc từ thể nhân và pháp nhân cho Nhà nước theo quy định pháp luật. Thuế được phân loại thành trực thu và gián thu; thuế xuất nhập khẩu thuộc nhóm thuế gián thu, có vai trò quan trọng trong điều tiết hoạt động xuất nhập khẩu. Luật thuế xuất nhập khẩu đầu tiên của Việt Nam có hiệu lực từ 30/1/1988, đã qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung. Hiện nay Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu mới nhất được Quốc Hội ban hành và có hiệu lực từ ngày 06/04/2016. Dù trải qua hơn 30 năm, vẫn chưa có khái niệm cụ thể, rõ ràng và đồng nhất về thuế xuất nhập khẩu.
1.1. Bản chất và Vai Trò của Thuế XNK trong Kinh tế
Thuế xuất nhập khẩu, bản chất là một loại thuế gián thu, ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả hàng hóa. Nó trở thành một phần quan trọng của thu nhập, được tạo ra từ các hoạt động xuất nhập khẩu. Các tổ chức và cá nhân có nghĩa vụ nộp thuế cho Nhà nước theo quy định của pháp luật. Vai trò của thuế xuất nhập khẩu là đáp ứng nhu cầu của nhà nước, là công cụ điều tiết kinh tế, định hướng sản xuất và tiêu dùng, ổn định thị trường. Theo tài liệu gốc của Đoàn Thị Hải Yến, Khóa luận tốt nghiệp năm 2022, thuế XNK góp phần quan trọng trong việc bảo hộ sản xuất trong nước và điều tiết các hoạt động XNK.
1.2. Lịch Sử Phát Triển Chính Sách Thuế Xuất Nhập Khẩu
Từ khi Luật thuế xuất nhập khẩu hàng mậu dịch đầu tiên được thông qua vào năm 1988, chính sách thuế xuất nhập khẩu đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Mỗi giai đoạn đều gắn liền với những thay đổi trong bối cảnh kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Sự thay đổi này thể hiện qua các lần sửa đổi, bổ sung luật thuế, điều chỉnh mức thuế suất và mở rộng phạm vi hàng hóa chịu thuế. Mục tiêu là phù hợp với chính sách thương mại và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
II. Thách Thức Quản Lý Thuế XNK Tại Việt Nam Hiện Nay 57 ký tự
Đại dịch Covid-19 gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế, khiến nguồn thu nội địa từ vận tải, du lịch, dịch vụ ăn uống giảm mạnh. Tuy nhiên, kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) vẫn duy trì ở mức cao. Năm 2021, kim ngạch XNK của Việt Nam vượt 668 tỷ USD, xuất siêu 4 tỷ USD, đạt mức cao nhất từ trước đến nay (Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, 2021), góp phần tăng số thu thuế xuất nhập khẩu. Đồng thời, Việt Nam tham gia ký kết nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA), khiến nguồn thu từ thuế nhập khẩu giảm sút. Nhà nước cần sử dụng công cụ thuế xuất nhập khẩu để bảo hộ sản xuất trong nước. Tình trạng nhập lậu, gian lận thương mại diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho quản lý thuế xuất nhập khẩu.
2.1. Ảnh Hưởng Của FTA Đến Thu Ngân Sách Từ Thuế XNK
Việc Việt Nam tham gia và ký kết nhiều Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp. Đồng thời đặt ra thách thức không nhỏ cho công tác quản lý thuế xuất nhập khẩu. Các cam kết giảm thuế, xóa bỏ hàng rào thuế quan theo các FTA làm giảm nguồn thu từ thuế nhập khẩu. Chính phủ cần có giải pháp để bù đắp nguồn thu này. Điều này đòi hỏi cải cách chính sách thuế xuất nhập khẩu.
2.2. Gian Lận Thương Mại và Thất Thu Thuế XNK
Diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 tạo điều kiện cho các hành vi nhập lậu, buôn lậu, gian lận thương mại. Nhiều đối tượng tổ chức nhập lậu, quảng cáo và giao bán các loại thuốc điều trị Covid-19, test nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2, thiết bị y tế không rõ nguồn gốc. Hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép mặt hàng tiêu dùng, hàng cấm; vi phạm quyền sở hữu trí tuệ diễn ra tinh vi, khó phát hiện. Tình trạng này gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến công tác phòng chống dịch.
2.3. Thách Thức Từ Thương Mại Điện Tử Xuyên Biên Giới
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và thương mại điện tử (TMĐT) tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức mới cho công tác quản lý thuế. Giao dịch qua TMĐT xuyên biên giới ngày càng phổ biến. Việc kiểm soát, khai báo hải quan và thu thuế đối với hàng hóa giao dịch qua kênh này trở nên khó khăn hơn. Đòi hỏi cơ quan quản lý phải có giải pháp công nghệ và quy trình phù hợp.
III. Cải Cách Thủ Tục Hải Quan Giải Pháp Tối Ưu 54 ký tự
Sự phát triển của công nghệ thông tin (CNTT) và yêu cầu cải cách thủ tục hành chính (TTHC) thuế thúc đẩy việc áp dụng CNTT vào quy trình quản lý thuế xuất nhập khẩu. Điều này giúp đơn giản hóa, số hóa các khâu quản lý thông tin người nộp thuế (NNT), thu-nộp thuế, thanh tra kiểm tra thuế, quản lý nợ thuế. Chính sách pháp luật về quản lý thuế xuất nhập khẩu cần có sự điều chỉnh phù hợp. Nhà nước ta sẽ phải dùng đến công cụ thuế xuất khẩu, nhập khẩu để bảo hộ sản xuất trong nước, giúp điều tiết hoạt động XNK, điều tiết nhu cầu thị trường thông qua các chính sách quản lý thuế xuất nhập khẩu.
3.1. Ứng Dụng CNTT trong Quản Lý Thuế XNK
Việc ứng dụng CNTT vào quản lý thuế xuất nhập khẩu mang lại nhiều lợi ích. Giúp giảm thời gian và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của quy trình. Các hệ thống như khai báo hải quan điện tử, nộp thuế điện tử và quản lý rủi ro dựa trên dữ liệu lớn đang được triển khai. Cần tiếp tục đầu tư và hoàn thiện hạ tầng CNTT để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao.
3.2. Đơn Giản Hóa Thủ Tục Hành Chính Thuế
Cải cách thủ tục hành chính (TTHC) là một trong những ưu tiên hàng đầu của ngành thuế. Mục tiêu là tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp và người dân khi thực hiện nghĩa vụ thuế. Việc rà soát, cắt giảm các thủ tục rườm rà, không cần thiết, công khai hóa thông tin và tăng cường đối thoại với doanh nghiệp là những giải pháp quan trọng. Xu hướng hướng tới Hải quan số, Hải quan thông minh
IV. Hoàn Thiện Pháp Luật Thuế XNK Định Hướng Tương Lai 59 ký tự
Xuất phát từ vai trò to lớn của thuế xuất nhập khẩu, bối cảnh Việt Nam hiện nay và thực tiễn áp dụng pháp luật về quản lý thuế xuất nhập khẩu, cần có những nghiên cứu chuyên sâu để hoàn thiện hệ thống pháp luật. Cần xây dựng các giải pháp để chống gian lận thuế XNK, tăng cường hiệu quả quản lý nợ thuế và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ hải quan. Việc này đảm bảo nguồn thu ngân sách và tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.
4.1. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Hải Quan
Đội ngũ cán bộ hải quan đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi pháp luật về thuế xuất nhập khẩu. Việc nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức và năng lực ứng dụng CNTT cho cán bộ là rất cần thiết. Cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên và tạo điều kiện để cán bộ được học hỏi kinh nghiệm từ các nước tiên tiến.
4.2. Tăng Cường Kiểm Tra Giám Sát Thuế XNK
Công tác kiểm tra, giám sát thuế xuất nhập khẩu cần được tăng cường để phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế. Cần áp dụng các biện pháp nghiệp vụ hiện đại, tăng cường phối hợp giữa các lực lượng chức năng và sử dụng hiệu quả thông tin tình báo. Quản lý Quản lý rủi ro trong thuế XNK
4.3. Hợp Tác Quốc Tế Trong Quản Lý Thuế XNK
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quản lý thuế xuất nhập khẩu ngày càng trở nên quan trọng. Việt Nam cần chủ động tham gia vào các diễn đàn, tổ chức quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các phương pháp quản lý tiên tiến. Cần tăng cường hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới để chống gian lận thuế XNK và tạo thuận lợi cho thương mại.
