Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2017, công tác quản lý thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Thuế GTGT là nguồn thu chủ yếu và ổn định cho ngân sách nhà nước, chiếm tỷ trọng từ 22% đến 28% tổng thu ngân sách của thành phố Phủ Lý. Tuy nhiên, số thuế GTGT thu được chưa tương xứng với tiềm năng do các hiện tượng như sử dụng hóa đơn giả, khai khống hóa đơn đầu vào, gian lận thuế và nợ đọng thuế kéo dài vẫn diễn ra phổ biến. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế GTGT đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, giảm thất thoát và tạo sự công bằng trong xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Phủ Lý trong giai đoạn 2014-2017, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc hệ thống hóa lý luận quản lý thuế GTGT, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và mô hình quản lý thuế GTGT, trong đó nhấn mạnh các khái niệm chính như:

  • Thuế giá trị gia tăng (GTGT): Thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
  • Cơ chế tự khai, tự nộp thuế: Người nộp thuế tự kê khai, tính toán và nộp thuế theo quy định, cơ quan thuế tập trung vào kiểm tra, giám sát.
  • Quản lý thuế GTGT: Bao gồm các hoạt động đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, kiểm tra, xử lý nợ và khiếu nại tố cáo.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế: Bao gồm yếu tố bên trong như trình độ cán bộ thuế, ứng dụng công nghệ thông tin; yếu tố bên ngoài như chính sách thuế, ý thức chấp hành của người nộp thuế, vị trí địa lý và sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

Khung lý thuyết này giúp phân tích toàn diện các khía cạnh của công tác quản lý thuế GTGT, từ đó đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp gồm số liệu thu thuế GTGT, báo cáo tổng kết công tác thu ngân sách của Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý và Cục Thuế tỉnh Hà Nam, các văn bản pháp luật liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp cán bộ thuế và người nộp thuế trên địa bàn.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định lượng: Sử dụng số liệu thu ngân sách, nợ thuế, tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế giai đoạn 2014-2017 để đánh giá hiệu quả quản lý thuế.
  • Phân tích định tính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, thực trạng công tác quản lý, các khó khăn, hạn chế qua phỏng vấn và khảo sát.
  • So sánh: Đối chiếu kết quả thực tế với các tiêu chuẩn, quy định pháp luật và kinh nghiệm quản lý thuế của các địa phương khác trong tỉnh Hà Nam.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm cán bộ thuế và đại diện doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn Phủ Lý, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2014 đến 2017, với các đề xuất giải pháp hướng tới năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách từ thuế GTGT: Tổng số thu ngân sách của Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý giai đoạn 2014-2017 liên tục tăng, năm 2014 đạt 256,124 triệu đồng (79.4% dự toán), năm 2015 đạt 329,455 triệu đồng (100.8% dự toán), năm 2016 đạt 523,838 triệu đồng (122.9% dự toán), và năm 2017 đạt 539,675 triệu đồng (117% dự toán). Trong đó, khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh (CTN-NQD) đạt tỷ lệ thu vượt dự toán từ 108% đến 120% các năm 2015-2016, tuy nhiên năm 2017 giảm còn 87%.

  2. Tỷ lệ nợ đọng thuế còn cao: Mặc dù có sự giảm dần về số tuyệt đối, tỷ lệ nợ thuế GTGT so với tổng thu thuế GTGT vẫn còn khoảng 3-5% vào cuối năm 2016, với số nợ thuế lên đến hàng chục tỷ đồng. Tình trạng nợ đọng thuế kéo dài gây ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn thu ngân sách và hiệu quả quản lý thuế.

  3. Vấn đề gian lận và sử dụng hóa đơn giả: Các hành vi gian lận thuế như sử dụng hóa đơn giả, khai khống hóa đơn đầu vào để xin hoàn thuế, trốn lậu thuế vẫn diễn ra phổ biến, gây thất thoát lớn cho ngân sách nhà nước. Các vụ việc mua bán hóa đơn và làm sai lệch giá trên hóa đơn không có xu hướng giảm.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế: Mặc dù đã có sự triển khai ứng dụng CNTT trong quản lý thuế, nhưng việc ứng dụng chưa đồng bộ và chưa phát huy hết hiệu quả trong công tác quản lý, kiểm tra, giám sát thuế GTGT.

Thảo luận kết quả

Kết quả thu ngân sách vượt dự toán cho thấy Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý đã có những bước tiến trong công tác quản lý thuế GTGT, nhờ vào việc tổ chức tốt công tác đăng ký, kê khai, nộp thuế và tăng cường kiểm tra, thanh tra. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ đọng thuế còn cao phản ánh những khó khăn trong việc cưỡng chế thu hồi nợ và xử lý các doanh nghiệp chây ì. Việc gian lận thuế và sử dụng hóa đơn giả là hệ quả của những kẽ hở trong chính sách thuế và công tác quản lý chưa chặt chẽ.

So sánh với kinh nghiệm quản lý thuế tại các huyện Kim Bảng và Cục Thuế tỉnh Hà Nam, Phủ Lý cần tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao trình độ cán bộ thuế và hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế để hạn chế các hành vi trốn thuế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin cần được đẩy mạnh hơn nữa nhằm giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách hàng năm, bảng tổng hợp số nợ thuế theo năm và biểu đồ tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế GTGT để minh họa rõ nét hiệu quả và tồn tại trong công tác quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách và quy trình quản lý thuế GTGT: Rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật về thuế GTGT để khắc phục kẽ hở, đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch và dễ hiểu cho người nộp thuế. Thời gian thực hiện: 2018-2019. Chủ thể: Bộ Tài chính, Cục Thuế tỉnh Hà Nam.

  2. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và cưỡng chế nợ thuế: Phân loại nợ thuế chi tiết, áp dụng biện pháp cưỡng chế nghiêm minh đối với các doanh nghiệp chây ì, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Thời gian: liên tục từ 2018 đến 2020. Chủ thể: Chi cục Thuế thành phố Phủ Lý.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Triển khai hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử đồng bộ, xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý người nộp thuế hiện đại, tăng cường giám sát tự động để phát hiện gian lận. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: Tổng cục Thuế, Chi cục Thuế Phủ Lý.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thuế: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ thuế, đặc biệt về kỹ năng kiểm tra, thanh tra và ứng dụng CNTT. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Chi cục Thuế, Cục Thuế tỉnh.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Phổ biến chính sách thuế, hướng dẫn kê khai, nộp thuế đúng quy định, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Chi cục Thuế, các tổ chức doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế và Cục Thuế: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng và giải pháp quản lý thuế GTGT, áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý thuế tại địa phương.

  2. Doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Nắm rõ các quy định, quyền lợi và nghĩa vụ về thuế GTGT, từ đó thực hiện kê khai, nộp thuế đúng pháp luật, tránh vi phạm và rủi ro pháp lý.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính - Thuế: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý thuế GTGT, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách và các tổ chức liên quan: Hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện chính sách thuế, nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần phát triển kinh tế địa phương và quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và vai trò của nó trong ngân sách nhà nước?
    Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Vai trò chính là tạo nguồn thu lớn, ổn định cho ngân sách nhà nước, góp phần điều tiết kinh tế và thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nợ đọng thuế GTGT tại Phủ Lý?
    Nguyên nhân bao gồm ý thức chấp hành pháp luật thuế của một số doanh nghiệp còn hạn chế, công tác cưỡng chế nợ thuế chưa quyết liệt, và các khó khăn trong quản lý, kiểm tra thuế do nguồn lực hạn chế.

  3. Phương pháp tính thuế GTGT phổ biến hiện nay?
    Có hai phương pháp chính: phương pháp khấu trừ thuế áp dụng cho doanh nghiệp có doanh thu trên 1 tỷ đồng và phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu áp dụng cho hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp nhỏ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT?
    Cần hoàn thiện chính sách thuế, tăng cường kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ thuế và tuyên truyền nâng cao ý thức người nộp thuế.

  5. Tác động của công nghệ thông tin trong quản lý thuế GTGT?
    CNTT giúp giảm chi phí tuân thủ, tăng tính minh bạch, giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ kiểm tra, giám sát và phát hiện gian lận thuế hiệu quả hơn, góp phần hiện đại hóa công tác quản lý thuế.

Kết luận

  • Thuế GTGT đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước tại thành phố Phủ Lý, chiếm tỷ trọng từ 22% đến 28% tổng thu ngân sách.
  • Công tác quản lý thuế GTGT giai đoạn 2014-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ thu vượt dự toán, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các vấn đề như nợ đọng thuế và gian lận thuế.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bao gồm chính sách thuế, trình độ cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và ý thức chấp hành của người nộp thuế.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, tăng cường kiểm tra, ứng dụng CNTT, nâng cao năng lực cán bộ và tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý thuế và doanh nghiệp ngoài quốc doanh phối hợp chặt chẽ để thực hiện tốt nghĩa vụ thuế, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cán bộ thuế, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý thuế GTGT. Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả thực hiện trong giai đoạn tới. Đề nghị các cơ quan chức năng quan tâm, phối hợp để nâng cao chất lượng công tác quản lý thuế GTGT tại địa phương.