Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp nông nghiệp tại tỉnh Thái Nguyên đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế đáng kể. Cụ thể, số lượng tờ khai thuế khai sai, khai thiếu vẫn còn phổ biến với 43 tờ khai năm 2017, giảm dần còn 33 tờ khai năm 2019. Tỷ lệ tờ khai quá hạn cũng giảm từ 9,9% năm 2017 xuống còn 5,2% năm 2019. Tuy nhiên, nợ thuế lại có xu hướng tăng cao, từ 329,2 triệu đồng năm 2017 lên đến 1.505,4 triệu đồng năm 2019, gây khó khăn cho công tác thu ngân sách nhà nước (NSNN). Những vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý thuế và gây thất thu lớn cho NSNN.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp, đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế tại tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp nông nghiệp do Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên quản lý, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2017-2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần giúp Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên hoàn thành vượt mức dự toán thu thuế của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế và các cấp chính quyền địa phương, từ đó tạo nguồn lực tài chính ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Các chỉ số như tỷ lệ tờ khai đúng hạn, số tiền nợ thuế và mức độ tuân thủ pháp luật thuế được sử dụng làm metrics đánh giá hiệu quả quản lý thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về thuế và lý thuyết quản lý thuế. Lý thuyết về thuế nhấn mạnh vai trò của thuế như một công cụ tài chính của nhà nước nhằm điều tiết kinh tế vĩ mô, phân phối lại thu nhập và tạo nguồn thu cho ngân sách. Thuế được định nghĩa là khoản đóng góp bắt buộc của tổ chức, cá nhân theo quy định pháp luật, không hoàn trả trực tiếp nhưng phục vụ chi tiêu công cộng.

Lý thuyết quản lý thuế tập trung vào các chức năng cơ bản gồm: kê khai và kế toán thuế, quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, thanh tra kiểm tra thuế, tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế. Các khái niệm chính bao gồm: nghĩa vụ thuế, kê khai thuế, nợ thuế, cưỡng chế thuế, và tuân thủ pháp luật thuế. Mô hình nghiên cứu phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, năng lực cơ quan thuế và ý thức người nộp thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát 80 doanh nghiệp nông nghiệp trên tổng số 158 doanh nghiệp đang hoạt động tại tỉnh Thái Nguyên, chiếm khoảng 50% tổng thể. Đồng thời, khảo sát cũng được thực hiện với công chức thuế tại Cục Thuế và các Chi cục Thuế trực thuộc. Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo thu ngân sách, các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan giai đoạn 2017-2020.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ tờ khai đúng hạn, số lượng nợ thuế qua các năm, phân tích các yếu tố ảnh hưởng bằng phương pháp định tính và định lượng. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ năm 2019 đến 2021, bao gồm thu thập số liệu, xử lý dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tờ khai thuế quá hạn giảm dần: Tỷ lệ tờ khai quá hạn giảm từ 9,9% năm 2017 xuống còn 5,2% năm 2019, cho thấy sự cải thiện trong việc tuân thủ thời hạn kê khai thuế của doanh nghiệp nông nghiệp.

  2. Số lượng tờ khai sai, thiếu vẫn còn cao: Mặc dù giảm, số tờ khai sai, khai thiếu vẫn còn ở mức khoảng 33 tờ khai năm 2019, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu thuế và gây khó khăn cho công tác quản lý.

  3. Nợ thuế tăng mạnh: Số tiền nợ thuế tăng từ 329,2 triệu đồng năm 2017 lên 1.505,4 triệu đồng năm 2019, tương đương mức tăng gần 358%. Điều này cho thấy tình trạng chây ỳ, nợ đọng thuế kéo dài và khó thu hồi.

  4. Hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế: Tỷ lệ phát hiện vi phạm qua thanh tra, kiểm tra chưa đạt mức mong muốn, chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả tình trạng khai sai, gian lận thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm trình độ quản lý và nhận thức pháp luật thuế của doanh nghiệp nông nghiệp còn thấp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc phân biệt giữa sản phẩm chưa qua chế biến và sản phẩm đã qua chế biến còn lẫn lộn, dẫn đến khai sai thuế giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, trang thiết bị và năng lực cán bộ thuế tại một số đơn vị còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

So sánh với kinh nghiệm quản lý thuế tại các tỉnh có điều kiện tương đồng như Tuyên Quang và Phú Thọ, các giải pháp đồng bộ về tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra kiểm tra đã góp phần giảm tỷ lệ nợ thuế và nâng cao hiệu quả quản lý. Việc áp dụng các biểu đồ thể hiện xu hướng tỷ lệ tờ khai quá hạn, số tiền nợ thuế qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề và tiến triển trong công tác quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức pháp luật thuế: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo định kỳ cho doanh nghiệp nông nghiệp nhằm nâng cao hiểu biết về nghĩa vụ thuế, đặc biệt là phân biệt rõ các quy định về thuế GTGT và thuế TNDN. Mục tiêu giảm tỷ lệ khai sai tờ khai thuế xuống dưới 2% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Mở rộng triển khai kê khai thuế điện tử và nộp thuế điện tử, xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, đồng bộ về doanh nghiệp nông nghiệp để theo dõi, giám sát kịp thời. Mục tiêu nâng tỷ lệ kê khai thuế qua mạng lên 90% trong năm 2023. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp Tổng cục Thuế.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế: Xây dựng kế hoạch thanh tra trọng điểm, tập trung vào các doanh nghiệp có rủi ro cao về khai sai, nợ thuế. Áp dụng biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc đối với doanh nghiệp cố tình chây ỳ nợ thuế. Mục tiêu giảm số tiền nợ thuế xuống dưới 5% tổng thu ngân sách trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý nợ và Cưỡng chế nợ thuộc Cục Thuế tỉnh.

  4. Phối hợp liên ngành trong quản lý thuế: Tăng cường trao đổi thông tin với các sở, ngành như Sở NN&PTNT, Sở Tài nguyên và Môi trường để cập nhật tình hình sản xuất kinh doanh, hỗ trợ xác minh thông tin doanh nghiệp. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp các sở, ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công chức ngành thuế: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý thuế, áp dụng các giải pháp thực tiễn trong công tác quản lý doanh nghiệp nông nghiệp.

  2. Lãnh đạo các doanh nghiệp nông nghiệp: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, các quy định pháp luật và cách thức tuân thủ để tránh vi phạm, giảm thiểu rủi ro pháp lý.

  3. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách thuế phù hợp, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nông nghiệp bền vững.

  4. Các nhà nghiên cứu kinh tế nông nghiệp: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý thuế và phát triển nông nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao doanh nghiệp nông nghiệp thường khai sai thuế?
    Do đặc thù sản phẩm nông nghiệp có nhiều quy định ưu đãi và miễn thuế phức tạp, cùng với trình độ quản lý và nhận thức pháp luật của doanh nghiệp còn hạn chế, dẫn đến khai sai hoặc thiếu sót trong kê khai thuế.

  2. Làm thế nào để giảm tỷ lệ nợ thuế của doanh nghiệp nông nghiệp?
    Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, áp dụng biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc và hỗ trợ doanh nghiệp về thủ tục, tài chính để nâng cao ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý thuế?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kê khai, nộp thuế, quản lý dữ liệu doanh nghiệp, giảm chi phí và thời gian, đồng thời nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế doanh nghiệp nông nghiệp?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, năng lực cán bộ thuế, cơ sở vật chất, và ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao nhận thức pháp luật thuế cho doanh nghiệp?
    Tổ chức các chương trình đào tạo, tuyên truyền, hỗ trợ trực tiếp và cung cấp tài liệu hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu về các quy định thuế liên quan đến doanh nghiệp nông nghiệp.

Kết luận

  • Đã xác định được thực trạng quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp tại Thái Nguyên với các chỉ số cụ thể về tờ khai thuế, nợ thuế và vi phạm pháp luật thuế.
  • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng bao gồm cả khách quan và chủ quan, từ đó làm rõ nguyên nhân tồn tại.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về tuyên truyền, ứng dụng công nghệ, thanh tra kiểm tra và phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ Cục Thuế tỉnh Thái Nguyên hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách và phát triển kinh tế xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2022-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý thuế trong tương lai.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý thuế được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp nông nghiệp tại tỉnh Thái Nguyên.