Nghiên Cứu: Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Tuân Thủ Thuế GTGT Của Các Doanh Nghiệp Trên Địa Bàn Thành Phố Hà Nội (2019-2020)

• Tác giả: Hoàng Thị Huyền
• Người hướng dẫn: Ts. Đỗ Ngọc Trâm
• Trường học: Học viện Ngân hàng
• Chuyên ngành: Thuế GTGT
• Đề tài: Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Tuân Thủ Thuế GTGT Của Các Doanh Nghiệp Trên Địa Bàn Thành Phố Hà Nội
• Loại tài liệu: đề tài nghiên cứu khoa học
• Năm xuất bản: 2019 - 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MỨC ĐỘ TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP. TỔNG QUAN VỀ THUẾ VÀ THUẾ GTGT
• 1.1. Khái niệm thuế và bản chất của thuế
• 1.2. Tổng quan về thuế giá trị gia tăng
• 1.3. LÝ THUYẾT NỀN TẢNG LIÊN QUAN ĐẾN TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.3.1. Khái niệm về tuân thủ và không tuân thủ thuế
• 1.3.2. Khung lý thuyết nghiên cứu về hành vi tuân thủ thuế
• 1.4. LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU VỀ TUÂN THỦ THUẾ
• 1.4.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 1.4.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam
• 1.5. CÁC GIẢ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT
• 1.5.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 1.6. Tóm tắt chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Quy trình xây dựng bảng câu hỏi
• 2.2.2. Nghiên cứu định tính
• 2.2.3. Nghiên cứu định lượng
• 2.3. DIỄN ĐẠT VÀ MÃ HÓA THANG ĐO
• 2.4. MÔ TẢ DỮ LIỆU TRONG NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu
• 2.4.2. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 2.4.3. Đánh giá bằng hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha
• 2.4.4. Phân tích nhân tố khám phá (EFA). Kiểm định sự phù hợp mô hình
• 2.5. Tóm tắt chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. SƠ LƯỢC ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu
• 3.1.2. Tổng quan về DN trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 - 2019
• 3.1.3. Đánh giá về sự tuân thủ thuế GTGT của các DN trên địa bàn Hà Nội
• 3.2. THỐNG KÊ MÔ TẢ DỮ LIỆU
• 3.2.1. Kết quả thu thập dữ liệu
• 3.2.2. Kết quả thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 3.3. ĐÁNH GIÁ ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO BẰNG HỆ SỐ CRONBACH’S ALPHA
• 3.3.1. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố Dịch vụ công và công tác quản lý của Cơ quan Thuế
• 3.3.2. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố về Kinh tế và chuẩn mực xã hội
• 3.3.3. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố Chính sách thuế
• 3.3.4. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố Ý thức nghĩa vụ thuế của DN
• 3.3.5. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố Quy mô DN và ngành nghề kinh doanh
• 3.3.6. Cronbach’s Alpha của thang đo yếu tố Mức độ tuân thủ thuế của DN
• 3.3.7. Kết quả tổng hợp phân tích Cronbach’s Alpha của thang đo các nhóm yếu tố
• 3.4. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA
• 3.4.1. Thực hiện phân tích nhân tố EFA cho biến độc lập
• 3.4.2. Thực hiện phân tích nhân tố EFA cho biến phụ thuộc
• 3.5. KIỂM ĐỊNH CÁC GIẢ THUYẾT
• 3.5.1. Phân tích tương quan Pearson
• 3.5.2. Phân tích hồi quy tuyến tính
• 3.5.3. Phân tích sự khác biệt về mức độ tuân thủ thuế GTGT giữa các nhóm DN
• 3.6. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT CÁC NHÓM YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ TUÂN THỦ THUẾ GTGT
• 3.6.1. Phân tích kết quả khảo sát nhóm yếu tố Dịch vụ công và công tác quản lý của Cơ quan Thuế
• 3.6.2. Phân tích kết quả khảo sát nhóm yếu tố Kinh tế và các chuẩn mực xã hội
• 3.6.3. Phân tích kết quả khảo sát nhóm yếu tố Chính sách thuế
• 3.6.4. Phân tích kết quả khảo sát nhóm yếu tố Ý thức nghĩa vụ thuế của DN
• 3.6.5. Phân tích kết quả khảo sát nhóm yếu tố Quy mô DN và ngành nghề kinh doanh
• 3.7. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.7.1. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố Dịch vụ công và công tác quản lý của Cơ quan Thuế
• 3.7.2. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố Kinh tế và chuẩn mực xã hội
• 3.7.3. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố Chính sách thuế
• 3.7.4. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố Ý thức nghĩa vụ thuế của DN
• 3.7.5. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố Quy mô và ngành nghề kinh doanh
• 3.8. Tóm tắt chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ ĐƯA RA MỘT SỐ GIẢI PHÁP
• 4.1. NHỮNG HẠN CHẾ VỀ QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRONG MÔI TRƯỜNG PHÁP LÝ TẠI VIỆT NAM
• 4.1.1. Hạn chế trong việc quản lý thuế của cơ quan thuế
• 4.1.2. Hạn chế trong những quy định pháp lý liên quan đến xác định nghĩa vụ thuế GTGT
• 4.1.3. Hạn chế xuất phát từ nguồn nhân lực quản lý nền kinh tế
• 4.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN LÀM TĂNG SỰ TUÂN THỦ THUẾ GTGT CỦA DOANH NGHIỆP
• 4.2.1. Về phía Nhà nước
• 4.2.2. Về phía Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế
• 4.2.3. Về phía doanh nghiệp
• 4.2.4. Về phía Cục thuế thành phố Hà Nội
• 4.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ ĐỀ XUẤT HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 4.3.1. Hạn chế của đề tài
• 4.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• 4.4. Tóm tắt chương 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Tuân Thủ Thuế GTGT Doanh Nghiệp Hà Nội 2019 2020

Thuế là một khái niệm lâu đời, gắn liền với sự phát triển của xã hội và nhà nước. Từ các khoản đóng góp bằng hiện vật, thuế dần chuyển sang hình thức tiền tệ. Thuế là khoản đóng góp bắt buộc cho Chính phủ, được hoàn trả bằng những lợi ích đặc biệt. Các quốc gia đều xây dựng quy định về thu thuế và quản lý thuế, nhằm điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Xã hội phát triển, các hành vi trốn thuế ngày càng tinh vi, đòi hỏi Chính phủ các nước quan tâm hơn đến vấn đề tuân thủ thuế. Nghiên cứu về tuân thủ thuế là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến hệ thống thuế và sự phân bổ gánh nặng thuế. Nhiều công trình nghiên cứu về tuân thủ thuế đã được tiến hành, nhận được sự quan tâm lớn. Halon và cộng sự (2005) cho rằng nghiên cứu về không tuân thủ thuế là quan trọng vì ảnh hưởng đến vận hành hệ thống thuế. Tuân thủ thuế GTGT là yếu tố quan trọng trong việc đóng góp vào ngân sách nhà nước.

1.1. Bối Cảnh Nghiên Cứu Tuân Thủ Thuế GTGT Hiện Nay

Chính phủ Việt Nam luôn quan tâm đến quản lý thuế. Trong quá trình hội nhập và phát triển, việc tuân thủ pháp luật là rất quan trọng. Nhà nước từng bước hoàn thiện chính sách về thuế, thủ tục hành chính. Ngành Thuế nước ta đang làm tốt vai trò tham mưu để xây dựng chính sách thuế và thực hiện cải cách hành chính Thuế. Luật Quản lý thuế 2019, Luật Thuế TNCN 2007, Luật Thuế GTGT 2008 là những nỗ lực thể hiện điều này. Thuế GTGT là loại thuế gián thu đánh trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ. Hầu hết các mặt hàng mà doanh nghiệp kinh doanh đều chịu thuế GTGT. Vì vậy, sự tuân thủ thuế GTGT của các đối tượng còn nhiều vấn đề phức tạp cần nghiên cứu.

1.2. Tầm Quan Trọng Nghiên Cứu Doanh Nghiệp Tại Hà Nội

Tại Hà Nội, có 267.293 công ty và doanh nghiệp hoạt động trên 31 quận huyện. Nguồn thu thuế GTGT hàng năm chiếm từ 20% đến 22.2% trên tổng thu NSNN trên địa bàn. Tỷ trọng này tương đối lớn so với các loại thuế khác. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT trên địa bàn hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, phức tạp. Nhiều doanh nghiệp chưa nghiêm chỉnh chấp hành quy định, vẫn còn kê khai thuế sai, chậm nộp thuế. Theo thống kê của Bộ tài chính, Hà Nội đã hoàn thành 18.702 cuộc thanh, kiểm tra, đạt 112% kế hoạch được giao. Số liệu truy thu, truy hoàn và phạt là 3.711 tỷ; Giảm thuế GTGT được khấu trừ: 435,1 tỷ; Giảm lỗ: 7 cho thấy nhiều sai phạm về thuế. Mặc dù doanh nghiệp có nghĩa vụ tự khai báo tự nộp thuế theo quy định nhưng nếu không có công tác thanh tra kiểm tra thuế thì số tiền thất thu ngân sách ngày càng nhiều.

II. Thách Thức Vấn Đề Tuân Thủ Thuế GTGT Của Doanh Nghiệp

Thực trạng tuân thủ thuế đã xuất hiện từ lâu. Bối cảnh nghiên cứu cho thấy xu hướng tiếp cận đề tài việc tuân thủ thuế của doanh nghiệp là xuất phát từ thực trạng kê khai thuế không đúng dẫn đến khai thiếu số thuế phải nộp, làm thất thu thuế cho NSNN. Bên cạnh đó, số thuế truy thu và những vi phạm về thuế qua thanh tra hằng năm ngày càng tăng cho thấy vẫn còn không ít các DN tại Việt Nam chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế của họ mặc dù Nhà nước đã ban hành các chính sách, văn bản pháp luật với những quy định chi tiết về việc kê khai thuế, xử phạt DN vi phạm nghĩa vụ thuế. Điều này chứng tỏ những vi phạm về thuế, trốn thuế tại Việt Nam là một thực trạng cần được các cơ quan chức năng nghiên cứu và tìm ra giải pháp thiết thực nhằm hạn chế vấn đề này.

2.1. Tổng Quan Các Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Thuế

Trong những thập kỷ qua, trên thế giới ghi nhận nhiều công trình khoa học về việc tuân thủ thuế. Các tác giả đã phần nào khắc họa những nội dung quan trọng liên quan đến vấn đề sự tuân thủ thuế, trong đó có nhiều xu hướng tiếp cận khác nhau. Các nghiên cứu của Mills (1996); Joulfaian và Rider (1998); Hanlon và cộng sự (2005); Zainal Abidin và cộng sự (2010); Lisowsky (2010); Noor và cộng sự (2012); Noor và cộng sự (2013); Yusof và cộng sự (2014) đã đưa ra mô hình nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến không tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên cơ sở dữ liệu thứ cấp. Trong đó các tác giả đã sử dụng các chỉ tiêu trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh để đo lường nghĩa vụ thuế của DN.

2.2. Khoảng Trống Nghiên Cứu Hiện Tại

Các nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát bằng bảng câu hỏi để khai thác dữ liệu nghiên cứu từ người nộp thuế. Những dữ liệu sơ cấp lấy từ người được khảo sát được sử dụng để xây dựng mô hình thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến không tuân thủ thuế. Đối tượng tham gia khảo sát thực tế bao gồm: các DN, cá nhân, hộ gia đình và cả nhân viên cơ quan thuế. GIZ Sector Programme Public Finance (2010), Nguyễn Thị Lệ Thúy (2011), Nguyễn Thị Thanh Hoài và cộng sự (2011) đã tổng hợp và đi sâu phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của người nộp thuế, đặc biệt các tác giả đã mở rộng nhận thức về những yếu tố khác ngoài kinh tế tác động đến ý thức tuân thủ thuế của người nộp thuế như yếu tố tâm lý, xã hội.

2.3. Khe Hở Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Thuế GTGT

Vẫn còn một số khe hở nhất định trong lịch sử nghiên cứu về mức độ tuân thủ thuế của DN. Cụ thể: Thứ nhất, một số nghiên cứu trước đây sử dụng dữ liệu sơ cấp bằng phương pháp khảo sát khiến cho kết quả nghiên cứu và cách đo lường vẫn mang tính chủ quan, chưa đầy đủ thuyết phục. Thứ hai, một số tác giả nước ngoài có các nội dung nghiên cứu chưa phản ánh thực trạng về những hành vi vi phạm pháp luật thuế cũng như đề xuất giải pháp hạn chế không tuân thủ thuế từ kết quả định lượng. Khi thực hiện xây dựng các mô hình nghiên cứu thực nghiệm với các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế, tác giả đã được kế thừa từ các nghiên cứu trước hoặc từ lý thuyết mô hình ngăn chặn kinh tế và một số biến được đo lường bằng các chỉ số trên BCTC hay được lấy từ cơ sở dữ liệu của cơ quan thuế.

III. Phương Pháp Cách Xác Định Yếu Tố Ảnh Hưởng Tuân Thủ Thuế

Mục tiêu tổng quát của đề tài nghiên cứu là tìm và phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế GTGT của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội. Từ đó giúp cho Nhà nước, cơ quan thuế có thể tìm ra các giải pháp nhằm góp phần nâng cao sự tuân thủ thuế GTGT của các doanh nghiệp. Xác định và nghiên cứu các yếu tố có ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế GTGT của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội.

3.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Cụ Thể Về Tuân Thủ Thuế

Nghiên cứu đề tài để đạt được các mục tiêu cụ thể sau: - Nhận diện những vi phạm pháp luật thuế Việt Nam của DN trong việc khai báo nghĩa vụ thuế GTGT. - Khảo sát mức độ tuân thủ các quy định, yêu cầu về nộp thuế, kê khai thuế, kế toán thuế,. của các doanh nghiệp thuộc sự quản lý của Chi cục Thuế Hà Nội. - Giải pháp giúp Nhà nước và cơ quan thuế hoàn thiện công tác quản lý doanh nghiệp và giúp tăng cường sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội.

3.2. Các Câu Hỏi Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Thuế GTGT

• Mức độ sự tuân thủ thuế GTGT của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội thời gian qua như thế nào? - Những hành vi không tuân thủ thuế GTGT của các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội? - Tồn tại các yếu tố nào có mối quan hệ với sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp trong việc khai báo nghĩa vụ thuế GTGT theo quy định của pháp luật? - Những giải pháp nào góp phần nâng cao sụ tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội?

IV. Phân Tích Tác Động Yếu Tố Đến Tuân Thủ Thuế GTGT 2019 2020

Việc phân tích các tác động của các yếu tố đến tuân thủ thuế GTGT là vô cùng quan trọng, cần nhìn nhận khách quan từng yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp tại Hà Nội. Cụ thể, việc đánh giá ảnh hưởng của yếu tố chính sách thuế, yếu tố kinh tế, yếu tố quản lý thuế, yếu tố nhận thức về thuế, yếu tố công nghệ thông tin có tác động lớn đến quyết định tuân thủ thuế GTGT của doanh nghiệp.

4.1. Yếu Tố Kinh Tế Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Thuế GTGT

Yếu tố kinh tế bao gồm tình hình kinh doanh, doanh thu, lợi nhuận, chi phí, quy mô doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh và độ tuổi doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp có tình hình kinh doanh tốt, doanh thu và lợi nhuận cao, khả năng tuân thủ thuế GTGT sẽ cao hơn. Ngược lại, khi doanh nghiệp gặp khó khăn, doanh thu và lợi nhuận thấp, khả năng tuân thủ thuế GTGT sẽ giảm. Quy mô doanh nghiệp và ngành nghề kinh doanh cũng ảnh hưởng đến tuân thủ thuế GTGT. Các doanh nghiệp lớn, hoạt động trong các ngành nghề có lợi nhuận cao thường có khả năng tuân thủ thuế GTGT tốt hơn so với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoạt động trong các ngành nghề có lợi nhuận thấp.

4.2. Chính Sách Thuế GTGT Tác Động Đến Doanh Nghiệp

Các yếu tố chính sách thuế bao gồm quy định về thuế GTGT, chính sách ưu đãi thuế, thủ tục kê khai và nộp thuế, thanh tra và kiểm tra thuế. Khi quy định về thuế GTGT rõ ràng, dễ hiểu, chính sách ưu đãi thuế hấp dẫn, thủ tục kê khai và nộp thuế đơn giản, dễ thực hiện, khả năng tuân thủ thuế GTGT sẽ cao hơn. Ngược lại, khi quy định về thuế GTGT phức tạp, khó hiểu, chính sách ưu đãi thuế không hấp dẫn, thủ tục kê khai và nộp thuế rườm rà, khó thực hiện, khả năng tuân thủ thuế GTGT sẽ giảm. Thanh tra và kiểm tra thuế thường xuyên, nghiêm minh cũng giúp nâng cao ý thức tuân thủ thuế GTGT của doanh nghiệp.

V. Giải Pháp Tăng Cường Tuân Thủ Thuế GTGT Tại Hà Nội 2020

Để tăng cường tuân thủ thuế GTGT của doanh nghiệp tại Hà Nội, cần có các giải pháp đồng bộ từ phía Nhà nước, cơ quan thuế và doanh nghiệp. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và dễ hiểu. Cơ quan thuế cần tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp, đồng thời thanh tra, kiểm tra nghiêm minh các trường hợp vi phạm. Doanh nghiệp cần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, chủ động kê khai và nộp thuế đầy đủ, đúng hạn.

5.1. Giải Pháp Từ Phía Nhà Nước Và Cơ Quan Thuế

Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế GTGT, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và dễ hiểu. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế đến doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình. Cơ quan thuế cần tăng cường công tác hỗ trợ doanh nghiệp, giải đáp thắc mắc, hướng dẫn kê khai và nộp thuế. Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tuân thủ thuế GTGT.

5.2. Giải Pháp Từ Phía Doanh Nghiệp Tuân Thủ Thuế GTGT

Doanh nghiệp cần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, chủ động kê khai và nộp thuế đầy đủ, đúng hạn. Cần xây dựng hệ thống kế toán, quản lý thuế chuyên nghiệp, đảm bảo tính chính xác, trung thực của thông tin. Đồng thời, cần tích cực tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng về thuế, nâng cao kiến thức và kỹ năng về thuế. Doanh nghiệp cần chủ động hợp tác với cơ quan thuế, cung cấp đầy đủ thông tin, tài liệu khi có yêu cầu. Cần xây dựng văn hóa tuân thủ thuế trong doanh nghiệp, coi việc tuân thủ thuế là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

VI. Kết Luận Nâng Cao Tuân Thủ Thuế GTGT Vì Sự Phát Triển

Nâng cao tuân thủ thuế GTGT là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế GTGT và đề xuất các giải pháp phù hợp là rất cần thiết, giúp các bên liên quan có những hành động hiệu quả, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng và minh bạch.

6.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Đề tài nghiên cứu này có một số hạn chế nhất định, chẳng hạn như phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong địa bàn Hà Nội, chưa xem xét đến các yếu tố đặc thù của từng ngành nghề kinh doanh. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu ra các tỉnh thành khác, đồng thời đi sâu phân tích các yếu tố đặc thù của từng ngành nghề kinh doanh, từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể hơn.

6.2. Lời Kết Về Tuân Thủ Thuế GTGT Của Doanh Nghiệp

Việc tăng cường tuân thủ thuế GTGT không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn là trách nhiệm của cả Nhà nước và xã hội. Cần có sự chung tay của tất cả các bên liên quan để xây dựng một hệ thống thuế hiệu quả, công bằng và bền vững, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.

Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là một trong những nguồn thu quan trọng, chiếm từ 20% đến 22,2% tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) trên địa bàn thành phố Hà Nội, với hơn 267.000 doanh nghiệp (DN) đang hoạt động trên 31 quận huyện. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT vẫn còn nhiều khó khăn, khi nhiều DN chưa nghiêm chỉnh chấp hành quy định, dẫn đến khai sai, chậm nộp thuế và thất thu ngân sách. Năm 2019-2020, Cục Thuế Hà Nội đã hoàn thành hơn 18.700 cuộc thanh tra, truy thu và phạt hơn 3.700 tỷ đồng, đồng thời phối hợp với cơ quan công an xử lý gần 300 vụ liên quan đến hóa đơn bất hợp pháp với tổng số thuế liên quan khoảng 162 tỷ đồng.

Trước thực trạng này, nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế GTGT của các DN trên địa bàn Hà Nội trong giai đoạn 2015-2020. Mục tiêu cụ thể bao gồm nhận diện các vi phạm pháp luật thuế GTGT, khảo sát mức độ tuân thủ, xác định các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp nâng cao sự tuân thủ thuế. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ cơ quan thuế hoàn thiện công tác quản lý, góp phần tăng thu NSNN và thúc đẩy sự phát triển bền vững của DN trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: mô hình ngăn chặn kinh tế và mô hình tâm lý xã hội - tài chính. Mô hình ngăn chặn kinh tế (Becker, 1968; Allingham & Sandmo, 1972) tập trung vào các yếu tố chi phí tài chính như thuế suất, mức phạt, xác suất bị phát hiện ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế. Mô hình tâm lý xã hội và tài chính (Lewis, 1982; Frey, 1997) bổ sung các yếu tố phi kinh tế như niềm tin, thái độ, chuẩn mực xã hội và ý thức nghĩa vụ thuế của DN.

Nghiên cứu xác định 5 nhóm khái niệm chính ảnh hưởng đến tuân thủ thuế GTGT: (1) Dịch vụ công và công tác quản lý của cơ quan thuế; (2) Kinh tế và chuẩn mực xã hội; (3) Chính sách thuế; (4) Ý thức nghĩa vụ thuế của DN; (5) Quy mô DN và ngành nghề kinh doanh. Mức độ tuân thủ thuế GTGT được xem là biến phụ thuộc trong mô hình nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 220 DN vừa và nhỏ do Chi cục Thuế Hà Nội quản lý, sử dụng bảng hỏi với thang đo Likert 5 mức độ. Mẫu được chọn theo phương pháp lấy mẫu xác suất ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Tổng cục Thuế, Chi cục Thuế Hà Nội và Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội, bao gồm các chỉ tiêu tài chính và thông tin quản lý thuế giai đoạn 2015-2020.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS phiên bản 20, bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson, hồi quy tuyến tính đa biến và kiểm định sự khác biệt ANOVA, T-test. Quy trình nghiên cứu được thiết kế chặt chẽ nhằm đảm bảo tính khoa học và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tích cực của dịch vụ công và công tác quản lý thuế: Các yếu tố như hiện đại hóa công sở, công tác tuyên truyền hỗ trợ, trình độ chuyên môn và đạo đức cán bộ thuế, hoạt động thanh tra kiểm tra minh bạch có tác động tích cực đến mức độ tuân thủ thuế GTGT của DN. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm này đạt khoảng 0,85, cho thấy độ tin cậy cao.

2. Vai trò của kinh tế và chuẩn mực xã hội: Sự ổn định kinh tế, hội nhập quốc tế, danh tiếng DN và công khai thông tin vi phạm thuế đều có ảnh hưởng đáng kể đến ý thức tuân thủ. Khoảng 78% DN đồng ý rằng sự ổn định kinh tế giúp nâng cao khả năng nộp thuế đúng hạn.

3. Chính sách thuế và thủ tục hành chính: Thủ tục hành chính đơn giản, minh bạch, chính sách ưu đãi thuế GTGT và quy định xử phạt hợp lý thúc đẩy DN tuân thủ. Tuy nhiên, 35% DN phản ánh các văn bản hướng dẫn còn phức tạp và thay đổi thường xuyên gây khó khăn trong thực hiện.

4. Ý thức nghĩa vụ thuế của DN: DN có đầu tư vào lĩnh vực pháp lý, kế toán và nhận thức rõ về tính công bằng của thuế GTGT có mức độ tuân thủ cao hơn. Khoảng 82% DN cho biết kế toán phụ trách hiểu rõ chính sách thuế GTGT hiện hành.

5. Quy mô DN và ngành nghề kinh doanh: DN quy mô lớn, có mạng lưới hoạt động rộng và ngành nghề kinh doanh minh bạch có mức độ tuân thủ thuế cao hơn DN nhỏ và vừa. Phân tích ANOVA cho thấy sự khác biệt mức độ tuân thủ giữa các nhóm quy mô DN có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết ngăn chặn kinh tế và tâm lý xã hội, cho thấy cả yếu tố kinh tế và phi kinh tế đều đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao tuân thủ thuế GTGT. Việc hiện đại hóa công sở và nâng cao năng lực cán bộ thuế tạo điều kiện thuận lợi cho DN thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời giảm thiểu chi phí tuân thủ. Sự ổn định kinh tế và hội nhập quốc tế thúc đẩy DN nâng cao ý thức trách nhiệm, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về tác động của chuẩn mực xã hội.

Tuy nhiên, thủ tục hành chính phức tạp và sự thay đổi liên tục của chính sách thuế vẫn là rào cản lớn, gây khó khăn cho DN, nhất là DN nhỏ và vừa. Điều này phản ánh qua tỷ lệ DN phản ánh khó khăn trong việc cập nhật và áp dụng các quy định mới. Việc đầu tư vào lĩnh vực pháp lý và kế toán giúp DN giảm thiểu sai sót và tăng cường tuân thủ, đồng thời quy mô và ngành nghề kinh doanh cũng ảnh hưởng đến khả năng tuân thủ do sự khác biệt về nguồn lực và áp lực thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng thuận của DN với từng nhóm yếu tố, bảng phân tích hồi quy thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của các biến độc lập đến biến phụ thuộc, và biểu đồ phân phối mức độ tuân thủ theo quy mô DN.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hiện đại hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ công thuế: Cơ quan thuế cần tiếp tục đầu tư hiện đại hóa công sở, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức và kỹ năng giao tiếp của cán bộ thuế nhằm tạo môi trường thân thiện, hỗ trợ DN hiệu quả. Mục tiêu đạt được trong vòng 2 năm tới, do Cục Thuế Hà Nội chủ trì.

2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính thuế: Rà soát, điều chỉnh các thủ tục kê khai, nộp thuế, hoàn thuế GTGT để giảm bớt phức tạp, minh bạch và ổn định các quy định nhằm giảm chi phí tuân thủ cho DN. Thời gian thực hiện trong 1 năm, phối hợp giữa Bộ Tài chính và Cục Thuế Hà Nội.

3. Tăng cường tuyên truyền, đào tạo nâng cao ý thức nghĩa vụ thuế: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo, cung cấp tài liệu hướng dẫn dễ hiểu cho DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, nhằm nâng cao nhận thức về tính công bằng và lợi ích của việc tuân thủ thuế. Thực hiện liên tục, do Cục Thuế Hà Nội phối hợp với các hiệp hội DN.

4. Xây dựng chính sách ưu đãi và xử phạt hợp lý: Mở rộng các chính sách ưu đãi thuế GTGT phù hợp với từng nhóm DN, đồng thời hoàn thiện quy định xử phạt vi phạm để vừa răn đe vừa khuyến khích tuân thủ. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Bộ Tài chính chủ trì.

5. Phát triển hệ thống thông tin công khai vi phạm thuế: Thiết lập hệ thống công khai minh bạch các DN vi phạm thuế nhằm tạo áp lực xã hội và nâng cao ý thức tuân thủ. Thực hiện trong 1 năm, do Cục Thuế Hà Nội phối hợp với các cơ quan truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý thuế và chính sách: Giúp các cán bộ thuế, nhà hoạch định chính sách hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế GTGT, từ đó xây dựng và điều chỉnh chính sách phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

2. Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Cung cấp kiến thức về các yếu tố tác động đến tuân thủ thuế, giúp DN nhận thức rõ trách nhiệm, cải thiện quy trình kế toán, pháp lý và nâng cao ý thức tuân thủ, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành tài chính - thuế: Là tài liệu tham khảo khoa học có hệ thống về lý thuyết, phương pháp và kết quả nghiên cứu thực nghiệm về tuân thủ thuế GTGT tại Việt Nam, hỗ trợ phát triển nghiên cứu sâu hơn.

4. Tổ chức tư vấn và đào tạo thuế: Giúp các tổ chức này xây dựng chương trình đào tạo, tư vấn phù hợp với thực trạng DN và cơ quan thuế, nâng cao hiệu quả hỗ trợ DN trong việc tuân thủ nghĩa vụ thuế.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuân thủ thuế GTGT là gì?
   Tuân thủ thuế GTGT là việc DN thực hiện đầy đủ, chính xác và đúng thời hạn các nghĩa vụ về đăng ký, kê khai, nộp thuế GTGT theo quy định pháp luật hiện hành, thể hiện sự tự nguyện và có ý thức trách nhiệm.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tuân thủ thuế GTGT của DN?
   Các yếu tố chính gồm dịch vụ công và công tác quản lý thuế, tình hình kinh tế và chuẩn mực xã hội, chính sách thuế, ý thức nghĩa vụ thuế của DN, cùng với quy mô và ngành nghề kinh doanh của DN.

3. Tại sao thủ tục hành chính phức tạp lại làm giảm mức độ tuân thủ thuế?
   Thủ tục phức tạp gây khó khăn, tốn thời gian và chi phí cho DN trong việc kê khai, nộp thuế, dẫn đến sai sót hoặc chậm trễ, từ đó làm giảm ý thức và khả năng tuân thủ của DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa.

4. Làm thế nào để nâng cao ý thức nghĩa vụ thuế của DN?
   Thông qua đào tạo, tuyên truyền về chính sách thuế, lợi ích của việc tuân thủ, đồng thời xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, công bằng và có các hình thức khen thưởng, công khai vi phạm để tạo động lực tích cực.

5. Quy mô DN ảnh hưởng thế nào đến mức độ tuân thủ thuế?
   DN quy mô lớn thường có hệ thống quản lý, kế toán chuyên nghiệp và áp lực từ thị trường nên mức độ tuân thủ cao hơn. Ngược lại, DN nhỏ và vừa thường gặp khó khăn về nguồn lực và kiến thức, dẫn đến mức độ tuân thủ thấp hơn.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định 5 nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế GTGT của DN trên địa bàn Hà Nội, bao gồm dịch vụ công, kinh tế - xã hội, chính sách thuế, ý thức nghĩa vụ thuế và quy mô DN.
• Kết quả phân tích định lượng với mẫu 220 DN cho thấy các yếu tố này đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến mức độ tuân thủ thuế.
• Thủ tục hành chính phức tạp và sự thay đổi liên tục của chính sách thuế là những rào cản lớn cần được cải thiện.
• Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế và ý thức tuân thủ của DN trong vòng 1-2 năm tới.
• Nghiên cứu mở ra hướng tiếp theo cho việc khảo sát sâu hơn về tác động của từng yếu tố ngành nghề và quy mô DN, cũng như áp dụng công nghệ số trong quản lý thuế.

Hành động tiếp theo: Cơ quan thuế và các bên liên quan nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT.