Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển không ngừng của nền kinh tế Việt Nam, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) ngày càng trở thành nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tại Chi cục Thuế khu vực (CCTKV) Hồng Bàng - An Dương, thành phố Hải Phòng, tỷ trọng thuế TNCN trong tổng thu NSNN có xu hướng tăng từ 4,2% năm 2018 lên 6,29% năm 2022. Tuy nhiên, nguồn thu này vẫn còn thấp so với tiềm năng, do công tác quản lý thuế chưa được chú trọng đầy đủ. Nhiều nguyên nhân dẫn đến thất thu như ý thức người nộp thuế chưa cao, khai gian, trốn thuế, nợ đọng kéo dài, cũng như khó khăn trong kiểm soát và phân cấp quản lý thuế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế TNCN tại các doanh nghiệp thuộc CCTKV Hồng Bàng - An Dương trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần tăng nguồn thu cho NSNN và đảm bảo công bằng xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp trên địa bàn quận Hồng Bàng và huyện An Dương, với dữ liệu thu thập trong 5 năm từ 2018 đến 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý thuế, giảm thất thu và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết thuế thu nhập cá nhân: Thuế TNCN là thuế trực thu, đánh vào thu nhập của cá nhân có khả năng nộp thuế, nhằm đảm bảo công bằng xã hội và điều tiết thu nhập. Thuế TNCN được áp dụng theo nguyên tắc thuế suất lũy tiến từng phần, với các mức giảm trừ gia cảnh phù hợp.

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế là quá trình tác động có chủ đích của cơ quan thuế nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và giảm thất thu. Nguyên tắc quản lý thuế bao gồm tuân thủ pháp luật, hiệu quả, minh bạch, thúc đẩy ý thức tự giác của người nộp thuế và phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

  • Khái niệm chính: Thuế TNCN, quản lý thuế, giảm trừ gia cảnh, dự toán thuế, kiểm tra thuế, tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đánh giá toàn diện công tác quản lý thuế TNCN tại CCTKV Hồng Bàng - An Dương:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ báo cáo thuế của Chi cục Thuế khu vực, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu chuyên ngành và khảo sát thực tế tại các doanh nghiệp.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các doanh nghiệp có phát sinh thuế TNCN trong giai đoạn 2018-2022, cùng với cán bộ công chức thuế và người lao động tại các doanh nghiệp này.

  • Phương pháp phân tích: Tổng hợp số liệu, phân tích so sánh qua các năm, đánh giá các chỉ tiêu hiệu quả quản lý thuế như tỷ lệ thực hiện dự toán, năng suất quản lý cán bộ thuế, tỷ lệ xử lý công văn chỉ đạo, tỷ lệ doanh nghiệp vi phạm và số thuế truy thu bình quân. Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn, đánh giá thực trạng và nguyên nhân hạn chế.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong khoảng thời gian 5 năm (2018-2022), với thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả công tác lập dự toán thuế TNCN: Tỷ lệ thực hiện dự toán thuế TNCN tại CCTKV Hồng Bàng - An Dương tăng từ 84% năm 2018 lên trên 100% các năm 2019-2022, với mức cao nhất đạt 165,6% năm 2022. Điều này cho thấy công tác lập dự toán đã dần sát với năng lực thu và có hiệu quả trong việc dự báo nguồn thu.

  2. Tăng trưởng số thu thuế TNCN: Tổng số thuế TNCN từ các doanh nghiệp tăng đều qua các năm, từ 123 tỷ đồng năm 2018 lên 165,6 tỷ đồng năm 2022. Tuy nhiên, tỷ trọng thuế TNCN trong tổng thu NSNN vẫn còn thấp, chỉ chiếm khoảng 6,29% năm 2022.

  3. Năng suất quản lý cán bộ thuế: Số lượng doanh nghiệp bình quân trên một cán bộ thuế tăng từ 100 doanh nghiệp năm 2018 lên 180 doanh nghiệp năm 2022, cho thấy áp lực quản lý ngày càng lớn, ảnh hưởng đến chất lượng kiểm soát và quản lý thuế.

  4. Hiệu quả công tác chỉ đạo điều hành: Tỷ lệ giải quyết công văn chỉ đạo thuế TNCN đạt 73% năm 2018, tăng lên 100% năm 2021 và duy trì trên 96% năm 2022. Mặc dù có cải thiện, công tác chỉ đạo vẫn còn mang tính hình thức và chưa đạt hiệu quả tối ưu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý thuế TNCN tại CCTKV Hồng Bàng - An Dương đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc lập dự toán và tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, áp lực quản lý do số lượng doanh nghiệp tăng nhanh trong khi số cán bộ thuế không tăng tương ứng đã làm giảm hiệu quả kiểm soát. Điều này được minh họa qua biểu đồ năng suất quản lý cán bộ thuế, cho thấy sự gia tăng đáng kể số doanh nghiệp trên mỗi cán bộ.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành thuế, kết quả tương đồng với xu hướng chung về khó khăn trong quản lý thuế TNCN tại các địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh. Việc công tác chỉ đạo điều hành chưa thực sự hiệu quả phản ánh sự cần thiết cải tiến quy trình và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận.

Ngoài ra, ý thức chấp hành của người nộp thuế và sự phức tạp trong chính sách thuế cũng là những nguyên nhân chính gây thất thu và khó khăn trong quản lý. Việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế cũng ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác trong quản lý thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện dự toán thuế, số lượng doanh nghiệp trên cán bộ thuế, tỷ lệ giải quyết công văn chỉ đạo và số thuế truy thu bình quân qua các năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhân lực và đào tạo chuyên sâu: Cần bổ sung cán bộ thuế chuyên trách, nâng cao trình độ nghiệp vụ và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ thuế. Mục tiêu giảm tỷ lệ doanh nghiệp quản lý trên một cán bộ xuống dưới 150 trong vòng 2 năm tới.

  2. Hiện đại hóa công tác quản lý thuế: Đẩy mạnh ứng dụng hệ thống quản lý thuế điện tử, khai thuế và quyết toán thuế qua mạng, đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung để nâng cao hiệu quả kiểm soát và giảm chi phí quản lý. Thực hiện trong vòng 3 năm.

  3. Cải tiến quy trình chỉ đạo điều hành: Xây dựng hệ thống công văn điện tử, tăng cường phối hợp giữa các đội kiểm tra, kê khai và quản lý nợ để nâng cao tỷ lệ giải quyết công văn chỉ đạo lên trên 98% hàng năm. Thực hiện ngay và duy trì liên tục.

  4. Tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo, phát hành tài liệu hướng dẫn và sử dụng đa dạng kênh truyền thông để nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp và người lao động. Mục tiêu tăng số lượt hỗ trợ lên 20% mỗi năm.

  5. Phối hợp liên ngành và nâng cao công tác kiểm tra, xử lý vi phạm: Tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước khác để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi trốn thuế, khai gian thuế, giảm thất thu ngân sách. Đặt mục tiêu tăng tỷ lệ phát hiện vi phạm lên 15% trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế TNCN, áp dụng các giải pháp thực tiễn và cải tiến quy trình quản lý.

  2. Doanh nghiệp và kế toán thuế: Hiểu rõ hơn về quy định pháp luật, cách tính thuế và các biện pháp hỗ trợ từ cơ quan thuế, từ đó nâng cao ý thức chấp hành và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế TNCN, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách thuế và các biện pháp quản lý phù hợp với thực tiễn địa phương, góp phần nâng cao nguồn thu ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế thu nhập cá nhân là gì và vai trò của nó trong nền kinh tế?
    Thuế TNCN là loại thuế trực thu đánh vào thu nhập của cá nhân có khả năng nộp thuế, nhằm đảm bảo công bằng xã hội và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Nó giúp điều tiết thu nhập, giảm khoảng cách giàu nghèo và hỗ trợ các chính sách an sinh xã hội.

  2. Công tác quản lý thuế TNCN tại Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính gồm số lượng doanh nghiệp tăng nhanh trong khi cán bộ thuế hạn chế, ý thức chấp hành của người nộp thuế chưa cao, thủ tục hành chính phức tạp và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán thuế TNCN?
    Cần dựa trên số liệu thực tế, đánh giá năng lực thu của doanh nghiệp, cập nhật chính sách thuế mới và phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý thuế để xây dựng dự toán sát với khả năng thu.

  4. Tại sao số lượng doanh nghiệp trên một cán bộ thuế lại ảnh hưởng đến chất lượng quản lý?
    Khi số lượng doanh nghiệp quá lớn trên một cán bộ, khả năng kiểm soát, giám sát và hỗ trợ doanh nghiệp giảm, dẫn đến quản lý không sâu sát, dễ xảy ra sai sót và thất thu thuế.

  5. Các biện pháp nào giúp giảm thất thu thuế TNCN?
    Tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, nâng cao nhận thức người nộp thuế qua tuyên truyền, cải tiến thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế thu nhập cá nhân tại CCTKV Hồng Bàng - An Dương đã có những tiến bộ rõ rệt trong giai đoạn 2018-2022, đặc biệt là trong lập dự toán và tăng thu ngân sách.
  • Áp lực quản lý do số lượng doanh nghiệp tăng nhanh trong khi cán bộ thuế hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát và chất lượng quản lý.
  • Công tác chỉ đạo điều hành và tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế cần được cải tiến để nâng cao hiệu quả và ý thức chấp hành.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường nhân lực, hiện đại hóa công tác quản lý, cải tiến quy trình chỉ đạo và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thực tiễn cho việc hoàn thiện công tác quản lý thuế TNCN, góp phần nâng cao nguồn thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan thuế địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế nhằm thực hiện nghĩa vụ thuế đầy đủ và đúng quy định.