Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nợ thuế là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước (NSNN), góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng an sinh xã hội. Tại Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, công tác quản lý nợ thuế giai đoạn 2017 - 2019 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực với tổng thu NSNN năm 2017 đạt 213.554 triệu đồng, tăng 94% so với năm 2016; năm 2018 đạt 278.671 triệu đồng, tăng 131% so với năm 2017; và năm 2019 đạt 315.111 triệu đồng, tăng 113,69% so với năm 2018. Tuy nhiên, tỷ lệ thu hồi nợ thuế vẫn dao động trong khoảng 65 - 85%, với năm 2018 đạt 72,19%, cho thấy còn nhiều thách thức trong công tác quản lý nợ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nợ thuế tại Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên, đánh giá hiệu quả các biện pháp thu hồi nợ, đồng thời đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nợ thuế đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp thuộc quản lý của Chi cục Thuế Phúc Yên, sử dụng số liệu giai đoạn 2017 - 2019 và khảo sát sơ cấp tháng 2/2020. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả thu NSNN mà còn góp phần đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế giữa các tổ chức, cá nhân, đồng thời tăng cường kỷ luật thuế và giảm thiểu thất thu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nợ thuế, bao gồm:

  • Khái niệm nợ thuế: Khoản tiền thuế mà người nộp thuế (NNT) chưa nộp đầy đủ hoặc đúng hạn vào NSNN theo quy định pháp luật. Nợ thuế được phân loại theo thời gian (nợ trong hạn, nợ quá hạn) và khả năng thu hồi (nợ khó thu, nợ có khả năng thu).

  • Quản lý nợ thuế và cưỡng chế nợ thuế: Quản lý nợ thuế là hoạt động theo dõi, đôn đốc và thu hồi các khoản nợ thuế; cưỡng chế nợ thuế là biện pháp pháp lý nhằm buộc NNT thực hiện nghĩa vụ thuế.

  • Tiêu chí đánh giá quản lý nợ thuế: Bao gồm tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng số thuế ghi thu, tuổi nợ bình quân, tỷ lệ chi phí hành chính phục vụ thu nợ trên số thuế thu hồi, tỷ lệ cưỡng chế thành công, và các tiêu chí định tính như ý thức tuân thủ pháp luật của NNT.

  • Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nợ thuế: Bao gồm nhân tố chủ quan như quy trình quản lý, bộ máy tổ chức, công cụ hỗ trợ CNTT; và nhân tố khách quan như chính sách pháp luật, ý thức tuân thủ của NNT, tình hình kinh tế xã hội, công tác phối hợp liên ngành.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phân tích, tổng hợp: Thu thập và hệ thống hóa các lý thuyết, văn bản pháp luật, báo cáo ngành thuế, các nghiên cứu liên quan để xây dựng cơ sở lý luận.

  • Phân tích thống kê so sánh: Sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo công tác thuế của Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên giai đoạn 2017 - 2019, kết hợp số liệu sơ cấp thu thập tháng 2/2020 để đánh giá thực trạng quản lý nợ thuế.

  • Chọn mẫu: Tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể thuộc phạm vi quản lý của Chi cục Thuế Phúc Yên, với cỡ mẫu khoảng gần 1.600 đối tượng (gần 1.000 doanh nghiệp và 600 hộ kinh doanh).

  • Phân tích định lượng và định tính: Đánh giá các chỉ tiêu tài chính, tỷ lệ thu hồi nợ, phân loại nợ, đồng thời khảo sát ý thức tuân thủ và hiệu quả phối hợp các bộ phận chức năng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2017 - 2019, khảo sát sơ cấp tháng 2/2020, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu NSNN tăng trưởng ổn định: Tổng thu NSNN tại Phúc Yên tăng từ 213.554 triệu đồng năm 2017 lên 315.111 triệu đồng năm 2019, tương ứng mức tăng lần lượt 94%, 131% và 113,69% so với các năm trước đó.

  2. Tỷ lệ thu hồi nợ thuế chưa tối ưu: Tỷ lệ thu hồi nợ thuế dao động từ 65% đến 85%, năm 2018 đạt 72,19%. Mặc dù có sự cải thiện, nhưng vẫn còn khoảng 15-35% nợ thuế chưa được thu hồi, gây ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN.

  3. Cơ cấu nợ thuế có sự biến động: Nợ khó thu tăng nhanh, từ 4.102 triệu đồng năm 2017 lên 9.832 triệu đồng năm 2019, tương đương mức tăng 183%. Nợ có khả năng thu cũng tăng từ 37 triệu đồng lên 67.589 triệu đồng, tăng 130%.

  4. Phân công quản lý nợ thuế còn hạn chế: Việc phân công quản lý nợ theo địa bàn xã, phường giúp thuận lợi trong theo dõi nhưng chưa tối ưu do số lượng cán bộ quản lý mỏng, dẫn đến khó khăn trong xử lý kịp thời các khoản nợ phát sinh.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng tổng thu NSNN phản ánh nỗ lực của Chi cục Thuế Phúc Yên trong việc mở rộng đối tượng nộp thuế và nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Tuy nhiên, tỷ lệ thu hồi nợ thuế chưa đạt mức cao nhất do nhiều nguyên nhân như sự đa dạng và phức tạp của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hạn chế về nguồn lực cán bộ quản lý, cũng như những khó khăn trong áp dụng các biện pháp cưỡng chế.

Số liệu cho thấy nợ khó thu tăng nhanh, điều này có thể do các doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính hoặc có hành vi chây ì, dây dưa. So sánh với một số địa phương khác như huyện Đô Lương, Nghệ An, nơi có tỷ lệ nợ thuế thấp nhờ phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và các ngành liên quan, cho thấy vai trò quan trọng của sự phối hợp liên ngành trong công tác quản lý nợ thuế.

Việc phân công quản lý nợ thuế theo địa bàn tuy thuận tiện nhưng chưa phát huy tối đa hiệu quả do thiếu nhân lực và chưa có sự phân loại rõ ràng theo ngành nghề, quy mô doanh nghiệp. Điều này dẫn đến việc xử lý nợ chưa kịp thời, làm tăng tuổi nợ và chi phí thu hồi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng tổng thu NSNN, tỷ lệ thu hồi nợ thuế qua các năm, cũng như bảng phân loại nợ thuế theo khả năng thu hồi và thời gian nợ để minh họa rõ nét hơn thực trạng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân công và đào tạo cán bộ quản lý nợ thuế

    • Động từ hành động: Phân công, đào tạo
    • Target metric: Giảm tuổi nợ trung bình và tăng tỷ lệ thu hồi nợ trên 85%
    • Timeline: Triển khai trong năm 2024 - 2025
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với Cục Thuế tỉnh

  2. Áp dụng công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý nợ thuế

    • Động từ hành động: Triển khai, nâng cấp phần mềm quản lý nợ
    • Target metric: Đảm bảo số liệu nợ thuế chính xác, giảm sai sót trên 90%
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận CNTT Chi cục Thuế, phối hợp với Tổng cục Thuế

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong công tác đôn đốc và cưỡng chế nợ thuế

    • Động từ hành động: Phối hợp, ký kết quy chế phối hợp
    • Target metric: Giảm nợ khó thu ít nhất 20% trong 2 năm tới
    • Timeline: Ký kết và triển khai từ quý 3/2024
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế, UBND thành phố, các cơ quan liên quan

  4. Xây dựng kế hoạch thu nợ thuế theo ngành nghề và quy mô doanh nghiệp

    • Động từ hành động: Phân tích, xây dựng kế hoạch
    • Target metric: Tăng tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu nợ lên trên 90%
    • Timeline: Áp dụng từ năm 2025
    • Chủ thể thực hiện: Đội Kiểm tra thuế và Đội Nghiệp vụ Quản lý thuế

  5. Tuyên truyền nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, đào tạo
    • Target metric: Giảm tỷ lệ nợ thuế do chây ì, dây dưa ít nhất 15%
    • Timeline: Thực hiện liên tục từ năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận tuyên truyền Chi cục Thuế, phối hợp với các tổ chức xã hội

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp quản lý nợ thuế hiệu quả, áp dụng các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch thu nợ, phân công cán bộ quản lý nợ khoa học.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Thuế

    • Lợi ích: Hiểu sâu về lý thuyết quản lý nợ thuế, các tiêu chí đánh giá và nhân tố ảnh hưởng.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  3. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước về thuế

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả công tác quản lý nợ thuế, đề xuất chính sách và biện pháp cải tiến.
    • Use case: Xây dựng chính sách, quy trình quản lý nợ thuế toàn quốc hoặc địa phương.

  4. Doanh nghiệp và người nộp thuế

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về nghĩa vụ thuế, hiểu rõ quy trình quản lý nợ và các biện pháp cưỡng chế.
    • Use case: Tuân thủ pháp luật thuế, chủ động xử lý nợ thuế, tránh bị cưỡng chế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nợ thuế là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý nợ thuế là hoạt động theo dõi, đôn đốc và thu hồi các khoản thuế chưa nộp đúng hạn. Nó quan trọng vì đảm bảo nguồn thu NSNN, công bằng giữa các NNT và tăng cường kỷ luật thuế, giảm thất thu.

  2. Các loại nợ thuế được phân loại như thế nào?
    Nợ thuế được phân loại theo thời gian (nợ trong hạn, nợ quá hạn) và khả năng thu hồi (nợ có khả năng thu, nợ khó thu). Việc phân loại giúp áp dụng biện pháp quản lý phù hợp.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nợ thuế tại Phúc Yên là gì?
    Khó khăn gồm số lượng cán bộ quản lý hạn chế, sự đa dạng và phức tạp của doanh nghiệp, biến động kinh tế xã hội, và hạn chế trong phối hợp liên ngành.

  4. Biện pháp cưỡng chế nợ thuế thường được áp dụng ra sao?
    Cưỡng chế bao gồm phong tỏa tài khoản ngân hàng, dừng hóa đơn, đình chỉ kinh doanh, kê biên tài sản. Biện pháp được áp dụng linh hoạt tùy theo mức độ và tính chất nợ.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nợ thuế?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng CNTT, phối hợp liên ngành chặt chẽ, xây dựng kế hoạch thu nợ theo ngành nghề, đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của NNT.

Kết luận

  • Quản lý nợ thuế tại Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tổng thu NSNN tăng trưởng ổn định qua các năm 2017 - 2019.
  • Tỷ lệ thu hồi nợ thuế còn dao động, nợ khó thu tăng nhanh, cho thấy cần có giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và cưỡng chế.
  • Phân công quản lý nợ thuế theo địa bàn xã, phường thuận tiện nhưng chưa tối ưu do hạn chế về nhân lực và chưa phân loại theo ngành nghề.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng CNTT, phối hợp liên ngành, xây dựng kế hoạch thu nợ theo đặc thù ngành nghề và nâng cao ý thức tuân thủ của NNT.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các biện pháp cải tiến công tác quản lý nợ thuế đến năm 2025 nhằm đảm bảo nguồn thu NSNN ổn định và bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan thuế địa phương và các nhà quản lý cần áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nợ thuế, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan nhằm giảm thiểu nợ thuế và tăng cường nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.