Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là một trong những nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước (NSNN) và công cụ điều tiết thu nhập nhằm đảm bảo công bằng xã hội. Theo thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế năm 2010, tỷ trọng thuế TNCN trong tổng thu ngân sách ở các nước phát triển như Anh, Canada, Đức, Mỹ, Nhật dao động từ 19% đến 38%, trong khi các nước đang phát triển như Trung Quốc, Ấn Độ chỉ đạt khoảng 7% đến 11%. Ở Việt Nam, tỷ trọng này mới đạt khoảng 5%, cho thấy tiềm năng phát triển còn lớn. Tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa, công tác quản lý thuế TNCN trong giai đoạn 2016-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như kiểm soát giảm trừ gia cảnh chưa chặt chẽ, công tác thanh tra, kiểm tra chưa toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh địa bàn rộng, dân cư đông đúc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế TNCN tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần tăng nguồn thu cho NSNN và đảm bảo công bằng xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý thuế TNCN tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo nội bộ và khảo sát 184 cán bộ công chức thuế trực tiếp làm việc tại đơn vị. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách thuế và nâng cao năng lực quản lý thuế tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý trong việc xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý thuế và mô hình quản lý hành chính nhà nước trong lĩnh vực thuế, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Là loại thuế trực thu đánh vào thu nhập thực nhận của cá nhân trong kỳ tính thuế, bao gồm thu nhập từ tiền lương, kinh doanh, đầu tư và các nguồn thu nhập khác theo quy định pháp luật.
  • Quản lý thuế: Là hoạt động hành chính nhà nước nhằm tổ chức, điều hành quá trình thu nộp thuế, bao gồm đăng ký, kê khai, thu thuế, thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế.
  • Nguyên tắc thuế suất lũy tiến từng phần: Thuế suất tăng dần theo mức thu nhập, nhằm đảm bảo công bằng xã hội và điều tiết thu nhập hiệu quả.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thuế: Bao gồm nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ, cơ sở vật chất, công nghệ thông tin; nhân tố khách quan như hệ thống pháp luật, môi trường kinh tế xã hội.

Khung lý thuyết này giúp phân tích toàn diện các yếu tố tác động đến công tác quản lý thuế TNCN, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát toàn bộ 184 cán bộ công chức trực tiếp làm công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao. Số liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo nội bộ của Chi cục Thuế, các văn bản pháp luật, tài liệu khoa học và các nghiên cứu liên quan.

Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và so sánh. Thống kê mô tả giúp mô tả mức độ biến động, cơ cấu nguồn thu và các chỉ số quản lý thuế qua các năm 2016-2018. Thống kê so sánh được áp dụng để đánh giá sự khác biệt giữa các năm và so sánh với các địa phương khác nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản lý thuế. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2019, tập trung vào phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu thuế TNCN: Giai đoạn 2016-2018, Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa đạt mức tăng trưởng thuế TNCN ổn định, với tổng thu ngân sách từ thuế TNCN tăng khoảng 12% mỗi năm. Cơ cấu nguồn thu chủ yếu từ tiền lương, tiền công chiếm trên 70%, còn lại là thu nhập từ kinh doanh và đầu tư.

  2. Cơ cấu cán bộ và trình độ chuyên môn: Tỷ lệ công chức có trình độ đại học và trên đại học tăng từ 73,5% năm 2016 lên 84% năm 2018, góp phần nâng cao năng lực quản lý thuế. Tuy nhiên, số lượng công chức giảm từ 207 xuống còn 184 người do tinh giản biên chế, gây áp lực công việc tăng lên.

  3. Công tác thanh tra, kiểm tra thuế: Tỷ lệ hồ sơ kiểm tra thuế TNCN tăng từ 5% năm 2016 lên 8% năm 2018, giúp phát hiện và xử lý nhiều trường hợp kê khai sai, gian lận thuế. Tuy nhiên, công tác kiểm tra tại nguồn còn chưa chặt chẽ, đặc biệt trong kiểm soát các khoản giảm trừ gia cảnh.

  4. Quản lý nợ thuế: Số liệu nợ thuế TNCN giảm nhẹ qua các năm, từ khoảng 3,5 tỷ đồng năm 2016 xuống còn 3 tỷ đồng năm 2018, nhưng vẫn còn tồn tại tình trạng chây ỳ, gây ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, đặc biệt là trong việc cải thiện trình độ cán bộ và tăng cường thanh tra, kiểm tra. Việc tăng trưởng nguồn thu phản ánh sự phát triển kinh tế địa phương và hiệu quả của các chính sách thuế. Tuy nhiên, áp lực giảm biên chế và khối lượng công việc lớn đã ảnh hưởng đến năng suất lao động của cán bộ thuế.

So sánh với một số địa phương như Chi cục Thuế TP Vinh và quận Kiến An (Hải Phòng), Thanh Hóa còn hạn chế trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và quản lý rủi ro thuế, đặc biệt trong kiểm soát các khoản giảm trừ gia cảnh và thu nhập từ nhiều nguồn. Việc quản lý nợ thuế chưa triệt để cũng là điểm cần cải thiện để tránh thất thu ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thuế TNCN theo năm, bảng phân bố trình độ cán bộ và biểu đồ tỷ lệ kiểm tra thuế qua các năm, giúp minh họa rõ nét các xu hướng và điểm nghẽn trong công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đẩy mạnh tin học hóa quy trình quản lý thuế, xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung để theo dõi chính xác các khoản thu nhập và giảm trừ gia cảnh, giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát và giảm thiểu sai sót. Thời gian thực hiện: 2019-2020. Chủ thể: Chi cục Thuế TP Thanh Hóa phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ thuế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chính sách thuế, kỹ năng thanh tra, kiểm tra và quản lý rủi ro thuế cho cán bộ công chức, đồng thời tăng cường tuyển dụng cán bộ có trình độ cao để bù đắp biên chế giảm. Thời gian: liên tục từ 2019. Chủ thể: Chi cục Thuế TP Thanh Hóa, Sở Nội vụ.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra: Phát triển các chương trình thanh tra trọng điểm, tập trung vào các cá nhân có nhiều nguồn thu nhập và các khoản giảm trừ gia cảnh nghi ngờ, nhằm phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế. Thời gian: 2019-2020. Chủ thể: Đội Kiểm tra thuế Chi cục Thuế TP Thanh Hóa.

  4. Cải thiện công tác quản lý nợ thuế: Xây dựng quy trình cưỡng chế nợ thuế hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để xử lý các trường hợp chây ỳ, đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế. Thời gian: 2019-2020. Chủ thể: Đội Quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa Chi cục Thuế với các cơ quan tài chính, công an, tư pháp và chính quyền địa phương nhằm trao đổi thông tin, hỗ trợ công tác quản lý thuế hiệu quả hơn. Thời gian: 2019-2020. Chủ thể: Chi cục Thuế TP Thanh Hóa, UBND TP Thanh Hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng và giải pháp quản lý thuế TNCN, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý thuế tại địa phương.

  2. Nhà quản lý chính sách thuế: Các cơ quan hoạch định chính sách có thể tham khảo để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách thuế TNCN phù hợp với thực tiễn, góp phần tăng nguồn thu và đảm bảo công bằng xã hội.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức chi trả thu nhập: Hiểu rõ quy trình, nghĩa vụ và quyền lợi trong việc kê khai, khấu trừ và nộp thuế TNCN, từ đó thực hiện đúng quy định, tránh vi phạm pháp luật thuế.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thuế TNCN, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý thuế tại địa phương, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế thu nhập cá nhân là gì và vai trò của nó trong nền kinh tế?
    Thuế TNCN là thuế trực thu đánh vào thu nhập thực nhận của cá nhân trong kỳ tính thuế. Vai trò chính là tạo nguồn thu cho NSNN, điều tiết thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội và hỗ trợ chính sách phát triển kinh tế.

  2. Các khoản thu nhập nào chịu thuế TNCN?
    Bao gồm thu nhập từ tiền lương, tiền công, kinh doanh, đầu tư vốn, chuyển nhượng tài sản và các khoản thu nhập khác theo quy định pháp luật. Một số khoản thu nhập được miễn thuế như trợ cấp, tiền thưởng đặc biệt, thu nhập từ thừa kế trong phạm vi quy định.

  3. Phương pháp quản lý thuế TNCN tại Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa như thế nào?
    Chi cục Thuế áp dụng các quy trình đăng ký, kê khai, thu thuế, thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế, kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích rủi ro để nâng cao hiệu quả quản lý.

  4. Những khó khăn chính trong công tác quản lý thuế TNCN tại địa phương là gì?
    Bao gồm kiểm soát giảm trừ gia cảnh chưa chặt chẽ, công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế, áp lực biên chế giảm, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ và ý thức chấp hành pháp luật thuế của một số người nộp thuế chưa cao.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN?
    Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, cải thiện quản lý nợ thuế và tăng cường phối hợp liên ngành, đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.

Kết luận

  • Thuế thu nhập cá nhân là nguồn thu quan trọng, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và phát triển kinh tế địa phương.
  • Chi cục Thuế thành phố Thanh Hóa đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong quản lý thuế TNCN giai đoạn 2016-2018, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế cần khắc phục.
  • Năng lực cán bộ được nâng cao, tuy nhiên áp lực công việc tăng do giảm biên chế và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cần được cải thiện.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra và quản lý nợ thuế cần được đẩy mạnh để hạn chế thất thu và tăng hiệu quả quản lý.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra, kiểm tra, quản lý nợ và phối hợp liên ngành, nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế TNCN đến năm 2020 và các năm tiếp theo.

Luận văn khuyến nghị các cơ quan quản lý thuế địa phương và các bên liên quan tiếp tục triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Độc giả quan tâm có thể tham khảo chi tiết tại Thư viện Trường Đại học Hồng Đức hoặc Bộ môn Quản trị Kinh doanh.