Tổng quan nghiên cứu

Thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt tại các trường trung học cơ sở (THCS). Theo báo cáo của ngành giáo dục huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, trong giai đoạn 2019-2021, tổng kinh phí đầu tư mua sắm TBDH đạt hơn 20 tỷ đồng, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Tuy nhiên, thực tế khảo sát tại 13 trường THCS trên địa bàn cho thấy vẫn còn khoảng 20% cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên nhân viên thiết bị (GV&NVTB) đánh giá TBDH thiếu và chưa đảm bảo yêu cầu dạy học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý TBDH, đánh giá những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng TBDH tại các trường THCS huyện Tuy Phước trong giai đoạn 2019-2021.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 13 trường THCS trên địa bàn huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, với dữ liệu thu thập từ 150 người gồm CBQL, giáo viên và nhân viên thiết bị. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và phát triển nguồn nhân lực địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục (Đặng Quốc Bảo, Hồ Thế Vĩnh). Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục, tập trung vào việc điều phối các nguồn lực để nâng cao chất lượng đào tạo.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Quản lý TBDH là hoạt động có hệ thống nhằm xây dựng, trang bị, bảo quản và sử dụng hiệu quả các thiết bị phục vụ dạy học, đảm bảo phù hợp với nội dung chương trình và phương pháp dạy học (Bùi Minh Hiền, Trần Quốc Đắc). TBDH được phân loại theo nhiều tiêu chí như tính chất, mức độ phức tạp, tính đồng bộ và hiện đại.

Các khái niệm chính bao gồm: TBDH, quản lý TBDH, quản lý nhà trường, hiệu quả sử dụng thiết bị, và đổi mới phương pháp dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 150 người gồm 25 cán bộ quản lý và 125 giáo viên, nhân viên thiết bị tại 5 trường THCS đại diện cho 13 trường trên địa bàn huyện Tuy Phước. Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các báo cáo ngành và ý kiến chuyên gia.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra khảo sát với phiếu hỏi, thu thập dữ liệu định tính và định lượng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel, áp dụng kỹ thuật thống kê mô tả như tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình (ĐTB) và phân loại mức độ thực hiện theo thang đo 4 mức.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2019-2020 đến năm học 2020-2021, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý TBDH tại các trường THCS huyện Tuy Phước.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình trang bị TBDH: Khoảng 28% CBQL và 32% GV&NVTB đánh giá TBDH được trang bị tốt, đáp ứng yêu cầu dạy học; 52% CBQL và 50% GV&NVTB cho rằng trang bị đủ tối thiểu; còn 20% CBQL và 18% GV&NVTB nhận định thiếu thiết bị, chưa đảm bảo yêu cầu.

  2. Chất lượng TBDH: Hơn 50% CBQL và GV&NVTB đánh giá chất lượng TBDH chưa tốt, trong đó 12% GV&NVTB đánh giá kém. Nguyên nhân chủ yếu do thiết bị được cấp không rõ nguồn gốc, độ bền thấp, thiếu hướng dẫn sử dụng và khâu nghiệm thu chưa chặt chẽ.

  3. Tính đồng bộ và hiện đại: 28% CBQL và GV&NVTB đánh giá TBDH đồng bộ; 64% CBQL và 56% GV&NVTB cho rằng tương đối đồng bộ; còn 12% CBQL và 16% GV&NVTB nhận xét không đồng bộ. Về tính hiện đại, 76% CBQL và 70% GV&NVTB đánh giá thiết bị hiện đại hoặc tương đối hiện đại, nhưng vẫn còn 24% CBQL và 27% GV&NVTB cho rằng chưa hiện đại hoặc lạc hậu.

  4. Mức độ sử dụng TBDH: Giáo viên sử dụng TBDH thường xuyên trong các tiết thao giảng (ĐTB = 3,73), tiết dạy cần thiết phải sử dụng TBDH (ĐTB = 3,65) và tiết có giáo viên dự giờ (ĐTB = 3,59). Tiết dạy bình thường sử dụng thiết bị ở mức thỉnh thoảng (ĐTB = 3,33). CBQL đánh giá mức độ sử dụng cao hơn GV&NVTB, phản ánh sự khác biệt trong nhận thức và thực tiễn sử dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác đầu tư trang bị TBDH tại các trường THCS huyện Tuy Phước đã có nhiều chuyển biến tích cực, với nguồn kinh phí hơn 20 tỷ đồng trong giai đoạn nghiên cứu. Tuy nhiên, chất lượng và tính đồng bộ của thiết bị còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng. Việc thiết bị không đồng bộ và chưa hiện đại gây khó khăn cho công tác quản lý và giảng dạy, đồng thời làm giảm sự hứng thú và hiệu quả học tập của học sinh.

Mức độ sử dụng TBDH của giáo viên chưa đồng đều, phần lớn tập trung vào các tiết thao giảng và tiết dạy có yêu cầu cao, trong khi tiết dạy bình thường còn hạn chế. Điều này phản ánh một phần do năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên chưa đồng đều, thiếu tập huấn chuyên sâu và chưa có quy chế sử dụng thiết bị rõ ràng. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý và sử dụng TBDH hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa đầu tư trang bị, đào tạo nhân lực và xây dựng quy trình quản lý khoa học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá về trang bị, chất lượng, tính đồng bộ và hiện đại của TBDH, cũng như biểu đồ đường thể hiện mức độ sử dụng TBDH theo các loại tiết dạy, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng sử dụng thiết bị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lập kế hoạch và đầu tư trang bị TBDH đồng bộ, hiện đại

    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện, UBND huyện
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% trường THCS có TBDH đồng bộ, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới
    • Timeline: Giai đoạn 2022-2025
    • Hành động: Xây dựng danh mục thiết bị ưu tiên, phân bổ ngân sách hợp lý, phối hợp với các nhà cung cấp uy tín để nâng cao chất lượng thiết bị.

  2. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực sử dụng TBDH cho giáo viên và nhân viên thiết bị

    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, các trường THCS
    • Mục tiêu: 100% giáo viên và nhân viên thiết bị được tập huấn kỹ năng sử dụng và bảo quản TBDH
    • Timeline: Hàng năm, bắt đầu từ năm học 2022-2023
    • Hành động: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, xây dựng tài liệu hướng dẫn sử dụng thiết bị, khuyến khích tự học và chia sẻ kinh nghiệm.

  3. Xây dựng quy chế quản lý, sử dụng và bảo quản TBDH chặt chẽ, đồng bộ

    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THCS
    • Mục tiêu: Quy chế được ban hành và thực hiện nghiêm túc tại 100% trường THCS
    • Timeline: Triển khai trong năm học 2022-2023
    • Hành động: Soạn thảo quy chế, phân công trách nhiệm rõ ràng, tổ chức kiểm tra, giám sát định kỳ và xử lý nghiêm các vi phạm.

  4. Khuyến khích tự làm và sửa chữa TBDH nhằm tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng

    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên, nhân viên thiết bị, Ban giám hiệu
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ TBDH tự làm và sửa chữa lên ít nhất 30% tổng thiết bị hiện có
    • Timeline: Giai đoạn 2022-2024
    • Hành động: Tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ thuật tự làm, sửa chữa thiết bị, tạo điều kiện về vật tư và kinh phí hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý TBDH hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng quản lý và tổ chức dạy học.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch mua sắm, sử dụng và bảo quản thiết bị phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Giáo viên và nhân viên thiết bị dạy học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, cách sử dụng và bảo quản TBDH, nâng cao kỹ năng chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp sử dụng thiết bị trong đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, tỉnh

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý TBDH thực tiễn, đánh giá hiệu quả đầu tư và đề xuất chính sách phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, tổ chức tập huấn và kiểm tra công tác quản lý thiết bị.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý TBDH, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ về quản lý giáo dục và thiết bị dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thiết bị dạy học lại quan trọng trong giáo dục THCS?
    Thiết bị dạy học giúp minh họa nội dung bài giảng, kích thích giác quan học sinh, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng thực hành. Theo thống kê, học sinh nhớ được 90% kiến thức khi học qua làm thực hành, nhờ đó TBDH là cầu nối quan trọng giữa giáo viên và học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý TBDH tại các trường THCS hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm chất lượng thiết bị chưa đồng đều, thiếu tính đồng bộ và hiện đại, năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên chưa đồng đều, thiếu quy chế quản lý chặt chẽ và hạn chế về kinh phí sửa chữa, bảo dưỡng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH trong nhà trường?
    Cần tổ chức tập huấn nâng cao năng lực sử dụng cho giáo viên, xây dựng quy chế sử dụng rõ ràng, tăng cường kiểm tra giám sát, đồng thời đầu tư trang bị thiết bị đồng bộ, hiện đại và phù hợp với chương trình giáo dục.

  4. Phương pháp khảo sát thực trạng TBDH được thực hiện như thế nào?
    Nghiên cứu sử dụng phiếu hỏi khảo sát ý kiến CBQL, giáo viên và nhân viên thiết bị tại 5 trường đại diện, thu thập dữ liệu định tính và định lượng, xử lý bằng phần mềm Excel với các thang đo mức độ quan trọng và mức độ thực hiện.

  5. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp dựa trên kết quả khảo sát thực tế, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội địa phương, có sự phối hợp giữa các cấp quản lý và nhà trường, đồng thời được xây dựng theo nguyên tắc khoa học, đồng bộ và có lộ trình thực hiện rõ ràng.

Kết luận

  • TBDH là yếu tố quan trọng, trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng dạy học tại các trường THCS huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.
  • Thực trạng trang bị TBDH đã có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về chất lượng, tính đồng bộ và hiện đại.
  • Mức độ sử dụng TBDH của giáo viên chưa đồng đều, cần nâng cao năng lực và ý thức sử dụng thiết bị.
  • Quản lý TBDH cần được thực hiện theo quy trình khoa học, đồng bộ giữa các khâu: lập kế hoạch, tổ chức, sử dụng và bảo quản.
  • Các đề xuất giải pháp tập trung vào tăng cường đầu tư, đào tạo, xây dựng quy chế và khuyến khích tự làm, sửa chữa thiết bị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng TBDH trong giai đoạn 2022-2025.

Luận văn kêu gọi các cấp quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý thiết bị dạy học, góp phần thực hiện thành công đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và phát triển giáo dục địa phương.