Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài sản công là một trong những vấn đề trọng yếu trong quản lý nhà nước, đặc biệt tại các cơ quan hành chính nhà nước có khối lượng tài sản lớn như Tổng cục Thuế - Bộ Tài chính. Theo số liệu thống kê giai đoạn 2015-2018, Tổng cục Thuế quản lý một khối lượng tài sản công rất lớn cả về giá trị và số lượng, bao gồm đất đai, trụ sở làm việc, phương tiện đi lại, trang thiết bị làm việc và các tài sản khác phục vụ trực tiếp cho hoạt động chuyên môn. Tuy nhiên, công tác quản lý tài sản công tại đây còn nhiều hạn chế như thiếu chặt chẽ, chưa thống nhất, sử dụng lãng phí và chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, cải cách hệ thống thuế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý tài sản công tại cơ quan Tổng cục Thuế trong giai đoạn 2015-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý tài sản công đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại văn phòng Tổng cục Thuế, với đối tượng là tài sản công phục vụ trực tiếp cho hoạt động chuyên môn của đơn vị. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài sản công và quản lý kinh tế, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý tài sản công: Tài sản công được định nghĩa theo Luật Tài sản công 2017 là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Quản lý tài sản công là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng nhằm đảm bảo tài sản được đầu tư, sử dụng và thanh lý hiệu quả, đúng mục đích.

  • Mô hình quản lý tài sản công theo chu trình: Bao gồm ba giai đoạn chính là quản lý quá trình hình thành tài sản (đầu tư, mua sắm), quản lý quá trình sử dụng (khai thác, bảo dưỡng, điều chuyển) và quản lý quá trình kết thúc (thu hồi, thanh lý, bán tài sản).

  • Khái niệm chính: Tài sản công, quản lý tài sản công, tiêu chuẩn định mức sử dụng tài sản, hiệu quả quản lý tài sản công, cơ chế quản lý tài sản công.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu chủ đạo là phân tích và tổng hợp dựa trên số liệu thu thập từ Tổng cục Thuế giai đoạn 2015-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ tài sản công tại văn phòng Tổng cục Thuế và các báo cáo kiểm kê tài sản trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng và xu hướng quản lý tài sản công. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng phương pháp so sánh kinh nghiệm quản lý tài sản công của một số bộ ngành khác như Bộ Y tế, Tổng cục Quân y, Tổng cục Hải quan để rút ra bài học kinh nghiệm phù hợp.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2019, trong đó thu thập và phân tích số liệu tài sản công giai đoạn 2015-2018, đồng thời nghiên cứu các văn bản pháp luật và chính sách liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khối lượng và cơ cấu tài sản công tại Tổng cục Thuế: Tổng cục Thuế quản lý đa dạng các loại tài sản công, trong đó đất đai, trụ sở làm việc và phương tiện đi lại chiếm tỷ trọng lớn. Số liệu kiểm kê giai đoạn 2015-2018 cho thấy giá trị tài sản công tăng khoảng 15% mỗi năm, phản ánh sự đầu tư bổ sung và mở rộng tài sản.

  2. Thực trạng quản lý quá trình hình thành tài sản: Việc lập kế hoạch mua sắm tài sản công được thực hiện theo quy trình, tuy nhiên mức độ tuân thủ quy trình còn chưa đồng đều. Khoảng 20% các kế hoạch mua sắm chưa đầy đủ căn cứ pháp lý hoặc chưa phù hợp với tiêu chuẩn định mức. Nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ ngân sách nhà nước, chiếm trên 85%, còn lại là các nguồn khác.

  3. Quản lý sử dụng tài sản công: Tỷ lệ tài sản công được sử dụng hiệu quả đạt khoảng 75%, còn lại có khoảng 10% tài sản không được sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích, gây lãng phí. Việc bảo dưỡng, sửa chữa tài sản chưa được thực hiện thường xuyên, chỉ khoảng 60% tài sản được bảo trì định kỳ theo quy định.

  4. Quản lý quá trình kết thúc tài sản: Việc thu hồi, điều chuyển và thanh lý tài sản công còn nhiều bất cập. Chỉ có khoảng 50% tài sản đến hạn thanh lý được xử lý đúng quy trình, còn lại tồn đọng do thủ tục phức tạp và thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do cơ chế quản lý tài sản công chưa đồng bộ, thiếu sự phân cấp rõ ràng và chưa có hệ thống thông tin quản lý tài sản hiện đại. So với kinh nghiệm của Bộ Y tế và Tổng cục Quân y, Tổng cục Thuế còn thiếu nguồn nhân lực kỹ thuật chuyên sâu và chưa áp dụng hiệu quả các công cụ quản lý tài sản như kế toán tài sản và kiểm soát chi phí.

Việc sử dụng tài sản công không hiệu quả phần lớn do ý thức và năng lực quản lý của cán bộ công chức còn hạn chế, cùng với việc thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ sử dụng tài sản và mức độ bảo trì qua các năm có thể minh họa rõ sự biến động và xu hướng cải thiện hoặc suy giảm hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản công, tăng cường đào tạo nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao vai trò kiểm tra, giám sát để đảm bảo tài sản công được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, phục vụ tốt cho nhiệm vụ của Tổng cục Thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản công: Xây dựng và ban hành các quy định, tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công phù hợp với đặc thù của Tổng cục Thuế, đảm bảo tính thống nhất và minh bạch. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng hệ thống quản lý tài sản công điện tử, tích hợp dữ liệu kiểm kê, sử dụng và bảo trì tài sản để nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế phối hợp với các đơn vị CNTT.

  3. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài sản công, kỹ năng kiểm tra, giám sát và sử dụng công cụ kế toán tài sản. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2021. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm: Thiết lập các đoàn kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các trường hợp sử dụng tài sản công không đúng quy định, lãng phí hoặc thất thoát tài sản. Thời gian thực hiện: từ 2021 trở đi. Chủ thể thực hiện: Tổng cục Thuế, Thanh tra Bộ Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài sản công tại các cơ quan nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, áp dụng các giải pháp phù hợp với đặc thù từng đơn vị.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Thông tin và phân tích trong luận văn hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý tài sản công.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính, quản lý công: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tài sản công, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng.

  4. Các đơn vị hành chính nhà nước có quy mô tài sản lớn: Có thể vận dụng các bài học kinh nghiệm và giải pháp đề xuất để cải thiện công tác quản lý tài sản công tại đơn vị mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài sản công là gì?
    Quản lý tài sản công là quá trình tổ chức, điều hành việc đầu tư, sử dụng và thanh lý tài sản thuộc sở hữu nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích. Ví dụ, Tổng cục Thuế quản lý tài sản công bao gồm đất đai, trụ sở làm việc và trang thiết bị phục vụ công tác thuế.

  2. Tại sao quản lý tài sản công tại Tổng cục Thuế còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do cơ chế quản lý chưa đồng bộ, thiếu hệ thống thông tin quản lý hiện đại, năng lực cán bộ còn hạn chế và thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên. Điều này dẫn đến việc sử dụng tài sản chưa hiệu quả, gây lãng phí.

  3. Các công cụ quản lý tài sản công gồm những gì?
    Bao gồm hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn định mức sử dụng, công cụ kế toán, thống kê, kiểm tra, kiểm soát và các biện pháp tài chính như ngân sách, thuế. Ví dụ, việc áp dụng kế toán tài sản giúp theo dõi chính xác biến động tài sản công.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công?
    Cần hoàn thiện cơ chế quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát. Tổng cục Thuế có thể học hỏi kinh nghiệm từ Bộ Y tế và Tổng cục Quân y trong việc quản lý và bảo dưỡng tài sản.

  5. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là gì?
    Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý tài sản công tại văn phòng Tổng cục Thuế trong giai đoạn 2015-2018, bao gồm các loại tài sản như đất đai, trụ sở làm việc, phương tiện đi lại và trang thiết bị làm việc.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn quản lý tài sản công, làm rõ vai trò, đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài sản công tại cơ quan nhà nước.
  • Phân tích thực trạng quản lý tài sản công tại Tổng cục Thuế giai đoạn 2015-2018 cho thấy nhiều hạn chế về cơ chế, năng lực và công cụ quản lý.
  • Đã rút ra bài học kinh nghiệm từ các bộ ngành khác và đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Các giải pháp đề xuất hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công tại Tổng cục Thuế đến năm 2025, góp phần tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, cán bộ và nhà nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và phát triển các giải pháp quản lý tài sản công phù hợp với điều kiện thực tế.

Để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, các đơn vị liên quan cần chủ động triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý, kiểm tra và đánh giá. Đây là bước đi quan trọng để đảm bảo tài sản công được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và phát huy tối đa giá trị kinh tế - xã hội.