Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh, trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, là một đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, thực hiện các dịch vụ kỹ thuật điện ảnh tại Hà Nội. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2016 đến 2018 cho thấy Trung tâm đã có những bước tiến trong việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong quản lý tài chính như lập dự toán chưa sát thực tế, phân phối kết quả tài chính chưa hợp lý, và sử dụng tài sản chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trung tâm, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính, góp phần phát triển bền vững Trung tâm. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý thu chi, lập kế hoạch tài chính, kiểm tra giám sát và tổ chức bộ máy quản lý tài chính. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý trong việc ra quyết định chính sách tài chính phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và chất lượng dịch vụ công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết quản lý tài chính chủ đạo: lý thuyết quản lý tài chính công và lý thuyết tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Lý thuyết quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc phân bổ và kiểm soát nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch. Lý thuyết tự chủ tài chính tập trung vào quyền tự chủ trong việc lập kế hoạch, sử dụng và kiểm soát nguồn tài chính của đơn vị sự nghiệp, nhằm tăng tính chủ động và hiệu quả trong hoạt động.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế tự chủ tài chính, dự toán ngân sách, quản lý thu chi, và kiểm soát nội bộ tài chính. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính (nhân tố khách quan và chủ quan) và hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, chứng từ kế toán và các văn bản quy định của Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh trong giai đoạn 2016-2018. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào toàn bộ dữ liệu tài chính của Trung tâm trong khoảng thời gian nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày số liệu về thu chi, dự toán và thực hiện kế hoạch tài chính. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả thực hiện giữa các năm và so sánh với các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự. Phương pháp phân tích tổng hợp giúp đánh giá thực trạng quản lý tài chính, xác định các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả lập dự toán thu chi còn hạn chế: Dự toán thu của Trung tâm trong giai đoạn 2016-2018 thường thấp hơn thực tế khoảng 10-15%, trong khi dự toán chi lại cao hơn quyết toán các năm trước từ 5-8% mà không có thuyết minh rõ ràng. Điều này dẫn đến việc sử dụng ngân sách chưa tối ưu và khó khăn trong việc cân đối nguồn lực.

  2. Cơ chế phân phối kết quả tài chính chưa hợp lý: Tỷ lệ chi trả thu nhập tăng thêm cho cán bộ nhân viên chỉ đạt khoảng 60-70% so với mức mong đợi, gây ảnh hưởng đến động lực làm việc và hiệu quả lao động. Việc trích lập các quỹ phát triển sự nghiệp và quỹ phúc lợi chưa đồng bộ, chưa phản ánh đúng mức độ tự chủ tài chính của Trung tâm.

  3. Sử dụng và khai thác tài sản chưa hiệu quả: Khoảng 20% tài sản cố định được sử dụng không đúng mục đích hoặc lãng phí, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và hoạt động dịch vụ kỹ thuật điện ảnh. Việc trích khấu hao tài sản chưa được thực hiện đầy đủ theo quy định, làm giảm nguồn lực tái đầu tư.

  4. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính còn bất cập: Phòng Tài chính Kế toán chưa phát huy hết vai trò tư vấn, tham mưu cho lãnh đạo trong việc quản lý tài chính, dẫn đến một số quyết định tài chính chưa sát thực tế và thiếu tính chiến lược. Cán bộ quản lý tài chính còn thiếu kinh nghiệm và trình độ chuyên môn sâu về quản lý tài chính công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm mới chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính, chưa hoàn toàn thích nghi với các quy định và yêu cầu quản lý mới. So với một số đơn vị sự nghiệp công lập khác như Trung tâm Chiếu phim Quốc gia, nơi đã duy trì hoạt động tự chủ hiệu quả với mức tăng thu ngân sách trên 20% trong giai đoạn tương tự, Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh còn nhiều dư địa để cải thiện.

Việc lập dự toán chưa sát thực tế phản ánh tâm lý thận trọng và thiếu thông tin dự báo chính xác, dẫn đến dự toán thu thấp và chi cao hơn thực tế. Cơ chế phân phối kết quả tài chính chưa hợp lý làm giảm động lực làm việc của cán bộ nhân viên, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Sử dụng tài sản chưa hiệu quả là vấn đề phổ biến trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đòi hỏi tăng cường kiểm soát nội bộ và nâng cao năng lực quản lý tài sản.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dự toán và thực hiện thu chi qua các năm, bảng phân bổ quỹ và biểu đồ tỷ lệ sử dụng tài sản để minh họa rõ hơn các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến công tác lập dự toán tài chính: Áp dụng phương pháp dự báo dựa trên số liệu thực tế và phân tích xu hướng hoạt động, nhằm nâng cao độ chính xác dự toán thu chi. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do phòng Tài chính Kế toán phối hợp với các phòng ban liên quan đảm nhiệm.

  2. Hoàn thiện cơ chế phân phối kết quả tài chính: Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch, công bằng, gắn kết thu nhập tăng thêm với hiệu quả công việc và đóng góp cá nhân. Triển khai trong 6 tháng, do Ban Giám đốc và phòng Tổ chức Hành chính chủ trì.

  3. Tăng cường quản lý và sử dụng tài sản: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, định kỳ đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản, thực hiện trích khấu hao đúng quy định. Thời gian thực hiện 1 năm, phòng Tài chính Kế toán phối hợp phòng Quản lý Tài sản thực hiện.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập kế hoạch và kiểm soát tài chính. Thời gian liên tục trong 2 năm, phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính.

  2. Cán bộ phòng Tài chính Kế toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về lập dự toán, quản lý thu chi và kiểm soát tài chính, hỗ trợ công tác chuyên môn.

  3. Nhà quản lý cấp Bộ và cơ quan chủ quản: Là cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp với đặc thù các đơn vị sự nghiệp công lập trong ngành văn hóa, thể thao và du lịch.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý công, Tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu, giảng dạy và học tập về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập tập trung vào việc sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn thu hợp pháp để thực hiện nhiệm vụ công, không nhằm mục tiêu lợi nhuận như doanh nghiệp. Ví dụ, đơn vị phải tuân thủ các quy định về dự toán, kiểm soát chi tiêu và báo cáo tài chính theo luật ngân sách nhà nước.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng?
    Lập dự toán chính xác giúp đơn vị cân đối nguồn thu và chi, đảm bảo hoạt động liên tục và hiệu quả. Dự toán sai lệch có thể dẫn đến thiếu hụt ngân sách hoặc lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ công.

  3. Cơ chế tự chủ tài chính có lợi ích gì cho đơn vị sự nghiệp?
    Cơ chế này cho phép đơn vị chủ động trong việc sử dụng nguồn tài chính, tăng tính linh hoạt và hiệu quả, đồng thời khuyến khích nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển bền vững. Ví dụ, Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh đã có thể huy động vốn đầu tư trang thiết bị mới nhờ cơ chế này.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công?
    Cần thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ, định kỳ đánh giá và báo cáo tình trạng sử dụng tài sản, thực hiện trích khấu hao đúng quy định và sử dụng tài sản đúng mục đích. Việc này giúp giảm lãng phí và tăng hiệu quả đầu tư.

  5. Vai trò của cán bộ quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp là gì?
    Cán bộ quản lý tài chính chịu trách nhiệm lập kế hoạch, giám sát thu chi, tư vấn cho lãnh đạo và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật. Năng lực của họ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý tài chính và hoạt động của đơn vị.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trung tâm Kỹ thuật Điện ảnh đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Việc lập dự toán chưa sát thực tế và cơ chế phân phối tài chính chưa hợp lý là những điểm nghẽn chính ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
  • Sử dụng tài sản chưa hiệu quả và tổ chức bộ máy quản lý tài chính còn bất cập cần được cải thiện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính, bao gồm cải tiến lập dự toán, hoàn thiện cơ chế phân phối, tăng cường quản lý tài sản và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc hoàn thiện quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính công.

Để tiếp tục phát triển, Trung tâm cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tăng cường đào tạo và kiểm soát nội bộ. Các nhà quản lý và cán bộ tài chính được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và chất lượng dịch vụ công.