Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ và xã hội hóa, giáo dục giữ vai trò then chốt trong việc xây dựng nền kinh tế tri thức và phát triển xã hội. Tỉnh Tuyên Quang, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, đã xác định giáo dục là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Trường Trung học Phổ thông Dân tộc Nội trú Tuyên Quang là cơ sở giáo dục trọng điểm, đào tạo học sinh dân tộc thiểu số với hơn 668 học sinh thuộc 11 dân tộc anh em và đội ngũ giáo viên gồm 203 người, trong đó 52 giáo viên là người dân tộc thiểu số.

Nghiên cứu tập trung vào quản lý sự thay đổi tại trường THPT Dân tộc Nội trú Tuyên Quang trong giai đoạn 2009-2013, nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các khó khăn, thuận lợi và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý sự thay đổi trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. Việc quản lý sự thay đổi được xem là yếu tố quyết định để trường thích ứng với các yêu cầu phát triển mới, nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý sự thay đổi tổ chức, trong đó nổi bật là mô hình ba giai đoạn của Kurt Lewin gồm: làm tan băng, thực hiện thay đổi và đóng băng trở lại. Lý thuyết này giúp giải thích cách thức tạo động lực và vượt qua trở lực trong quá trình thay đổi. Bên cạnh đó, thuyết E (Economic Approach) và thuyết O (Organizational Capabilities Approach) được vận dụng để phân tích các yếu tố kinh tế và văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến sự thay đổi.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý sự thay đổi, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, sự thay đổi tổ chức, và các yếu tố thúc đẩy cũng như cản trở sự thay đổi trong môi trường giáo dục phổ thông. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc lãnh đạo, tổ chức và kiểm soát các hoạt động nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ 210 cán bộ quản lý và giáo viên của Trường THPT Dân tộc Nội trú Tuyên Quang, trong đó 200 phiếu khảo sát hợp lệ được xử lý. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện nhằm thu thập ý kiến đa dạng từ các đối tượng liên quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng kỹ thuật thống kê mô tả, tính điểm trung bình và phân tích mối tương quan giữa các yếu tố. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong giai đoạn 2014-2015, bao gồm thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nhận thức và đề xuất giải pháp quản lý sự thay đổi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về sự cần thiết và tầm quan trọng của quản lý sự thay đổi:

    • 52% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá sự đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông là rất cần thiết (điểm trung bình 2,52 trên thang 4).
    • Tuy nhiên, chỉ khoảng 35% nhận thức rõ về cách thức quản lý sự thay đổi theo kế hoạch và chủ trương cụ thể.

  2. Thực trạng chất lượng giáo dục tại trường:

    • 46% đánh giá xây dựng mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục đạt mức khá tốt (điểm trung bình 2,90).
    • Công tác thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục được đánh giá ở mức trung bình khá (điểm trung bình 2,76).
    • Phương pháp giáo dục còn hạn chế, chỉ đạt điểm trung bình 2,55, phản ánh sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Công tác quản lý nhà trường:

    • Việc xây dựng mục tiêu, kế hoạch hoạt động được đánh giá ở mức trung bình khá (điểm trung bình 2,73).
    • Quan hệ giữa các bộ phận trong nhà trường và giữa nhà trường với phụ huynh, cộng đồng còn nhiều hạn chế, điểm trung bình dao động từ 2,54 đến 2,62.
    • Quản lý tài chính và tài sản trường đạt điểm trung bình 2,49, cho thấy còn nhiều khó khăn trong quản lý nguồn lực.

  4. Nguồn lực và đội ngũ giáo viên:

    • Đội ngũ giáo viên chuẩn trình độ thạc sĩ chiếm khoảng 3,1%, đại học 52%, còn lại là cao đẳng và trung cấp, cho thấy chất lượng đội ngũ chưa đồng đều.
    • Tỷ lệ học sinh khá giỏi chiếm 30,8%, tỷ lệ học sinh lên lớp đạt 99,5%, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp từ 96% đến 100%, phản ánh kết quả giáo dục có sự cải thiện nhưng vẫn còn tiềm năng phát triển.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết đổi mới giáo dục là rõ ràng, tuy nhiên việc hiểu và thực hiện quản lý sự thay đổi theo kế hoạch còn hạn chế, gây khó khăn trong việc triển khai các chính sách đổi mới. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về sự phản kháng và sức ỳ trong tổ chức giáo dục khi thực hiện thay đổi.

Chất lượng giáo dục và phương pháp giảng dạy còn nhiều hạn chế do đội ngũ giáo viên chưa đồng đều về trình độ và kỹ năng, cũng như cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới. Công tác quản lý nhà trường chưa phát huy hết vai trò của lãnh đạo trong việc tạo động lực và phối hợp các bộ phận, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

Việc xây dựng mối quan hệ giữa nhà trường với phụ huynh và cộng đồng còn yếu, làm giảm sự hỗ trợ từ bên ngoài cho quá trình đổi mới. Các kết quả này được minh họa qua các bảng điểm trung bình khảo sát và có thể trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ nhận thức và đánh giá các nội dung quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý sự thay đổi cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên:

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về quản lý sự thay đổi và đổi mới giáo dục trong vòng 12 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với trường đại học sư phạm.

  2. Cải tiến phương pháp giảng dạy và đổi mới chương trình giáo dục:

    • Áp dụng phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, tăng cường hoạt động thực hành và kỹ năng mềm.
    • Thời gian thực hiện: 2 năm, bắt đầu từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn nhà trường.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học:

    • Lập kế hoạch đầu tư trang thiết bị hiện đại, phòng học chức năng, thư viện điện tử trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà trường.

  4. Xây dựng và củng cố mối quan hệ giữa nhà trường với phụ huynh và cộng đồng:

    • Tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ, xây dựng các chương trình hợp tác với cộng đồng địa phương.
    • Thời gian: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, hội cha mẹ học sinh.

  5. Hoàn thiện công tác quản lý tài chính và nhân sự:

    • Xây dựng quy chế quản lý tài chính minh bạch, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
    • Tăng cường tuyển dụng và đào tạo giáo viên có trình độ cao, ổn định đội ngũ giáo viên hợp đồng.
    • Thời gian: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với các cơ quan quản lý giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp:

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý sự thay đổi trong trường học, áp dụng các mô hình quản lý hiệu quả.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường trung học phổ thông:

    • Là tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch đổi mới, quản lý đội ngũ giáo viên và học sinh.

  3. Giáo viên và nhân viên nhà trường:

    • Hiểu rõ vai trò của mình trong quá trình thay đổi, nâng cao nhận thức và kỹ năng đổi mới phương pháp giảng dạy.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục:

    • Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý sự thay đổi trong giáo dục phổ thông, đặc biệt trong trường dân tộc nội trú.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý sự thay đổi trong trường học là gì?
    Quản lý sự thay đổi là quá trình tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các hoạt động nhằm chuyển đổi từ trạng thái hiện tại sang trạng thái mới phù hợp với yêu cầu phát triển, bao gồm lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả.

  2. Tại sao trường THPT Dân tộc Nội trú Tuyên Quang cần đổi mới quản lý?
    Do sự thay đổi về yêu cầu xã hội, chất lượng giáo dục và phương pháp giảng dạy, trường cần đổi mới để nâng cao hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý sự thay đổi tại trường là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ, giáo viên; hạn chế về năng lực quản lý; cơ sở vật chất thiếu thốn; và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bộ phận trong nhà trường.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý sự thay đổi cho hiệu trưởng?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, xây dựng tầm nhìn chiến lược và áp dụng các mô hình quản lý hiện đại phù hợp với đặc thù trường học.

  5. Vai trò của phụ huynh và cộng đồng trong quản lý sự thay đổi là gì?
    Phụ huynh và cộng đồng đóng vai trò hỗ trợ, giám sát và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà trường thực hiện các chương trình đổi mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý sự thay đổi là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục tại Trường THPT Dân tộc Nội trú Tuyên Quang.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết đổi mới còn hạn chế, cần được nâng cao thông qua đào tạo và truyền thông.
  • Chất lượng giáo dục và phương pháp giảng dạy cần được cải tiến đồng bộ với đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị.
  • Mối quan hệ giữa nhà trường với phụ huynh, cộng đồng và các cơ quan quản lý cần được củng cố để tạo nguồn lực hỗ trợ bền vững.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-3 năm tới nhằm đảm bảo hiệu quả và tính bền vững của sự thay đổi.

Hành động tiếp theo: Các cấp quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới.