Quản Lý Rủi Ro Thanh Khoản Của Một Số Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Tại Thành Phố Hồ Chí Minh

Theo bộ quy tắc về quản trị rủi ro thanh khoản và giám sát của Basel (tháng 9/2008), “Thanh khoản là khả năng của ngân hàng vừa có thể tăng thêm tài sản vừa đáp ứng các nghĩa vụ nợ khi đến hạn mà không bị những thiệt hại quá mức cho phép”. Như vậy, một ngân hàng được xem là có khả năng tính thanh khoản tốt nếu như nó có thể có được những khoản vốn khả dụng với chi phí thấp đúng tại thời điểm ngân hàng có nhu cầu. Tầm quan trọng của thanh khoản thể hiện ở khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng, thanh toán các khoản nợ đến hạn, và duy trì hoạt động kinh doanh liên tục. Việc đảm bảo tính thanh khoản cũng giúp ngân hàng tránh khỏi những tổn thất tài chính không đáng có.

Nhiều yếu tố có thể tác động đến rủi ro thanh khoản của một NHTMCP. Theo Peter S.Rose (2001), rủi ro thanh khoản xảy ra đối với ngân hàng do một số nguyên nhân sau: Thứ nhất, ngân hàng huy động một lượng lớn tiền gửi và dự trữ ngắn hạn từ cá nhân, doanh nghiệp và các tổ chức cho vay khác để sau đó chuyển chúng thành các khoản tín dụng dài hạn cho những người đi vay. Các yếu tố này bao gồm sự thay đổi lãi suất, biến động thị trường tiền tệ, chất lượng tài sản, và uy tín của ngân hàng. Sự phụ thuộc vào các nguồn vốn ngắn hạn cũng làm tăng tính dễ tổn thương của ngân hàng trước các biến động bất lợi.

Nhiều NHTMCP vẫn dựa vào các phương pháp phân tích rủi ro truyền thống, chưa cập nhật kịp thời các mô hình và công cụ stress test thanh khoản tiên tiến như Liquidity Coverage Ratio (LCR) và Net Stable Funding Ratio (NSFR) theo chuẩn Basel III. Việc thiếu hụt các công cụ này làm giảm khả năng dự báo và ứng phó với các kịch bản khủng hoảng thanh khoản tiềm ẩn.

Áp lực cạnh tranh và mục tiêu lợi nhuận có thể khiến các NHTMCP chấp nhận rủi ro cao hơn, chẳng hạn như tăng trưởng tín dụng quá nhanh hoặc đầu tư vào các tài sản có tính thanh khoản thấp. Điều này làm suy yếu khả năng phòng ngừa rủi ro thanh khoản và tăng nguy cơ mất khả năng thanh toán.

Các chính sách của Ngân hàng Nhà nước tuy đã có nhiều đổi mới theo tiêu chuẩn quốc tế nhưng còn mang nặng tính hành chính, chưa có những dự báo tốt về rủi ro thanh khoản. Việc này khiến các ngân hàng bị động trong quá trình xử lý rủi ro thanh khoản, khó có thể chủ động đưa ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro thanh khoản.

Ngân hàng cần thiết lập một quy trình quản lý rủi ro thanh khoản rõ ràng, bao gồm việc xác định, đo lường, theo dõi, và kiểm soát rủi ro. Quy trình này phải được tích hợp vào tất cả các hoạt động kinh doanh của ngân hàng và được giám sát thường xuyên bởi Ủy ban ALCO (Ủy ban Quản lý Tài sản Nợ - Có).

Ngân hàng cần sử dụng các mô hình dự báo thanh khoản tiên tiến để dự đoán dòng tiền vào và ra, cũng như các nhu cầu thanh khoản tiềm ẩn trong tương lai. Các mô hình này nên dựa trên dữ liệu lịch sử, phân tích thị trường, và các kịch bản stress test khác nhau.

Ngân hàng cần thiết lập các giới hạn rủi ro cho các chỉ số tỷ lệ thanh khoản quan trọng, như tỷ lệ thanh khoản hiện hành, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, và tỷ lệ LCR/NSFR. Các giới hạn này phải được điều chỉnh phù hợp với quy mô hoạt động, mức độ phức tạp, và khẩu vị rủi ro của ngân hàng.

LCR yêu cầu ngân hàng phải duy trì một lượng tài sản có tính thanh khoản cao đủ để trang trải các dòng tiền ròng dự kiến trong vòng 30 ngày tới trong một kịch bản stress test. Việc tuân thủ LCR giúp ngân hàng đảm bảo khả năng đáp ứng các nghĩa vụ ngắn hạn, thậm chí trong điều kiện thị trường căng thẳng.

NSFR yêu cầu ngân hàng phải có đủ nguồn vốn ổn định dài hạn để tài trợ cho các tài sản và hoạt động kinh doanh của mình. Việc tuân thủ NSFR giúp ngân hàng giảm sự phụ thuộc vào các nguồn vốn ngắn hạn dễ biến động và tăng cường sự ổn định tài chính.

Việc áp dụng Basel III giúp các NHTMCP nâng cao khả năng chống chịu trước các cú sốc thanh khoản và cải thiện hiệu quả hoạt động, ngoài ra còn giúp ngân hàng tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Việc tuân thủ NSFR giúp ngân hàng giảm sự phụ thuộc vào các nguồn vốn ngắn hạn dễ biến động và tăng cường sự ổn định tài chính.

Ngân hàng nên tìm kiếm các nguồn vốn khác nhau, bao gồm phát hành trái phiếu, vay từ các tổ chức tài chính quốc tế, và thu hút vốn từ các nhà đầu tư chiến lược. Việc giảm sự phụ thuộc vào tiền gửi giúp ngân hàng giảm tính dễ tổn thương trước các biến động rút tiền.

Ngân hàng cần cải thiện quy trình thẩm định tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng, và thu hồi nợ. Việc giảm tỷ lệ nợ xấu giúp cải thiện tính thanh khoản và giảm áp lực lên nguồn vốn.

Ngân hàng nên tăng cường trao đổi thông tin và phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong việc giám sát và phòng ngừa rủi ro thanh khoản. Sự hợp tác này giúp đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng và ngăn chặn các khủng hoảng thanh khoản tiềm ẩn.

Trong tương lai, các NHTMCP cần chuyển từ quản lý rủi ro thụ động sang chủ động, dự đoán và ứng phó với các biến động thị trường một cách nhanh chóng và linh hoạt.

Việc ứng dụng các công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo và học máy, có thể giúp các NHTMCP cải thiện khả năng phân tích rủi ro, dự báo dòng tiền, và phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm về khủng hoảng thanh khoản.

Các NHTMCP cần đầu tư vào việc đào tạo và phát triển đội ngũ nhân sự có kiến thức và kỹ năng chuyên sâu về quản lý rủi ro thanh khoản, đảm bảo khả năng ứng phó với các thách thức ngày càng phức tạp.