Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ và nhân cách trẻ em. Theo chương trình giáo dục mầm non do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, mục tiêu giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển các chức năng tâm sinh lý, năng lực và phẩm chất nền tảng, chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. Trong đó, phát triển ngôn ngữ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, bởi ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp và nhận thức thế giới xung quanh, đặc biệt quan trọng trong giai đoạn từ 0-6 tuổi – giai đoạn vàng phát triển ngôn ngữ.

Tại Thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa, hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động góc tại các trường mầm non còn nhiều hạn chế do công tác quản lý chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao. Hoạt động góc là hình thức tổ chức chơi và học tập chủ đạo, tạo môi trường giao tiếp phong phú cho trẻ, giúp trẻ phát triển vốn từ, kỹ năng giao tiếp và chuẩn bị kỹ năng tiền học đọc, viết. Tuy nhiên, việc tổ chức và quản lý hoạt động này chưa thực sự đi vào chiều sâu, còn tồn tại nhiều khó khăn như thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất, phương pháp tổ chức chưa đồng nhất, và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động góc tại các trường mầm non trên địa bàn Thành phố Thanh Hóa trong giai đoạn 2020-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ cho trẻ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần đổi mới công tác quản lý giáo dục mầm non, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và tạo điều kiện phát triển ngôn ngữ toàn diện cho trẻ mẫu giáo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết phát triển ngôn ngữ của L. Vygotsky: Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng trong phát triển tư duy và hoạt động xã hội của trẻ. Quá trình phát triển ngôn ngữ gắn liền với sự tương tác xã hội và hỗ trợ từ người lớn, đặc biệt trong môi trường giáo dục.
  • Lý thuyết hoạt động góc trong giáo dục mầm non: Hoạt động góc là hình thức tổ chức chơi và học tập theo nhóm nhỏ hoặc cá nhân, tạo điều kiện cho trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy và sáng tạo thông qua các trò chơi và hoạt động thực hành.
  • Khái niệm quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hoạt động có chủ đích của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, điều hành các hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra một cách hiệu quả, trong đó quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục mầm non.

Các khái niệm chính bao gồm: phát triển ngôn ngữ, hoạt động góc, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ, và vai trò của hiệu trưởng trong quản lý giáo dục mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, nghiên cứu trước đây về phát triển ngôn ngữ, hoạt động góc và quản lý giáo dục mầm non để xây dựng cơ sở lý luận.
  • Phương pháp khảo sát thực tiễn: Thu thập dữ liệu tại 3 trường mầm non trên địa bàn Thành phố Thanh Hóa trong giai đoạn 2020-2021.
    • Mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh với tổng số khoảng 150 người tham gia.
    • Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường mầm non.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát trực tiếp hoạt động phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh.
  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 12 tháng, từ tháng 1/2020 đến tháng 12/2021, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên hiểu đúng và đầy đủ về mục tiêu, ý nghĩa của hoạt động phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc, trong khi 35% còn chưa nắm vững hoặc thực hiện chưa đúng hướng dẫn.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ chưa đồng đều: Chỉ khoảng 58% trường mầm non tổ chức hoạt động góc theo kế hoạch bài bản, còn lại tổ chức mang tính hình thức hoặc chưa thường xuyên. Việc sử dụng đồ dùng, đồ chơi hỗ trợ phát triển ngôn ngữ chỉ đạt khoảng 60% so với tiêu chuẩn Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định.

  3. Công tác quản lý, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động phát triển ngôn ngữ còn nhiều bất cập: Khoảng 40% hiệu trưởng chưa thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong phát triển ngôn ngữ cho trẻ chỉ đạt mức trung bình, khoảng 55%.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động phát triển ngôn ngữ còn thiếu hụt: Diện tích trung bình đạt 1,3 m2/trẻ, tuy đạt chuẩn tối thiểu nhưng thiếu đa dạng đồ chơi, thiết bị hỗ trợ phát triển ngôn ngữ, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng bộ của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt động góc trong phát triển ngôn ngữ. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi công tác quản lý giáo dục mầm non còn nhiều khó khăn về nguồn lực và năng lực quản lý.

Việc tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ chưa đồng đều phản ánh sự thiếu kế hoạch chi tiết và sự đầu tư chưa tương xứng về cơ sở vật chất, đồ dùng học tập. Điều này làm giảm hiệu quả phát triển vốn từ, kỹ năng giao tiếp và khả năng biểu đạt của trẻ mẫu giáo.

Công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và chưa có tiêu chí đánh giá rõ ràng khiến việc điều chỉnh, nâng cao chất lượng hoạt động gặp khó khăn. Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa chặt chẽ cũng làm giảm tác động tích cực của hoạt động phát triển ngôn ngữ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng của giáo viên, biểu đồ tròn về mức độ tổ chức hoạt động theo kế hoạch, và bảng tổng hợp đánh giá điều kiện cơ sở vật chất tại các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên về phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc

    • Tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng tổ chức hoạt động góc và phát triển ngôn ngữ.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ chi tiết, đồng bộ

    • Hiệu trưởng các trường xây dựng kế hoạch cụ thể, phù hợp với đặc điểm trẻ và điều kiện thực tế.
    • Mục tiêu: 100% trường có kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ được phê duyệt trước năm học mới.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng học tập hỗ trợ phát triển ngôn ngữ

    • Xây dựng danh mục trang thiết bị tối thiểu theo quy định, huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục để bổ sung.
    • Mục tiêu: Đạt tối thiểu 90% trang thiết bị theo tiêu chuẩn trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng

    • Xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động phát triển ngôn ngữ, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất.
    • Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh qua các buổi họp, sinh hoạt chuyên đề để nâng cao nhận thức và hỗ trợ phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại nhà.
    • Mục tiêu: 100% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá và phối hợp với gia đình hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức kiểm tra, nâng cao chất lượng giáo dục tại đơn vị.

  2. Giáo viên mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và phương pháp tổ chức hoạt động góc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, sáng tạo trong lớp học.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương

    • Lợi ích: Định hướng chính sách, hỗ trợ các trường mầm non nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ.
    • Use case: Tổ chức tập huấn, xây dựng tiêu chuẩn đánh giá, phân bổ nguồn lực.

  4. Phụ huynh và cộng đồng

    • Lợi ích: Hiểu được tầm quan trọng của phát triển ngôn ngữ qua hoạt động góc, phối hợp hỗ trợ trẻ tại nhà.
    • Use case: Tham gia các hoạt động phối hợp với nhà trường, tạo môi trường giao tiếp tích cực cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo lại quan trọng?
    Phát triển ngôn ngữ giúp trẻ giao tiếp hiệu quả, phát triển tư duy và chuẩn bị kỹ năng học tập ở bậc tiểu học. Ví dụ, trẻ có vốn từ phong phú sẽ dễ dàng tiếp thu kiến thức mới.

  2. Hoạt động góc là gì và vai trò trong phát triển ngôn ngữ?
    Hoạt động góc là hình thức tổ chức chơi và học tập theo nhóm nhỏ hoặc cá nhân, tạo môi trường giao tiếp tự nhiên giúp trẻ luyện tập ngôn ngữ qua trò chơi và tương tác.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ hiện nay?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu cơ sở vật chất, thiếu kế hoạch chi tiết và phối hợp chưa hiệu quả giữa nhà trường và gia đình.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ phát triển ngôn ngữ cho trẻ như thế nào?
    Phụ huynh nên tạo môi trường giao tiếp tích cực tại nhà, khuyến khích trẻ kể chuyện, đọc sách và tham gia các hoạt động phối hợp với nhà trường để phát triển ngôn ngữ toàn diện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo qua hoạt động góc tại các trường mầm non Thành phố Thanh Hóa còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức và điều kiện thực hiện.
  • Hoạt động góc là môi trường quan trọng giúp trẻ phát triển vốn từ, kỹ năng giao tiếp và chuẩn bị kỹ năng học tập ở bậc tiểu học.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò then chốt trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động phát triển ngôn ngữ.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực đội ngũ, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần phát triển toàn diện ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo.