Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, việc phát triển năng lực dạy học (NLDH) cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, với 15 trường THCS và hơn 8.400 học sinh, đang trong quá trình chuyển đổi mạnh mẽ để đáp ứng yêu cầu đổi mới này. Tỷ lệ huy động học sinh ra lớp đạt 99,9%, tỷ lệ tốt nghiệp THCS đạt 99,81%, trong đó học sinh xếp loại giỏi chiếm 15,9%, cho thấy chất lượng giáo dục đại trà tương đối ổn định. Tuy nhiên, thực trạng bồi dưỡng và quản lý phát triển NLDH cho giáo viên THCS tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác quản lý chưa có tính khoa học, đồng bộ và thiết thực.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng NLDH cho giáo viên các trường THCS huyện Yên Phong, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2019 đến tháng 5/2020, tập trung vào các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Phong. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục THCS, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách và tổ chức bồi dưỡng giáo viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực dạy học của giáo viên. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. Lý thuyết năng lực dạy học được định nghĩa là tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ của giáo viên giúp thực hiện hiệu quả hoạt động dạy học. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực dạy học (NLDH): Khả năng vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cá nhân để tổ chức quá trình dạy học đạt hiệu quả.
  • Bồi dưỡng năng lực dạy học: Quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức và kỹ năng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên.
  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học: Hoạt động có tổ chức, có kế hoạch của nhà quản lý nhằm điều phối, giám sát và đánh giá công tác bồi dưỡng NLDH cho giáo viên.
  • Chương trình Giáo dục phổ thông 2018: Chương trình giáo dục mới với mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực người học, đòi hỏi giáo viên phải có năng lực dạy học hiện đại, tích hợp và phát triển năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý và giáo viên của 15 trường THCS huyện Yên Phong, với tổng số phiếu khảo sát thu thập khoảng 200 phiếu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định lượng qua thống kê mô tả, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và so sánh các chỉ số nhận thức, thực trạng bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng NLDH. Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng với cán bộ quản lý và giáo viên nhằm làm rõ các vấn đề thực tiễn. Ngoài ra, phương pháp quan sát trực tiếp các hoạt động bồi dưỡng và dự giờ giảng dạy được sử dụng để đánh giá thực trạng năng lực dạy học và hiệu quả bồi dưỡng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2019 đến tháng 5/2020, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu lý luận, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về năng lực dạy học và bồi dưỡng: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của NLDH trong việc đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên cho rằng công tác bồi dưỡng hiện nay đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển năng lực.

  2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực dạy học: Có khoảng 70% giáo viên đã tham gia các khóa bồi dưỡng trong vòng 2 năm gần đây, nhưng chỉ 45% đánh giá các nội dung bồi dưỡng phù hợp và thiết thực với công việc giảng dạy. Hình thức bồi dưỡng tập trung chiếm 65%, bồi dưỡng tại chỗ 25%, còn lại là bồi dưỡng từ xa và tự học.

  3. Quản lý công tác bồi dưỡng: 55% cán bộ quản lý cho biết việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa thực sự khoa học, chưa dựa trên nhu cầu thực tế của giáo viên. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả toàn diện.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất được đánh giá tích cực với tỷ lệ 75% cán bộ quản lý hài lòng. Tuy nhiên, yếu tố chủ quan như thái độ tự học của giáo viên và chất lượng đội ngũ báo cáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác bồi dưỡng NLDH cho giáo viên THCS huyện Yên Phong đã được quan tâm nhưng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục. Việc nhận thức cao về tầm quan trọng của bồi dưỡng không đồng nghĩa với việc thực hiện hiệu quả, do còn tồn tại khoảng cách giữa kế hoạch và nhu cầu thực tế của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý bồi dưỡng cần được đổi mới theo hướng khoa học, đồng bộ và linh hoạt hơn.

Việc áp dụng các hình thức bồi dưỡng đa dạng như bồi dưỡng tại chỗ, từ xa và tự học cần được tăng cường để phù hợp với điều kiện thực tế và nhu cầu cá nhân giáo viên. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia bồi dưỡng theo hình thức và đánh giá mức độ phù hợp của nội dung bồi dưỡng sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng này.

Ngoài ra, việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng cần được xây dựng hệ thống tiêu chí rõ ràng, khách quan và có sự tham gia của nhiều bên liên quan để đảm bảo tính hiệu quả và phát huy vai trò tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên. Các yếu tố chủ quan như thái độ và trách nhiệm của giáo viên đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao năng lực dạy học, do đó cần có các biện pháp khuyến khích, động viên phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khảo sát nhu cầu bồi dưỡng: Thực hiện khảo sát định kỳ nhu cầu bồi dưỡng NLDH của giáo viên để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng sát thực tế, đảm bảo nội dung và hình thức phù hợp với từng nhóm giáo viên. Chủ thể thực hiện là Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS, thực hiện hàng năm.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, từ xa và tự học nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia, đặc biệt phát triển bồi dưỡng từ xa qua các nền tảng công nghệ thông tin. Thời gian triển khai trong 2 năm tới, do các trường và trung tâm bồi dưỡng giáo viên thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên: Tổ chức đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm cho đội ngũ báo cáo viên, ưu tiên giáo viên cốt cán và cán bộ quản lý có kinh nghiệm. Thực hiện trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT chủ trì.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng dựa trên sự thay đổi năng lực thực tế của giáo viên và kết quả học tập của học sinh. Tăng cường dự giờ, đánh giá hồ sơ chuyên môn và phản hồi từ giáo viên. Thực hiện ngay và duy trì thường xuyên, do Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường đảm nhiệm.

  5. Khuyến khích tự bồi dưỡng và phát triển nghề nghiệp: Xây dựng môi trường thuận lợi, tạo động lực cho giáo viên tự học, tự nghiên cứu thông qua các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, hội thi giáo viên dạy giỏi và khen thưởng kịp thời. Chủ thể là các trường THCS phối hợp với các tổ chức công đoàn giáo dục, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ về quản lý bồi dưỡng NLDH, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Nắm bắt các yêu cầu năng lực dạy học theo chương trình mới, nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng và tự bồi dưỡng để nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển năng lực dạy học, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới giáo dục và phát triển nghề nghiệp giáo viên.

  4. Các cơ sở đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Hỗ trợ xây dựng chương trình, nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao năng lực dạy học của giáo viên THCS lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Năng lực dạy học quyết định hiệu quả tổ chức quá trình dạy học, giúp học sinh phát triển toàn diện theo yêu cầu chương trình mới. Giáo viên có năng lực tốt sẽ vận dụng linh hoạt phương pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại, đáp ứng mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

  2. Các hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm bồi dưỡng tập trung, bồi dưỡng tại chỗ, bồi dưỡng từ xa và tự học. Mỗi hình thức có ưu điểm riêng, kết hợp linh hoạt sẽ giúp giáo viên tiếp cận kiến thức và kỹ năng phù hợp với điều kiện và nhu cầu cá nhân.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Hiệu quả được đánh giá qua sự thay đổi năng lực thực tế của giáo viên, kết quả học tập của học sinh, dự giờ giảng dạy, hồ sơ chuyên môn và phản hồi từ giáo viên. Việc đánh giá cần khách quan, toàn diện và có hệ thống tiêu chí rõ ràng.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Ngoài các yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất, yếu tố chủ quan như nhận thức, thái độ và trách nhiệm của giáo viên cùng chất lượng đội ngũ báo cáo viên đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.

  5. Làm thế nào để khuyến khích giáo viên tự bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Tạo môi trường học tập tích cực, tổ chức các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, hội thi giáo viên dạy giỏi, khen thưởng kịp thời và hỗ trợ về tài liệu, công nghệ thông tin để giáo viên có động lực và điều kiện thuận lợi tự học, tự nâng cao năng lực.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên THCS huyện Yên Phong có nhận thức tốt về tầm quan trọng của năng lực dạy học và bồi dưỡng, nhưng công tác quản lý và tổ chức bồi dưỡng còn nhiều hạn chế.
  • Việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa sát với nhu cầu thực tế, hình thức bồi dưỡng chưa đa dạng và hiệu quả kiểm tra, đánh giá chưa cao.
  • Các yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất được đảm bảo, nhưng yếu tố chủ quan như thái độ tự học của giáo viên và chất lượng báo cáo viên cần được cải thiện.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng NLDH bao gồm khảo sát nhu cầu, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, nâng cao chất lượng báo cáo viên, xây dựng hệ thống kiểm tra đánh giá và khuyến khích tự bồi dưỡng.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng để khảo nghiệm hiệu quả các biện pháp đề xuất trong thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS huyện Yên Phong và các địa phương tương tự.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên THCS cần phối hợp chặt chẽ triển khai các biện pháp quản lý và bồi dưỡng năng lực dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.