Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục mầm non tại Việt Nam, phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm chuẩn bị nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Theo số liệu năm 2021, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam có dân số 132,5 nghìn người với tỷ lệ trẻ mẫu giáo đến trường đạt 98%, phản ánh nhu cầu và sự quan tâm ngày càng tăng đối với giáo dục mầm non. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ tại các trường mầm non cụm 3 huyện Kim Bảng còn nhiều hạn chế, như thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và gia đình, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, cũng như năng lực chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận cùng tham gia tại 5 trường mầm non cụm 3, huyện Kim Bảng, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2021-2023, với phạm vi khảo sát tại các trường: Mầm non Thị trấn Quế, Thi Sơn, Liên Sơn, Ngọc Sơn và Khả Phong.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục mầm non, phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ, từ đó hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và nhân cách, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu phát triển của trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết phát triển nhận thức của Jean Piaget và mô hình hoạt động trải nghiệm của Kurt Lewin. Piaget nhấn mạnh quá trình phát triển nhận thức của trẻ diễn ra qua các giai đoạn, trong đó trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi bắt đầu hình thành các quá trình nhận thức lý tính, khả năng vận dụng trí óc và giác quan để hiểu thế giới xung quanh. Lewin đề xuất mô hình hoạt động trải nghiệm gồm các bước: suy nghĩ về tình huống, lập kế hoạch, thực hiện và quan sát kết quả, giúp trẻ phát triển kỹ năng nhận thức thông qua thực hành và khám phá.

Ngoài ra, khái niệm "tiếp cận cùng tham gia" được áp dụng như một phương pháp quản lý giáo dục, trong đó các bên liên quan gồm cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và trẻ em cùng tham gia vào quá trình giáo dục nhằm tăng cường hiệu quả phát triển kỹ năng nhận thức. Các khái niệm chuyên ngành như kỹ năng nhận thức, quản lý giáo dục, hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức và tiếp cận cùng tham gia được làm rõ để làm cơ sở cho việc xây dựng và đánh giá các biện pháp quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Khảo sát thực trạng qua phiếu hỏi với 100% cán bộ quản lý, giáo viên dạy lớp 5-6 tuổi và cha mẹ học sinh tại 5 trường mầm non cụm 3, huyện Kim Bảng.
  • Phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh nhằm thu thập thông tin chi tiết về nhận thức và thực tiễn quản lý.
  • Quan sát sư phạm các hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức tại lớp học và các buổi sinh hoạt chuyên môn.
  • Tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính khả thi và cấp thiết của các biện pháp đề xuất.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh của 5 trường, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel với các kỹ thuật thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung phỏng vấn. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2021 đến 2023, phù hợp với tiến trình thu thập và xử lý dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh về hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% cha mẹ học sinh hiểu đúng và tích cực phối hợp với nhà trường trong hoạt động này.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức: Các trường đã tổ chức các hoạt động như làm quen với toán, khám phá khoa học và xã hội, nhưng chỉ khoảng 70% giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp trải nghiệm và trò chơi phù hợp với đặc điểm tâm lý trẻ. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động này còn hạn chế, với tỷ lệ phòng chức năng và đồ dùng học tập đạt khoảng 65% so với yêu cầu chuẩn.

  3. Quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn đã xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện, nhưng việc giám sát, đánh giá còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên. Khoảng 55% giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn về phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia trong vòng 2 năm gần đây.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động: Yếu tố khách quan như chính sách địa phương, sự phối hợp gia đình và nhà trường được đánh giá có ảnh hưởng tích cực với tỷ lệ 75%. Yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của cán bộ và năng lực sư phạm của giáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý với tỷ lệ khoảng 40%.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức chung về tầm quan trọng của phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia là khá cao ở cán bộ quản lý và giáo viên, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của giáo viên và nhà trường trong giáo dục mầm non. Tuy nhiên, sự phối hợp chưa đồng bộ với cha mẹ học sinh và hạn chế về cơ sở vật chất làm giảm hiệu quả thực hiện.

Việc áp dụng các phương pháp giáo dục trải nghiệm và trò chơi chưa đồng đều phản ánh sự khác biệt về năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của giáo viên, điều này cũng được ghi nhận trong các nghiên cứu về giáo dục mầm non tại các vùng nông thôn. Giám sát và đánh giá hoạt động còn mang tính hình thức cho thấy cần tăng cường công tác quản lý chuyên môn và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hơn.

So sánh với các mô hình quản lý giáo dục mầm non ở các địa phương khác, việc huy động sự tham gia của cha mẹ học sinh và cộng đồng là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục, điều này cũng được khẳng định trong nghiên cứu này. Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, do đó cần có giải pháp đồng bộ, vừa nâng cao năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, vừa cải thiện điều kiện vật chất và tăng cường phối hợp với gia đình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng so sánh mức độ áp dụng phương pháp giáo dục và biểu đồ tròn về tỷ lệ phối hợp giữa nhà trường và gia đình, giúp minh họa rõ nét các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức

    • Động từ hành động: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho cán bộ quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh về tầm quan trọng của phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia.
    • Target metric: Đạt trên 90% cán bộ và cha mẹ học sinh có nhận thức đúng về hoạt động này trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường mầm non.

  2. Bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên

    • Động từ hành động: Xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về thiết kế và tổ chức hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia.
    • Target metric: 100% giáo viên lớp 5-6 tuổi được bồi dưỡng trong 18 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non, trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình

    • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, tổ chức các hoạt động chung giữa giáo viên và cha mẹ học sinh, xây dựng kênh trao đổi thông tin hiệu quả.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ cha mẹ học sinh tham gia hoạt động giáo dục lên 80% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, ban đại diện cha mẹ học sinh.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị

    • Động từ hành động: Huy động nguồn lực xã hội hóa, đầu tư bổ sung phòng chức năng, đồ dùng học tập, đồ chơi phát triển kỹ năng nhận thức.
    • Target metric: Đạt chuẩn cơ sở vật chất phục vụ hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội.

  5. Nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát

    • Động từ hành động: Xây dựng hệ thống đánh giá, giám sát thường xuyên, tổ chức các buổi tổng kết, rút kinh nghiệm định kỳ.
    • Target metric: 100% trường mầm non có báo cáo đánh giá hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức hàng kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng chương trình bồi dưỡng giáo viên, tổ chức giám sát hoạt động giáo dục.

  2. Giáo viên mầm non lớp 5-6 tuổi

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức theo tiếp cận cùng tham gia, nâng cao năng lực chuyên môn.
    • Use case: Thiết kế bài giảng, tổ chức hoạt động trải nghiệm, phối hợp với cha mẹ học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, quận

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường mầm non trong quản lý và phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, phân bổ nguồn lực, đánh giá chất lượng giáo dục mầm non.

  4. Cha mẹ học sinh và cộng đồng

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình trong phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ, tăng cường phối hợp với nhà trường.
    • Use case: Tham gia các hoạt động giáo dục, hỗ trợ trẻ học tập tại nhà, đóng góp ý kiến xây dựng môi trường giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi lại quan trọng?
    Phát triển kỹ năng nhận thức giúp trẻ hiểu và xử lý thông tin về thế giới xung quanh, tạo nền tảng cho học tập và phát triển toàn diện sau này. Ví dụ, trẻ có kỹ năng quan sát và phân loại tốt sẽ học toán và khoa học hiệu quả hơn.

  2. Tiếp cận cùng tham gia trong giáo dục mầm non là gì?
    Đây là phương pháp giáo dục trong đó nhà trường, giáo viên, cha mẹ học sinh và trẻ cùng tham gia vào quá trình giáo dục, tạo môi trường học tập tích cực và hỗ trợ lẫn nhau. Ví dụ, cha mẹ tham gia các hoạt động học tập tại trường giúp trẻ phát triển tốt hơn.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức hiện nay là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình, cũng như công tác giám sát còn hình thức.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn về phương pháp giáo dục trải nghiệm, trò chơi học tập và kỹ năng phối hợp với gia đình. Ví dụ, tổ chức các buổi tập huấn hàng quý giúp giáo viên cập nhật kiến thức và kỹ năng mới.

  5. Gia đình có thể tham gia hỗ trợ phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ như thế nào?
    Gia đình có thể phối hợp với giáo viên trong việc tạo môi trường học tập tại nhà, tham gia các hoạt động của trường, và hỗ trợ trẻ thực hành các kỹ năng nhận thức qua trò chơi và khám phá hàng ngày.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo tiếp cận cùng tham gia tại các trường mầm non cụm 3, huyện Kim Bảng còn nhiều hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất và năng lực chuyên môn.
  • Các hoạt động phát triển kỹ năng nhận thức tập trung vào làm quen với toán, khám phá khoa học và xã hội, nhưng chưa đồng đều và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và gia đình.
  • Yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, đòi hỏi giải pháp đồng bộ từ tuyên truyền, bồi dưỡng, phối hợp gia đình đến cải thiện cơ sở vật chất và nâng cao công tác giám sát.
  • Đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kỹ năng nhận thức cho trẻ trong thời gian 1-2 năm tới.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, giáo viên và cha mẹ học sinh trong việc tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục mầm non hiệu quả hơn.

Call-to-action: Các cơ sở giáo dục mầm non và phòng giáo dục cần nhanh chóng triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác với gia đình và cộng đồng để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng nhận thức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, góp phần xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho thế hệ tương lai.