Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh, với diện tích tự nhiên 64.615 km², dân số khoảng 32.143 người, chương trình xây dựng NTM đã được triển khai từ năm 2015 đến 2019 với nhiều kết quả tích cực. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn này đạt khoảng 20%/năm, trong đó ngành nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn với 39,72%. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, huyện vẫn còn nhiều khó khăn trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM, như hạn chế về nguồn lực, tổ chức thực hiện và sự đồng thuận của người dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Vũ Quang, phân tích những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2015-2019, với trọng tâm là các nội dung xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của công dân, tổ chức để đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là việc hoạch định chiến lược, xây dựng chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững.

  • Lý thuyết phát triển nông thôn mới: Nông thôn mới là khu vực có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, sản xuất phát triển theo hướng hàng hóa, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ và hệ thống chính trị vững mạnh. Xây dựng NTM là quá trình vận động toàn diện, đồng bộ nhằm cải thiện các mặt kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường nông thôn.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: nông thôn mới, quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, Bộ tiêu chí quốc gia về NTM, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, huy động nguồn lực xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp cả phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các cơ quan nhà nước huyện Vũ Quang, Chi cục Thống kê huyện, Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các báo cáo chính thức và tài liệu chuyên ngành liên quan đến xây dựng NTM giai đoạn 2015-2019.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các xã tiêu biểu trong huyện để khảo sát, phân tích thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng NTM, đảm bảo tính đại diện cho toàn huyện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, so sánh tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM; phương pháp so sánh, tổng hợp để đối chiếu kết quả với các địa phương tương đồng; phương pháp diễn giải và quy nạp để rút ra các bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế ổn định: Tốc độ tăng trưởng kinh tế huyện Vũ Quang giai đoạn 2015-2019 đạt trung bình 20,2%/năm, trong đó ngành nông nghiệp chiếm 39,72%, công nghiệp - xây dựng 18%, thương mại - dịch vụ 25,5%. Đây là nền tảng quan trọng để phát triển NTM.

  2. Hoàn thành các tiêu chí NTM: Đến năm 2019, nhiều xã trong huyện đã đạt từ 15 đến 19 tiêu chí NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia, với sự đóng góp lớn từ nguồn vốn huy động xã hội hóa chiếm khoảng 65% tổng nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng.

  3. Nguồn lực huy động đa dạng: Tổng nguồn vốn huy động cho xây dựng NTM giai đoạn 2016-2019 đạt khoảng 4.100 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 35%, còn lại là đóng góp của nhân dân và doanh nghiệp. Việc huy động nguồn lực này góp phần nâng cấp hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế và các công trình dân sinh khác.

  4. Hạn chế trong quản lý và tổ chức thực hiện: Một số xã còn gặp khó khăn trong công tác quy hoạch, tổ chức bộ máy quản lý chưa đồng bộ, đội ngũ cán bộ cấp xã thiếu kinh nghiệm và năng lực chuyên môn. Ngoài ra, nhận thức của một bộ phận người dân về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM còn hạn chế, dẫn đến sự tham gia chưa cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả tăng trưởng kinh tế và hoàn thành tiêu chí NTM của huyện Vũ Quang tương đồng với các huyện miền núi có điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội tương tự như huyện Hương Khê (Hà Tĩnh) và huyện Yên Định (Thanh Hóa). Việc huy động nguồn lực xã hội hóa chiếm tỷ lệ cao cho thấy sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng dân cư, góp phần quan trọng vào thành công của chương trình.

Tuy nhiên, hạn chế về năng lực quản lý nhà nước và tổ chức thực hiện là nguyên nhân chính khiến tiến độ xây dựng NTM chưa đồng đều giữa các xã. So với huyện Hòa Vang (Đà Nẵng), nơi có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ ngân sách thành phố và sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, huyện Vũ Quang cần tăng cường hơn nữa công tác đào tạo cán bộ và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng GRDP theo ngành, bảng tổng hợp số xã đạt tiêu chí NTM qua các năm, và biểu đồ phân bổ nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phát triển kinh tế và tiến độ xây dựng NTM tại huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý cấp xã

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý xây dựng NTM.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong giai đoạn 2020-2022.
    • Chủ thể: UBND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia và các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện quy hoạch xây dựng NTM đồng bộ, phù hợp đặc thù địa phương

    • Mục tiêu: Đảm bảo phát triển bền vững, khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và văn hóa truyền thống.
    • Thời gian: Rà soát và điều chỉnh quy hoạch trong năm 2021.
    • Chủ thể: Ban Quản lý xây dựng NTM huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của người dân

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp ngày công, tài chính và ý kiến xây dựng NTM.
    • Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2020-2025.
    • Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội huyện và xã.

  4. Huy động và quản lý hiệu quả các nguồn lực đầu tư xây dựng NTM

    • Mục tiêu: Tối ưu hóa nguồn vốn, đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả sử dụng.
    • Thời gian: Thực hiện thường xuyên, tăng cường kiểm tra giám sát.
    • Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các cơ quan thanh tra, kiểm tra.

  5. Phát triển kinh tế nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa, gắn kết chuỗi giá trị

    • Mục tiêu: Tăng thu nhập, giảm nghèo bền vững, phát triển các mô hình kinh tế tập thể.
    • Thời gian: Triển khai từ 2020 đến 2025.
    • Chủ thể: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các hợp tác xã, doanh nghiệp địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý xây dựng NTM, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành quản lý công, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tiễn và bài học kinh nghiệm trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  3. Lãnh đạo và cán bộ các tổ chức đoàn thể, Mặt trận Tổ quốc

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò trong huy động nguồn lực và vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động cộng đồng.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, xây dựng cơ sở hạ tầng

    • Lợi ích: Nắm bắt nhu cầu, cơ hội đầu tư phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng hạ tầng.
    • Use case: Lập dự án đầu tư, hợp tác phát triển sản xuất và dịch vụ nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện, giám sát và đánh giá các hoạt động phát triển nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững. Ví dụ, UBND huyện Vũ Quang xây dựng kế hoạch phát triển hạ tầng giao thông nông thôn theo Bộ tiêu chí quốc gia.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, trình độ cán bộ quản lý, nhận thức của người dân, chính sách pháp luật và nguồn lực đầu tư. Ví dụ, khí hậu khắc nghiệt và địa hình phức tạp tại Vũ Quang ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình.

  3. Làm thế nào để huy động nguồn lực xây dựng NTM hiệu quả?
    Cần đa dạng hóa các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, đóng góp của người dân, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội. Đồng thời, đảm bảo công khai, minh bạch và giám sát chặt chẽ. Tại Vũ Quang, khoảng 65% nguồn vốn xây dựng NTM đến từ đóng góp của nhân dân.

  4. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong xây dựng NTM là gì?
    Họ là cầu nối giữa chính quyền và người dân, vận động, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng. Ví dụ, MTTQ huyện Vũ Quang tổ chức các buổi họp dân để phổ biến chính sách và thu hút đóng góp xây dựng NTM.

  5. Các giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM?
    Bao gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy hoạch, tăng cường tuyên truyền, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát. Ví dụ, huyện Vũ Quang cần tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho cán bộ xã trong giai đoạn 2020-2022.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Vũ Quang đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.
  • Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2015-2019 đạt khoảng 20%, với ngành nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất.
  • Việc huy động nguồn lực xã hội hóa chiếm khoảng 65% tổng vốn đầu tư xây dựng NTM, thể hiện sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng.
  • Hạn chế về năng lực quản lý, tổ chức thực hiện và nhận thức của người dân là những thách thức cần khắc phục trong giai đoạn tiếp theo.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy hoạch, tăng cường tuyên truyền, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM giai đoạn 2020-2025.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và các tổ chức liên quan trong công tác phát triển nông thôn mới tại huyện Vũ Quang và các địa phương có điều kiện tương tự. Đề nghị các cơ quan chức năng và cộng đồng tiếp tục phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển bền vững quê hương.