Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, tạo ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế - xã hội toàn diện. Tuy nhiên, sự phân hóa giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị ngày càng gia tăng, với hơn 67% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn, nơi còn nhiều khó khăn về tiếp cận dịch vụ công và phát triển kinh tế. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) được triển khai nhằm cải thiện đời sống vật chất, tinh thần và hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn, hướng tới mục tiêu đến năm 2020 xây dựng nông thôn hiện đại, bền vững. Tính đến năm 2016, cả nước có 1.965 xã (chiếm 22%) và 23 huyện đạt chuẩn NTM, nhưng tỷ lệ này tập trung chủ yếu ở các địa phương kinh tế phát triển, trong khi vùng khó khăn còn nhiều hạn chế.

Huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang, là huyện biên giới với 5 xã nghèo thuộc chương trình 135, có tỷ lệ hộ nghèo cao (24,25%) và kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Mặc dù đã có những bước tiến trong xây dựng NTM, huyện vẫn còn nhiều bất cập về kết cấu hạ tầng, phát triển kinh tế hộ gia đình và đời sống người dân. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Giang Thành trong giai đoạn 2011-2015, định hướng đến năm 2020, nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, điều hành và thực hiện chương trình trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức và bằng quyền lực nhà nước đối với các quá trình xã hội nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững. Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là sự điều hành các hoạt động xây dựng nông thôn mới thông qua các cơ chế, chính sách nhằm khai thác, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực.

  • Lý thuyết phát triển nông thôn mới: NTM là mô hình phát triển toàn diện, hài hòa giữa kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường và chính trị ở khu vực nông thôn, với các tiêu chí về hạ tầng, sản xuất, đời sống, môi trường và hệ thống chính trị vững mạnh.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, và các tiêu chí quốc gia về NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp biện chứng duy vật và quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm cơ sở phương pháp luận. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm:

  • Phương pháp thống kê: Thu thập và xử lý số liệu về kinh tế, xã hội, dân số, kết quả xây dựng NTM tại huyện Giang Thành.

  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng xây dựng NTM giữa các xã trong huyện và với các địa phương khác để đánh giá hiệu quả quản lý.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng, tồn tại, hạn chế trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM.

  • Phương pháp hệ thống: Xem xét tổng thể các yếu tố liên quan trong quản lý nhà nước và xây dựng NTM.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê của huyện Giang Thành giai đoạn 2011-2015, các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, báo cáo của Ban Chỉ đạo xây dựng NTM Trung ương và địa phương. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào 5 xã thuộc huyện, với phương pháp chọn mẫu theo tiêu chí đại diện cho vùng biên giới nghèo khó. Thời gian nghiên cứu từ năm 2011 đến 2015, định hướng đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế và cơ cấu chuyển dịch: Giai đoạn 2010-2015, kinh tế huyện Giang Thành tăng trưởng bình quân 11,2%/năm, GDP bình quân đầu người đạt trên 36 triệu đồng. Tuy nhiên, tỷ trọng ngành nông - lâm - thủy sản chiếm tới 73,6%, thương mại - dịch vụ 18,5%, công nghiệp - xây dựng chỉ 7,9%, cho thấy kinh tế còn phụ thuộc lớn vào nông nghiệp.

  2. Tỷ lệ hộ nghèo và đời sống dân cư: Tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí mới là 24,25%, cao hơn mức trung bình của tỉnh. Thu nhập nông dân giảm do khó khăn trong tiêu thụ nông sản và giá xuất khẩu giảm mạnh, ảnh hưởng đến đời sống và phát triển bền vững NTM.

  3. Kết cấu hạ tầng và tổ chức bộ máy: Hạ tầng kinh tế - xã hội chưa đồng bộ, đặc biệt là giao thông, thủy lợi, y tế và giáo dục còn nhiều hạn chế. Bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng NTM đã được thành lập ở các cấp, nhưng còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ và hiệu quả trong triển khai thực hiện.

  4. Nhận thức và sự tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền, vận động xây dựng NTM được triển khai rộng rãi, tạo phong trào thi đua trong nhân dân. Tuy nhiên, sự tham gia của người dân còn hạn chế do trình độ dân trí thấp và tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào nhà nước.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý vùng biên giới xa trung tâm tỉnh, cơ sở hạ tầng yếu kém và nguồn lực đầu tư hạn chế. So với các huyện khác trong tỉnh và các mô hình thành công như huyện Hải Hậu (Nam Định) hay huyện Tân Hiệp (Kiên Giang), Giang Thành còn nhiều khó khăn trong huy động nguồn lực và tổ chức thực hiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng GDP, tỷ lệ hộ nghèo theo năm, bảng so sánh các tiêu chí NTM giữa các xã trong huyện và biểu đồ cơ cấu kinh tế. Việc so sánh này giúp làm rõ sự chênh lệch và điểm nghẽn trong phát triển.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong xây dựng NTM, đồng thời chỉ ra cần có sự đổi mới trong tổ chức bộ máy, chính sách hỗ trợ và nâng cao nhận thức cộng đồng để đạt hiệu quả bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý nhà nước: Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý xây dựng NTM tại huyện và xã, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng tổ chức thực hiện. Thời gian thực hiện: 2017-2020. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các sở ngành tỉnh.

  2. Hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội: Ưu tiên đầu tư nâng cấp giao thông nông thôn, thủy lợi, trường học, trạm y tế theo quy hoạch NTM. Huy động nguồn vốn đa dạng từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Thời gian: 2017-2020. Chủ thể: Ban Quản lý xây dựng NTM huyện, các nhà đầu tư.

  3. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động và phát huy vai trò người dân: Tổ chức các chương trình truyền thông nâng cao nhận thức, khuyến khích người dân tự nguyện tham gia xây dựng NTM, phát huy dân chủ cơ sở. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội.

  4. Phát triển kinh tế nông thôn bền vững: Hỗ trợ phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, mở rộng thị trường tiêu thụ. Thời gian: 2017-2020. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp huyện, các tổ chức kinh tế.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn lực và tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM, tránh tình trạng làm hình thức, chạy theo thành tích. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM các cấp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý xây dựng NTM, từ đó cải thiện công tác chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện chương trình tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên lĩnh vực phát triển nông thôn, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và giảng dạy.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng NTM, từ đó phát huy sức mạnh cộng đồng trong phát triển nông thôn.

  4. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan đầu tư: Tham khảo các giải pháp, kinh nghiệm quản lý và thực trạng để xây dựng chính sách phù hợp, hiệu quả trong phát triển nông thôn mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là hoạt động của các cơ quan nhà nước sử dụng quyền lực và các cơ chế chính sách để điều phối, tổ chức và giám sát các hoạt động xây dựng nông thôn mới nhằm phát triển bền vững khu vực nông thôn.

  2. Tại sao huyện Giang Thành cần tập trung xây dựng nông thôn mới?
    Với tỷ lệ hộ nghèo cao (24,25%) và cơ sở hạ tầng yếu kém, xây dựng NTM giúp cải thiện đời sống vật chất, tinh thần, phát triển kinh tế và giữ vững an ninh quốc phòng vùng biên giới, góp phần phát triển bền vững địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại Giang Thành là gì?
    Khó khăn gồm nguồn lực đầu tư hạn chế, kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ, trình độ dân trí thấp, sự tham gia của người dân chưa cao và bộ máy quản lý còn thiếu hiệu quả phối hợp.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM?
    Bao gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện hạ tầng, phát huy vai trò người dân, phát triển kinh tế nông thôn bền vững và tăng cường kiểm tra, giám sát.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Giang Thành?
    Kinh nghiệm từ Trung Quốc và Hàn Quốc về phát huy nội lực người dân, thu hút doanh nghiệp đầu tư, phát triển hợp tác xã, và xây dựng hệ thống quản lý hiệu quả có thể tham khảo để áp dụng phù hợp với điều kiện địa phương.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước giữ vai trò quyết định trong xây dựng nông thôn mới, đặc biệt tại các huyện nghèo biên giới như Giang Thành.
  • Thực trạng xây dựng NTM tại Giang Thành còn nhiều hạn chế về hạ tầng, kinh tế và tổ chức bộ máy quản lý.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, phát triển kinh tế nông thôn và huy động sự tham gia của cộng đồng.
  • Kinh nghiệm quốc tế và các địa phương trong nước cung cấp bài học quý giá để hoàn thiện công tác xây dựng NTM.
  • Đề nghị các cấp chính quyền, tổ chức và người dân cùng chung tay thực hiện các giải pháp nhằm đạt mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững đến năm 2020 và những năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ thực tiễn, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể liên hệ với Ban Quản lý xây dựng NTM huyện Giang Thành.