Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, văn hóa giữ vai trò nền tảng tinh thần, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với vị trí địa lý đặc biệt và tiềm năng kinh tế đa dạng, đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý nhà nước về văn hóa. Từ năm 2019 đến 2021, công tác quản lý văn hóa tại đây đã có những bước tiến nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thiếu đồng bộ trong văn bản pháp luật, đội ngũ cán bộ chưa chuyên môn hóa, ngân sách hạn hẹp và các vấn đề về bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống chưa được quan tâm đúng mức.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn Thị xã Nghi Sơn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý văn hóa trong giai đoạn 2019-2021, với trọng tâm là các chính sách, tổ chức bộ máy, nguồn lực và hoạt động thực tiễn tại địa phương. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý văn hóa trong việc xây dựng mô hình quản lý hiệu quả, góp phần phát triển bền vững kinh tế - văn hóa - xã hội của Thị xã Nghi Sơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý văn hóa, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm điều hành các mặt đời sống xã hội, sử dụng quyền lực cưỡng chế để phục vụ lợi ích chung và thúc đẩy phát triển xã hội theo định hướng thống nhất.

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về văn hóa: Đây là sự tác động có tổ chức, có chủ đích của Nhà nước thông qua hệ thống pháp luật và bộ máy quản lý nhằm phát triển văn hóa, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về văn hóa, thiết chế văn hóa, di sản văn hóa, hoạt động văn hóa - dịch vụ văn hóa, và công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát trong lĩnh vực văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích tài liệu để hệ thống hóa các văn bản pháp luật, lý luận quản lý văn hóa và các nghiên cứu liên quan. Phương pháp chuyên ngành quản lý văn hóa kết hợp với các phương pháp liên ngành như xã hội học, sử học và kinh tế học văn hóa giúp có cái nhìn toàn diện về thực trạng quản lý văn hóa tại Thị xã Nghi Sơn.

Phương pháp khảo sát, điền dã được áp dụng để thu thập dữ liệu thực tế về các thiết chế văn hóa, hoạt động văn hóa tại các xã, phường trên địa bàn. Cỡ mẫu khảo sát bao gồm cán bộ quản lý văn hóa, các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động văn hóa và người dân địa phương. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng nhằm đánh giá các mặt tích cực, hạn chế và nguyên nhân tồn tại.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021, với việc so sánh một số chỉ tiêu và hoạt động trong các năm trước đó để đánh giá xu hướng phát triển và hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy và nguồn lực quản lý văn hóa: Thị xã Nghi Sơn đã kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa từ cấp thị xã đến cấp xã, phường. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu tính chuyên môn hóa, phần lớn chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao. Theo thống kê, tỷ lệ cán bộ qua đào tạo chuyên ngành quản lý văn hóa chưa đạt 50%.

  2. Hệ thống văn bản pháp luật và chính sách: Các văn bản pháp lý liên quan đến quản lý văn hóa được ban hành nhưng còn thiếu đồng bộ và chưa được cập nhật kịp thời. Việc xây dựng và triển khai các văn bản quản lý chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn, gây khó khăn trong công tác chỉ đạo và kiểm tra.

  3. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất: Ngân sách đầu tư cho hoạt động văn hóa hàng năm còn hạn chế, chưa huy động được nhiều nguồn lực xã hội. Cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các thiết chế văn hóa như nhà văn hóa, thư viện, trung tâm thể thao còn thiếu và lạc hậu, ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ nhân dân.

  4. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống: Thị xã Nghi Sơn có hơn 200 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó 32 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và tỉnh. Tuy nhiên, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản còn nhiều bất cập, chưa có kế hoạch tổng thể và nguồn lực đủ mạnh để bảo vệ các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể.

  5. Hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa: Các hoạt động văn nghệ quần chúng, lễ hội truyền thống được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh dịch vụ văn hóa phát sinh nhiều tiêu cực như tệ nạn xã hội, vi phạm quy định về tổ chức lễ hội, karaoke, ảnh hưởng đến môi trường văn hóa lành mạnh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý nhà nước về văn hóa chưa thực sự hiệu quả do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và chưa có chiến lược phát triển văn hóa đồng bộ. So sánh với một số địa phương khác trong tỉnh Thanh Hóa, Thị xã Nghi Sơn có lợi thế về tiềm năng văn hóa và kinh tế nhưng chưa khai thác hết các nguồn lực để phát triển văn hóa bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ cán bộ quản lý văn hóa qua đào tạo, biểu đồ ngân sách đầu tư văn hóa theo năm, bảng phân loại di tích và mức độ bảo tồn, cũng như biểu đồ so sánh các hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa theo từng năm. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các mặt mạnh, yếu và xu hướng phát triển của công tác quản lý văn hóa tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc định hướng, tổ chức và kiểm soát các hoạt động văn hóa, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới phương thức quản lý, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ và tăng cường nguồn lực đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý văn hóa ở các cấp, đặc biệt là cấp xã, phường. Mục tiêu đạt 80% cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND Thị xã.

  2. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và chính sách quản lý văn hóa: Rà soát, bổ sung, cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý văn hóa, đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể: UBND Thị xã phối hợp với các cơ quan chức năng tỉnh.

  3. Tăng cường đầu tư nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất: Huy động các nguồn lực xã hội hóa, ưu tiên ngân sách địa phương để nâng cấp, xây dựng mới các thiết chế văn hóa, thư viện, trung tâm thể thao. Mục tiêu nâng cấp ít nhất 50% thiết chế hiện có trong 3 năm tới. Chủ thể: UBND Thị xã, các phòng ban liên quan.

  4. Xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa: Lập quy hoạch tổng thể bảo tồn di tích, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản. Thời gian thực hiện 2 năm, chủ thể: Ban quản lý di tích phối hợp với các tổ chức văn hóa địa phương.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động văn hóa: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất các hoạt động kinh doanh dịch vụ văn hóa, xử lý nghiêm các vi phạm để bảo vệ môi trường văn hóa lành mạnh. Chủ thể: Phòng Văn hóa - Thông tin, Công an Thị xã, trong vòng 1 năm đầu tiên và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý văn hóa các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức hoạt động văn hóa hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý văn hóa: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp quản lý nhà nước về văn hóa tại địa phương, góp phần phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Lãnh đạo địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước: Giúp nhận diện các vấn đề tồn tại, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển văn hóa phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của Thị xã Nghi Sơn.

  4. Các tổ chức xã hội, đoàn thể và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp quản lý và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về văn hóa là gì?
    Quản lý nhà nước về văn hóa là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều hành, tổ chức và kiểm soát các hoạt động văn hóa, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

  2. Tại sao công tác quản lý văn hóa ở Thị xã Nghi Sơn còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do đội ngũ cán bộ chưa chuyên môn hóa, hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, nguồn lực tài chính hạn chế và công tác bảo tồn di sản chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

  3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa tại địa phương là gì?
    Bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch bảo tồn di sản và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm.

  4. Vai trò của thiết chế văn hóa trong quản lý nhà nước về văn hóa?
    Thiết chế văn hóa là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, truyền tải giá trị văn hóa đến cộng đồng, đồng thời là công cụ quan trọng để thực hiện các nhiệm vụ chính trị và phát triển văn hóa tại địa phương.

  5. Làm thế nào để bảo tồn di sản văn hóa hiệu quả trong bối cảnh phát triển kinh tế?
    Cần xây dựng quy hoạch bảo tồn tổng thể, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, huy động nguồn lực xã hội và thực hiện các biện pháp quản lý chặt chẽ nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di sản trong phát triển bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ đặc điểm, vai trò và nội dung quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn Thị xã Nghi Sơn, đồng thời phân tích thực trạng và những hạn chế trong công tác quản lý hiện nay.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa, góp phần phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường đầu tư nguồn lực và bảo tồn di sản văn hóa.
  • Thời gian tới cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-3 năm để đạt hiệu quả quản lý bền vững.
  • Kêu gọi các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư cùng phối hợp thực hiện nhằm xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc tại Thị xã Nghi Sơn.