I. Tổng Quan Về Quản Lý Nhà Nước Về Tôn Giáo Tại Bình Dương
Việt Nam là quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo, với đời sống tôn giáo phong phú và phức tạp. Tình hình tôn giáo ở Việt Nam đang có nhiều biến đổi, với sự phục hồi và phát triển nhanh chóng của các tôn giáo, ảnh hưởng đến đời sống xã hội. Các thế lực xấu lợi dụng tôn giáo để chống phá. Do đó, cần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo, tăng cường đoàn kết các tôn giáo, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bình Dương là tỉnh thuộc miền Đông Nam Bộ, một trung tâm phát triển năng động. Chính quyền địa phương xác định công tác quản lý nhà nước về tôn giáo có tầm quan trọng to lớn. Thực hiện tốt quản lý nhà nước về tôn giáo góp phần đảm bảo quyền tự do tôn giáo, an ninh trật tự, an toàn xã hội và giải quyết tốt mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo. Đại đa số chức sắc, tín đồ tôn giáo chấp hành tốt chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, nhân đạo, từ thiện, góp phần vào sự nghiệp chung của tỉnh theo phương châm “Sống tốt đời đẹp đạo”.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của tôn giáo trong xã hội hiện đại
Tôn giáo (Religio) là sự sùng đạo, mộ đạo, đối tượng được sùng bái. Tôn giáo là sự sùng bái và thờ phụng của con người đối với thần linh hoặc các mối quan hệ của con người đối với thần linh. Tôn giáo là một hiện tượng xã hội mang tính lịch sử, bao gồm ý thức tôn giáo, hoạt động tôn giáo và tổ chức tôn giáo. Tôn giáo là hình thái ý thức xã hội gồm những quan niệm dựa trên cơ sở tin và sùng bái những lực lượng siêu tự nhiên. Tôn giáo nảy sinh từ rất sớm, từ trong xã hội nguyên thủy. Tôn giáo là hệ thống những quan niệm tín ngưỡng một hay những vị thần linh nào đó và những hình thức lễ nghi thể hiện sự sùng bái ấy. Cần khẳng định một luận điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng: “Con người sáng tạo ra tôn giáo, chứ tôn giáo không sáng tạo ra con người”. Dưới góc độ pháp lý, tôn giáo được hiểu là “niềm tin của con người tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, nghi lễ và tổ chức” (Khoản 5, Điều 2, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016).
1.2. Quản lý nhà nước về tôn giáo Định nghĩa và vai trò
Quản lý nhà nước về tôn giáo là hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người, đồng thời đảm bảo các hoạt động tôn giáo tuân thủ pháp luật, không xâm phạm đến lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Quản lý nhà nước về tôn giáo có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định chính trị - xã hội, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của tôn giáo, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Theo tác giả Nguyễn Bá Dương (2017) cho rằng: “Tôn giáo là một hiện tượng xã hội mang tính lịch sử, bao gồm ý thức tôn giáo, hoạt động tôn giáo và tổ chức tôn giáo, mà sự tồn tại, phát triển của nó là do sự phản ánh hư ảo hiện thực khách quan vào trong đầu óc con người”.
II. Thực Trạng Quản Lý Nhà Nước Về Tôn Giáo Ở Bình Dương
Trong những năm qua, tại tỉnh Bình Dương chưa để xảy ra “điểm nóng” hay những bất ổn về tình hình tôn giáo. Tuy nhiên, trong hoạt động quản lý nhà nước về tôn giáo đôi khi còn lúng túng và để xảy ra một số hạn chế, bất cập nhất định đã ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu lực và hiệu quả của quản lý nhà nước về tôn giáo như: việc triển khai Luật tín ngưỡng, tôn giáo và các văn bản quy phạm pháp luật ở một số địa phương vẫn còn lúng túng; công tác giám sát, theo dõi, nắm tình hình chưa thường xuyên; một số cán bộ, công chức còn chưa thực sự am hiểu lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo và chính sách, pháp luật liên quan đến hoạt động tôn giáo. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý Nhà nước về tôn giáo từ thực tiễn tỉnh Bình Dương” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ ngành Luật hiến pháp và luật hành chính, với mục đích nghiên cứu những giải pháp hữu hiệu để tăng cường quản lý nhà nước cả về phương diện pháp lý lẫn thực tiễn ở lĩnh vực tôn giáo của tỉnh Bình Dương.
2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về tôn giáo
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về tôn giáo bao gồm: đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương, trình độ dân trí, truyền thống văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo của người dân, sự đa dạng của các tôn giáo, hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng tôn giáo để chống phá, năng lực và trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo. Các yếu tố này tác động trực tiếp đến hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về tôn giáo.
2.2. Đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bình Dương
Đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bình Dương cần dựa trên các tiêu chí cụ thể như: mức độ tuân thủ pháp luật của các tổ chức, cá nhân tôn giáo, tình hình an ninh trật tự tại các cơ sở tôn giáo, mức độ hài lòng của người dân về công tác quản lý nhà nước về tôn giáo, sự đóng góp của các tôn giáo vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần có sự đánh giá khách quan, toàn diện để có cái nhìn chính xác về thực trạng quản lý nhà nước về tôn giáo.
2.3. Những khó khăn và thách thức trong quản lý tôn giáo hiện nay
Những khó khăn và thách thức trong quản lý tôn giáo hiện nay bao gồm: sự gia tăng của các tôn giáo mới, hoạt động truyền đạo trái phép, lợi dụng tôn giáo để trục lợi, gây mất an ninh trật tự, sự thiếu hiểu biết về tôn giáo của một bộ phận cán bộ, công chức, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng. Cần có giải pháp đồng bộ để giải quyết những khó khăn, thách thức này.
III. Giải Pháp Nâng Cao Quản Lý Nhà Nước Về Tôn Giáo Ở Bình Dương
Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo ở Bình Dương, cần có các giải pháp đồng bộ, toàn diện, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Các giải pháp cần tập trung vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về tôn giáo, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, phát huy vai trò của các tổ chức tôn giáo trong sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh trật tự.
3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về tín ngưỡng tôn giáo
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, phù hợp với Hiến pháp và Luật Tín ngưỡng, tôn giáo. Cần cụ thể hóa các quy định về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo.
3.2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về tôn giáo
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo về kiến thức pháp luật, nghiệp vụ quản lý, kỹ năng tuyên truyền, vận động. Cần có chính sách đãi ngộ phù hợp để thu hút, giữ chân cán bộ giỏi, tâm huyết với công tác tôn giáo. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt, am hiểu về tôn giáo, gần gũi với đồng bào các tôn giáo.
3.3. Tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật về tôn giáo
Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo đến mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là đồng bào các tôn giáo. Cần sử dụng nhiều hình thức tuyên truyền đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn. Cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan truyền thông, báo chí, các tổ chức tôn giáo trong công tác tuyên truyền.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Tôn Giáo Tại Bình Dương
Việc ứng dụng các giải pháp quản lý nhà nước về tôn giáo cần được thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với tình hình thực tế của từng địa phương. Cần chú trọng đến việc phát huy vai trò của các tổ chức tôn giáo trong việc tham gia vào các hoạt động xã hội, từ thiện, nhân đạo, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo.
4.1. Mô hình phối hợp giữa nhà nước và các tổ chức tôn giáo
Xây dựng mô hình phối hợp hiệu quả giữa nhà nước và các tổ chức tôn giáo trong việc giải quyết các vấn đề xã hội, như: giáo dục, y tế, bảo vệ môi trường, phòng chống tệ nạn xã hội. Tạo điều kiện để các tổ chức tôn giáo tham gia vào các hoạt động từ thiện, nhân đạo, góp phần vào công tác an sinh xã hội. Tăng cường đối thoại, trao đổi thông tin giữa nhà nước và các tổ chức tôn giáo để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh.
4.2. Kinh nghiệm quản lý các hoạt động tôn giáo lớn tại Bình Dương
Rút ra kinh nghiệm từ việc quản lý thành công các hoạt động tôn giáo lớn tại Bình Dương, như: lễ hội, đại hội, hội nghị. Xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, vệ sinh môi trường. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động để người dân và các tổ chức tôn giáo chấp hành tốt các quy định của pháp luật.
4.3. Giải pháp xử lý các vấn đề phức tạp liên quan đến tôn giáo
Xây dựng quy trình xử lý các vấn đề phức tạp liên quan đến tôn giáo, như: tranh chấp đất đai, xây dựng trái phép, truyền đạo trái phép. Tăng cường công tác hòa giải, đối thoại để giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, lợi dụng tôn giáo để gây mất an ninh trật tự.
V. Tương Lai Quản Lý Nhà Nước Về Tôn Giáo Tại Bình Dương
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, công tác quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bình Dương cần tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Cần chú trọng đến việc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người, đồng thời ngăn chặn các hoạt động lợi dụng tôn giáo để chống phá, gây mất ổn định chính trị - xã hội. Cần xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa nhà nước và các tôn giáo, tạo điều kiện để các tôn giáo phát triển lành mạnh, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
5.1. Định hướng phát triển công tác tôn giáo trong giai đoạn mới
Xác định rõ định hướng phát triển công tác tôn giáo trong giai đoạn mới, phù hợp với tình hình thực tế của đất nước và địa phương. Tập trung vào việc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, phát huy vai trò của các tôn giáo trong sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tôn giáo.
5.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước về tôn giáo
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước về tôn giáo, như: xây dựng cơ sở dữ liệu về các tổ chức, cá nhân tôn giáo, quản lý các hoạt động tôn giáo trực tuyến, cung cấp thông tin về chính sách, pháp luật về tôn giáo. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giảm thiểu thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và các tổ chức tôn giáo.
5.3. Tăng cường hợp tác quốc tế về tôn giáo và phát triển bền vững
Tăng cường hợp tác quốc tế về tôn giáo và phát triển bền vững, chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi các mô hình quản lý tôn giáo hiệu quả. Tham gia các diễn đàn, hội nghị quốc tế về tôn giáo để nâng cao vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực tôn giáo. Thu hút nguồn lực quốc tế để hỗ trợ các hoạt động tôn giáo có ích cho xã hội.
