Quản Lý Nhà Nước Về Chất Thải Rắn Trên Địa Bàn Quận Nam Từ Liêm

Theo cách hiểu thông thường, chất thải là những chất mà con người bỏ đi, không tiếp tục sử dụng nữa. Từ điển Tiếng Việt định nghĩa chất thải là rác thải và những đồ vật bị bỏ đi nói chung. Chất thải rắn là tất cả các chất thải phát sinh từ hoạt động của con người và động vật tồn tại ở dạng rắn hoặc sệt, được thải bỏ khi không còn hữu dụng. Quản lý chất thải rắn (CTR) là quá trình liên tục thực hiện các hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy chất thải rắn. Quản lý nhà nước về CTR là cơ cấu tổ chức quản lý chuyên trách về chất thải rắn, kiểm soát các vấn đề liên quan đến CTR về quản lý hành chính, tài chính, luật lệ, quy hoạch và kỹ thuật.

Các nguồn gốc chính phát sinh chất thải rắn bao gồm: Rác sinh hoạt từ khu dân cư đô thị và nông thôn; Rác sinh hoạt từ các trung tâm thương mại; Rác từ các viện nghiên cứu, cơ quan, trường học, công trình công cộng; Rác từ các dịch vụ đô thị; Rác từ các trạm xử lý nước thải và từ các ống thoát nước của thành phố; Rác từ các khu công nghiệp (KCN), nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp ngoài KCN, các làng nghề; Nguồn gốc phát sinh chất thải nguy hại chủ yếu từ các hoạt động y tế, công nghiệp và nông nghiệp. Theo số liệu thống kê không chính thức, lượng chất thải rắn từ các nguồn trên tại quận Nam Từ Liêm đang có xu hướng tăng lên do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng.

Mỗi nguồn thải khác nhau có các loại chất thải đặc trưng, do đó việc phân loại chất thải rắn được tiến hành theo nhiều cách. Có thể phân loại theo vị trí (trong nhà, ngoài nhà), thành phần hóa học và vật lý (hữu cơ, vô cơ, cháy được, không cháy được), bản chất nguồn tạo thành (sinh hoạt, công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp), mức độ nguy hại (nguy hại, không nguy hại), và khu vực phát sinh (đô thị, nông thôn). Việc quản lý CTR không hợp lý, xử lý CTR không hợp kỹ thuật vệ sinh là những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng, tác động tiêu cực đến kinh tế - xã hội.

Quy trình thu gom chất thải hiện tại chủ yếu dựa vào lực lượng công nhân vệ sinh môi trường thu gom thủ công và xe chuyên dụng vận chuyển đến các điểm tập kết. Từ các điểm tập kết, rác thải được vận chuyển đến các khu xử lý tập trung của thành phố. Tuy nhiên, quy trình này còn nhiều bất cập như: thời gian thu gom chưa hợp lý, gây ùn tắc giao thông; việc thu gom chưa triệt để, đặc biệt tại các ngõ ngách; và thiếu sự kiểm soát chặt chẽ về chất lượng dịch vụ.

Cơ sở hạ tầng và trang thiết bị phục vụ thu gom chất thải rắn còn thiếu và chưa đồng bộ. Số lượng thùng rác công cộng chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt tại các khu vực công cộng, chợ, và khu vui chơi giải trí. Xe thu gom rác còn cũ kỹ, lạc hậu, gây ô nhiễm tiếng ồn và khí thải. Các điểm tập kết rác chưa được quy hoạch hợp lý, gây mất mỹ quan đô thị và ô nhiễm môi trường. Cần đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và trang thiết bị để nâng cao hiệu quả thu gom.

Hiệu quả công tác thu gom chất thải hiện tại còn thấp. Tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt đạt khoảng 80%, vẫn còn một lượng lớn rác thải chưa được thu gom, gây ô nhiễm môi trường. Tình trạng đổ rác bừa bãi vẫn diễn ra phổ biến. Ý thức của người dân về việc giữ gìn vệ sinh môi trường còn hạn chế. Cần có các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả thu gom, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, và nâng cao ý thức của người dân.

Phương pháp chôn lấp rác thải có ưu điểm là đơn giản, chi phí đầu tư thấp. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất là gây ô nhiễm môi trường. Quá trình phân hủy rác thải tạo ra khí metan, gây hiệu ứng nhà kính và nguy cơ cháy nổ. Nước rỉ rác ngấm vào đất và nước ngầm gây ô nhiễm nguồn nước. Diện tích đất sử dụng cho chôn lấp lớn, gây lãng phí tài nguyên đất. Cần có các biện pháp khắc phục để giảm thiểu tác động tiêu cực.

Tình hình áp dụng các công nghệ xử lý khác như đốt rác, tái chế, ủ phân compost còn hạn chế. Chi phí đầu tư cho các công nghệ này cao, đòi hỏi nguồn vốn lớn. Công nghệ xử lý rác thải còn lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu về bảo vệ môi trường. Cần có chính sách khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xử lý rác thải tiên tiến.

Hiệu quả xử lý rác thải còn thấp. Tỷ lệ rác thải được xử lý bằng phương pháp chôn lấp chiếm phần lớn, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Các công nghệ xử lý khác chưa được áp dụng rộng rãi. Tác động môi trường từ các bãi chôn lấp rác thải rất lớn, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và sự phát triển bền vững của quận. Cần có các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả xử lý, giảm thiểu tác động môi trường.

Áp dụng các công nghệ xử lý rác thải hiện đại như đốt rác phát điện, khí hóa, plasma. Xây dựng các nhà máy xử lý rác thải công suất lớn, đảm bảo tiêu chuẩn môi trường. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xử lý rác thải tiên tiến. Cần có sự hợp tác giữa nhà nước, doanh nghiệp, và cộng đồng để triển khai các dự án xử lý rác thải hiệu quả.

Xây dựng cơ chế tài chính bền vững cho công tác quản lý CTR. Thu phí xử lý rác thải hợp lý, đảm bảo nguồn thu cho các hoạt động thu gom, vận chuyển, và xử lý rác thải. Khuyến khích các hoạt động tái chế, tái sử dụng rác thải. Cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp tái chế rác thải, tạo ra các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường, đặc biệt là về quản lý CTR. Xây dựng các quy định, tiêu chuẩn về xử lý rác thải. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về bảo vệ môi trường. Cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, các ngành chức năng để thực thi pháp luật hiệu quả.

Phân loại rác tại nguồn mang lại nhiều lợi ích như giảm thiểu lượng rác thải chôn lấp, tiết kiệm diện tích đất; tăng cường tái chế, tái sử dụng rác thải, tiết kiệm tài nguyên; giảm thiểu ô nhiễm môi trường; nâng cao ý thức của người dân về bảo vệ môi trường. Cần tuyên truyền, vận động người dân tham gia phân loại rác tại nguồn.

Hướng dẫn người dân phân loại rác thải sinh hoạt thành các loại: rác hữu cơ (thức ăn thừa, rau củ quả), rác tái chế (giấy, nhựa, kim loại), rác thải nguy hại (pin, bóng đèn), và rác thải khác. Cung cấp các thùng rác có màu sắc khác nhau để phân loại rác dễ dàng. Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn cho người dân về cách phân loại rác đúng cách.

Xây dựng hệ thống thu gom rác thải đã phân loại riêng biệt. Tổ chức thu gom rác hữu cơ để ủ phân compost. Vận chuyển rác tái chế đến các nhà máy tái chế. Xử lý rác thải nguy hại theo quy trình an toàn. Cần có sự phối hợp giữa các đơn vị thu gom, vận chuyển, và xử lý rác thải để đảm bảo hiệu quả.

Xây dựng mô hình quản lý CTR tuần hoàn, trong đó rác thải được coi là một nguồn tài nguyên. Khuyến khích các hoạt động tái chế, tái sử dụng, và ủ phân compost để biến rác thải thành các sản phẩm có giá trị. Cần có sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp, và nhà nước để xây dựng mô hình quản lý CTR tuần hoàn hiệu quả.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý CTR như hệ thống giám sát, theo dõi quá trình thu gom, vận chuyển, và xử lý rác thải. Xây dựng cơ sở dữ liệu về CTR, cung cấp thông tin cho người dân và các nhà quản lý. Sử dụng các ứng dụng di động để báo cáo các điểm đổ rác bừa bãi, tạo sự kết nối giữa người dân và các cơ quan chức năng.

Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ làm công tác quản lý CTR. Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về công nghệ xử lý rác thải, pháp luật về bảo vệ môi trường, và kỹ năng quản lý. Tạo điều kiện cho cán bộ tham quan, học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương khác có mô hình quản lý CTR hiệu quả. Cần có đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, tâm huyết với công việc để đảm bảo hiệu quả quản lý.