Quản Lý Nhà Nước và Kiểm Toán Độc Lập tại Việt Nam trong Thời Kỳ Hội Nhập Kinh Tế Quốc Tế

Theo Alvin A. Arens và James K. Loebbecker, kiểm toán là quá trình các chuyên gia độc lập thu thập và đánh giá bằng chứng về thông tin định lượng của một đơn vị, nhằm xác nhận và báo cáo về mức độ phù hợp giữa thông tin này với các chuẩn mực đã thiết lập. KTDL ra đời nhằm kiểm tra tính chính xác và trung thực của báo cáo tài chính. Hoạt động KTDL phát triển mạnh mẽ từ giữa thế kỷ XIX, thâm nhập vào mọi ngành kinh tế. KTDL có ba chức năng cơ bản: kiểm tra và xác nhận, xác nhận và giải tỏa trách nhiệm, và tư vấn.

Quản lý nhà nước đối với KTDL là cần thiết do đặc thù của ngành này. KTDL ra đời và tồn tại là một tất yếu khách quan trong nền kinh tế thị trường. Đây là ngành sử dụng hàm lượng chất xám cao, là công cụ không thể thiếu trong nền kinh tế, đặc biệt là kinh tế thị trường. Thông qua các dịch vụ kiểm toán và tư vấn tài chính kế toán, các công ty kiểm toán giúp doanh nghiệp nắm bắt kịp thời đường lối, chính sách, loại bỏ chi phí bất hợp lý và tạo dựng lòng tin cho người sử dụng thông tin tài chính.

Các công ty kiểm toán phải chuyển đổi hình thức hoạt động và cơ cấu lại tổ chức theo quy định tại Nghị định 105 của Chính phủ và Thông tư 60 của Bộ Tài chính. Việc này nhằm đảm bảo tính minh bạch và chuyên nghiệp của các tổ chức KTDL. Tuy nhiên, quá trình này gặp nhiều khó khăn do sự khác biệt về quy mô và năng lực của các công ty.

Các công ty KTDL cung cấp nhiều loại dịch vụ, bao gồm kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán báo cáo quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản hoàn thành, tư vấn tài chính, tư vấn thuế, kế toán, tư vấn nguồn nhân lực và định giá tài sản. Trong đó, kiểm toán báo cáo tài chính chiếm tỷ trọng lớn nhất. Tuy nhiên, sự đa dạng của dịch vụ còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của thị trường.

Công tác đào tạo và cập nhật kiến thức cho KTV được chú trọng, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Tuy nhiên, số lượng KTV có chứng chỉ quốc tế còn hạn chế. Cần tăng cường hợp tác quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo và công nhận bằng cấp.

Số lượng và quy mô các tổ chức KTDL tăng nhanh. Đội ngũ kiểm toán viên chuyên nghiệp tăng mạnh và chiếm tỷ trọng khá cao so với tổng số nhân viên chuyên nghiệp. KTDL đã góp phần vào sự phát triển kinh tế đất nước thông qua kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của ngành. Cơ chế chính sách trong lĩnh vực KTDL đã và đang tiếp tục hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập và hoạt động của các tổ chức KTDL.

Hệ thống luật pháp liên quan đến hoạt động dịch vụ kiểm toán và kế toán của Việt Nam mới gần hoàn chỉnh và đồng bộ. Trình độ tổ chức kinh doanh dịch vụ kiểm toán và kế toán của các công ty kiểm toán còn hạn chế. Sự cạnh tranh giữa các công ty kiểm toán còn mang nặng lợi nhuận. Nhà nước mới có hướng dẫn về kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán nhưng chưa có biện pháp và điều kiện kiểm soát chặt chẽ. Quy mô thị trường kiểm toán còn nhỏ bé so với tiềm năng và yêu cầu phát triển của nền kinh tế.

Hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, trình độ tổ chức kinh doanh dịch vụ kiểm toán còn hạn chế, cạnh tranh thiếu lành mạnh, kiểm soát chất lượng chưa chặt chẽ và quy mô thị trường còn nhỏ bé là những nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về KTDL. Cần có giải pháp đồng bộ để khắc phục những hạn chế này.

Việc xây dựng và ban hành Luật Kiểm toán độc lập là rất quan trọng. Luật này cần quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, cũng như các chế tài xử lý vi phạm. Đồng thời, cần rà soát và sửa đổi các văn bản pháp luật hiện hành để đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Cần nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về KTDL. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức nghề nghiệp để đảm bảo hiệu quả quản lý.

Cần tăng cường kiểm tra, kiểm soát và xử lý các sai phạm. Đồng thời, cần xây dựng lộ trình thích hợp trong việc chuyển giao một số chức năng quản lý cho Hội nghề nghiệp. Việc này giúp nâng cao tính độc lập và chuyên nghiệp của hoạt động kiểm toán.

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng Luật Kiểm toán độc lập và các văn bản hướng dẫn thi hành. Đồng thời, nghiên cứu cũng cung cấp thông tin hữu ích cho việc sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành để phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế.

Nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các chương trình đào tạo về kế toán, kiểm toán. Đồng thời, nghiên cứu cũng mở ra hướng nghiên cứu mới cho các nhà khoa học trong lĩnh vực này.

Ngành KTDL sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, với sự gia tăng về số lượng và quy mô của các tổ chức kiểm toán. Đồng thời, các dịch vụ kiểm toán sẽ ngày càng đa dạng và chuyên sâu, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Quản lý nhà nước về KTDL cần đáp ứng yêu cầu về tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo chất lượng dịch vụ kiểm toán.