Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh tại các chợ truyền thống đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các đô thị có tốc độ đô thị hóa nhanh như thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Với 23 chợ hiện có, trong đó có 3 chợ hạng 1, 7 chợ hạng 2 và 13 chợ hạng 3, mạng lưới chợ trên địa bàn đã góp phần thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân và khách du lịch. Trung bình mỗi chợ có khoảng 224 người đến giao dịch mỗi ngày, riêng chợ Đông Ba có thể lên tới 5.000 người/ngày. Tổng số hộ kinh doanh cố định là 3.818 hộ với hơn 7.000 lao động, trong đó chủ yếu kinh doanh hàng thực phẩm tươi sống, dịch vụ và hàng tạp hóa.

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ vẫn còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở hạ tầng xuống cấp, công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa hiệu quả, và sự thiếu hụt nguồn vốn xã hội hóa. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng QLNN đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ trên địa bàn thành phố Huế giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Nghiên cứu có phạm vi không gian trên toàn thành phố Huế, tập trung vào các chợ truyền thống được phân cấp quản lý, không bao gồm chợ cóc, chợ tạm.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, ban quản lý chợ và các chủ thể kinh doanh nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời góp phần phát triển bền vững hệ thống chợ truyền thống, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và du lịch của thành phố Huế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và kinh tế thị trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc xây dựng cơ chế, chính sách, tổ chức bộ máy và giám sát hoạt động kinh doanh nhằm đảm bảo trật tự, phát triển bền vững và bảo vệ lợi ích xã hội.
  • Lý thuyết kinh tế thị trường: Phân tích hoạt động kinh doanh tại chợ như một phần của hệ thống phân phối hàng hóa, trong đó các chủ thể kinh doanh vận dụng quy luật cung cầu, cạnh tranh và lợi nhuận để phát triển.
  • Khái niệm chợ và hoạt động kinh doanh tại chợ: Chợ được hiểu là không gian tổ chức mua bán hàng hóa truyền thống, với đặc điểm đa dạng chủ thể tham gia, hàng hóa phong phú, phương thức giao dịch chủ yếu bằng tiền mặt và tính linh hoạt về giá cả.
  • Mô hình quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại chợ: Bao gồm các nội dung như xây dựng quy hoạch, quản lý cơ sở hạ tầng, quản lý tài chính, quản lý hàng hóa, quản lý thương nhân, tuyên truyền pháp luật và kiểm tra xử lý vi phạm.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ UBND thành phố Huế, Ban quản lý chợ, các tổ quản lý chợ, phòng Kinh tế UBND thành phố, khảo sát thực tế tại 23 chợ trên địa bàn giai đoạn 2015-2019.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ các chợ truyền thống được phân cấp quản lý trên địa bàn thành phố Huế, tập trung vào các chợ hạng 1, 2 và 3.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu về quy mô, phân bố, cơ cấu ngành hàng, số lượng hộ kinh doanh, doanh thu và các hoạt động quản lý. Kết hợp phân tích định tính qua tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và so sánh với các địa phương khác như Hương Thủy, Đồng Hới, Hội An.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong giai đoạn 2015-2019, phân tích và đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và phân bố mạng lưới chợ: Thành phố Huế có 23 chợ, trong đó chợ hạng 1 chiếm 13,04%, hạng 2 chiếm 30,43%, hạng 3 chiếm 56,53%. Các chợ phân bố tương đối hợp lý theo điều kiện kinh tế - xã hội của từng phường, chủ yếu phục vụ bán lẻ hàng hóa thiết yếu.
  2. Lực lượng kinh doanh và lưu thông hàng hóa: Tổng số hộ kinh doanh cố định là 3.818 hộ với khoảng 7.000 lao động. Ngành hàng thực phẩm tươi sống chiếm tỷ lệ cao nhất với 1.754 hộ, tiếp theo là dịch vụ (618 hộ) và hàng tạp hóa (423 hộ). Trung bình mỗi ngày có khoảng 44,79 tấn thực phẩm tươi sống và 21,6 tấn hàng hóa khác lưu thông qua các chợ.
  3. Đầu tư cơ sở hạ tầng và quản lý tài chính: Giai đoạn 2015-2019, thành phố đã đầu tư gần 25 tỷ đồng để nâng cấp, cải tạo và xây dựng mới 10 chợ, trong đó phần lớn vốn từ ngân sách địa phương (21,02 tỷ đồng). Tuy nhiên, việc huy động vốn xã hội hóa còn hạn chế, chỉ có một chợ đầu mối do doanh nghiệp quản lý.
  4. Thực trạng quản lý nhà nước: Công tác xây dựng quy hoạch, ban hành chính sách và tổ chức bộ máy quản lý được thực hiện nhưng còn nhiều bất cập như quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở vật chất xuống cấp, công tác kiểm tra xử lý vi phạm chưa hiệu quả, và nhận thức của tiểu thương về quản lý còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quy hoạch phát triển mạng lưới chợ chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và các cơ quan quản lý. Việc đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, chưa khai thác hiệu quả nguồn vốn xã hội hóa, dẫn đến hạn chế về quy mô và chất lượng cơ sở hạ tầng. Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và đào tạo cán bộ quản lý cũng chưa được chú trọng đúng mức.

So sánh với các địa phương như thị xã Hương Thủy, thành phố Đồng Hới và Hội An, nơi đã áp dụng mô hình quản lý chợ hiện đại, đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư và tăng cường công tác kiểm tra, quản lý, thành phố Huế còn nhiều tiềm năng để học hỏi và cải thiện. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cơ cấu ngành hàng và bảng thống kê số lượng chợ, vốn đầu tư giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển mạng lưới chợ: Xây dựng quy hoạch chi tiết, khoa học, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội từng phường, đảm bảo phân bố chợ hợp lý, khai thác tối đa công năng. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND thành phố Huế phối hợp Sở Công Thương.
  2. Đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng chợ: Khuyến khích xã hội hóa đầu tư, tạo cơ chế ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp và cá nhân tham gia xây dựng, cải tạo chợ. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài chính, Ngân hàng địa phương.
  3. Nâng cao năng lực quản lý và đào tạo cán bộ: Tổ chức các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật kiến thức quản lý hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chợ. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: Ban quản lý chợ, Sở Nội vụ, Học viện Hành chính Quốc gia.
  4. Tăng cường công tác tuyên truyền và kiểm tra, xử lý vi phạm: Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, quy chế quản lý chợ đến tiểu thương; thiết lập hệ thống giám sát, kiểm tra thường xuyên, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm, gian lận thương mại. Thời gian: liên tục từ 2023. Chủ thể: UBND phường, Ban quản lý chợ, Công an địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch và tổ chức quản lý hoạt động kinh doanh tại chợ hiệu quả, phù hợp với đặc thù địa phương.
  2. Ban quản lý chợ và doanh nghiệp khai thác chợ: Cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao năng lực quản lý, vận hành chợ, cải thiện dịch vụ và thu hút tiểu thương.
  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, kinh tế: Là tài liệu tham khảo chuyên sâu về quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại truyền thống, đặc biệt là quản lý chợ.
  4. Các tổ chức, cá nhân đầu tư phát triển chợ: Hỗ trợ đánh giá thực trạng, tiềm năng và rủi ro khi tham gia đầu tư, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại chợ là gì?
    Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức của nhà nước thông qua pháp luật và cơ chế quản lý nhằm điều chỉnh hoạt động kinh doanh tại chợ, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội và trật tự pháp luật.

  2. Thực trạng mạng lưới chợ tại thành phố Huế hiện nay ra sao?
    Hiện có 23 chợ truyền thống, phân bố hợp lý với 3 chợ hạng 1, 7 chợ hạng 2 và 13 chợ hạng 3, chủ yếu phục vụ bán lẻ hàng hóa thiết yếu, với khoảng 224 người giao dịch trung bình mỗi chợ/ngày.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động kinh doanh tại các chợ Huế?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở hạ tầng xuống cấp, thiếu vốn xã hội hóa, công tác kiểm tra xử lý vi phạm chưa hiệu quả và nhận thức của tiểu thương còn hạn chế.

  4. Các giải pháp chính để hoàn thiện quản lý nhà nước tại các chợ?
    Hoàn thiện quy hoạch, đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường tuyên truyền và kiểm tra xử lý vi phạm là các giải pháp trọng tâm.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Cơ quan quản lý nhà nước, ban quản lý chợ, nhà đầu tư, các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, kinh tế sẽ được hưởng lợi từ kết quả nghiên cứu này.

Kết luận

  • Thành phố Huế có mạng lưới chợ truyền thống phát triển với 23 chợ, phục vụ nhu cầu tiêu dùng đa dạng của người dân và khách du lịch.
  • Thực trạng quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế về quy hoạch, cơ sở hạ tầng, nguồn vốn và công tác kiểm tra, xử lý vi phạm.
  • Nghiên cứu đã phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng và so sánh kinh nghiệm quản lý từ các địa phương khác.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại chợ đến năm 2025.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các nhà quản lý, ban quản lý chợ và các chủ thể kinh doanh trong việc phát triển hệ thống chợ bền vững, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp và giám sát thực hiện để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ trên địa bàn thành phố Huế.