Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, chiếm khoảng 96% tổng số doanh nghiệp và đóng góp hơn 40% GDP, sử dụng tới 51% lao động xã hội. Tại huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, DNNVV cũng là lực lượng chủ đạo trong nền kinh tế địa phương, góp phần tạo việc làm và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, giai đoạn 2013-2017, các DNNVV trên địa bàn gặp nhiều khó khăn như thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, chi phí sản xuất cao và khả năng cạnh tranh yếu, dẫn đến nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động hoặc giải thể.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng phát triển DNNVV tại huyện Phong Điền trong giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực này đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng như chính sách nhà nước, nguồn lực tài chính, trình độ quản lý, cơ sở hạ tầng và môi trường kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 176 doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn 15 xã và 1 thị trấn của huyện Phong Điền, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ 60 doanh nghiệp qua khảo sát trực tiếp đầu năm 2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện môi trường kinh doanh, đồng thời góp phần phát triển kinh tế địa phương và nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển kinh tế và lý thuyết quản lý nhà nước. Lý thuyết phát triển kinh tế nhấn mạnh sự tăng trưởng về số lượng và chất lượng của DNNVV, bao gồm các tiêu chí như quy mô lao động, vốn, doanh thu và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào vai trò kiến tạo của Nhà nước trong việc xây dựng chính sách, tạo môi trường pháp lý và hỗ trợ tài chính cho DNNVV.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào các khái niệm chính:

  • Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV): Theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP, phân loại dựa trên số lao động và tổng nguồn vốn.
  • Phát triển DNNVV: Bao gồm tăng trưởng số lượng, quy mô, chất lượng sản phẩm, công nghệ và năng lực quản lý.
  • Vai trò kiến tạo của Nhà nước: Chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực, cải cách thủ tục hành chính và phát triển thị trường.
  • Yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm yếu tố vĩ mô (chính sách, pháp luật), yếu tố vi mô (quản lý, vốn, công nghệ), và yếu tố môi trường kinh doanh.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu gồm dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Phong Điền, Chi cục Thống kê huyện, niên giám thống kê và các tài liệu liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp 60 doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn huyện, sử dụng phiếu điều tra và phỏng vấn cá nhân chủ doanh nghiệp.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phân tầng theo địa bàn doanh nghiệp nhằm đảm bảo tính đại diện cho các xã, thị trấn trong huyện. Cỡ mẫu 60 doanh nghiệp chiếm khoảng 34% tổng số 176 doanh nghiệp trên địa bàn.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tổng hợp và so sánh. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2020 và những năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng DNNVV: Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn huyện Phong Điền tăng trưởng ổn định, với khoảng 176 doanh nghiệp tính đến năm 2017. Tuy nhiên, phân bố không đồng đều, tập trung chủ yếu tại thị trấn Phong Điền và một số xã có cơ sở hạ tầng tốt, trong khi các xã vùng sâu, vùng xa có rất ít doanh nghiệp.

  2. Cơ cấu ngành nghề và quy mô: DNNVV chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực xây dựng và dịch vụ thương mại, chiếm trên 60% tổng số doanh nghiệp. Quy mô lao động trung bình dưới 50 người, vốn điều lệ thấp, phản ánh đặc điểm nhỏ lẻ, phân tán của các doanh nghiệp này.

  3. Khó khăn về tài chính: Chỉ khoảng 63,3% doanh nghiệp tiếp cận được vốn ngân hàng, phần lớn còn lại phải sử dụng vốn tự có hoặc vay từ nguồn khác. Thủ tục vay vốn phức tạp, yêu cầu thế chấp cao và lãi suất chưa phù hợp là những rào cản lớn.

  4. Nguồn nhân lực và công nghệ: Trình độ lao động chủ yếu là phổ thông, chiếm 51,7%, thiếu kỹ năng chuyên môn và quản lý bài bản. Công nghệ sử dụng còn lạc hậu, đầu tư đổi mới công nghệ chậm do hạn chế về vốn và thông tin.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, huyện Phong Điền là vùng nông nghiệp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thường xuyên chịu ảnh hưởng thiên tai, làm tăng chi phí sản xuất và giảm hiệu quả kinh doanh. Về chủ quan, chính sách hỗ trợ chưa thực sự đồng bộ, thủ tục hành chính còn phức tạp, năng lực quản lý nhà nước và doanh nghiệp còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như thị xã Hương Trà và huyện Quảng Điền cho thấy, việc xây dựng quỹ hỗ trợ vốn, chính sách thuế ưu đãi và phát triển thị trường đã góp phần cải thiện đáng kể môi trường kinh doanh cho DNNVV. Huyện Phong Điền có thể học hỏi kinh nghiệm này để nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố doanh nghiệp theo địa bàn, biểu đồ cơ cấu ngành nghề và bảng thống kê tỷ lệ tiếp cận vốn ngân hàng, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải cách thủ tục hành chính: Đơn giản hóa quy trình đăng ký kinh doanh, vay vốn và các thủ tục liên quan nhằm giảm chi phí và thời gian cho DNNVV. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và các phòng ban liên quan, với mục tiêu hoàn thành trong năm 2019.

  2. Tăng cường hỗ trợ tài chính: Thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương, phối hợp với các ngân hàng thương mại để tạo điều kiện vay vốn ưu đãi cho DNNVV. Mục tiêu nâng tỷ lệ doanh nghiệp tiếp cận vốn lên trên 80% trong giai đoạn 2019-2020.

  3. Phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng quản lý, chuyên môn và ứng dụng công nghệ cho chủ doanh nghiệp và người lao động. Hỗ trợ đào tạo nghề miễn phí hoặc giảm 50% chi phí cho DNNVV tại các xã khó khăn, thực hiện từ năm 2019.

  4. Thúc đẩy đổi mới công nghệ: Hỗ trợ DNNVV tiếp cận công nghệ mới thông qua các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chuyển giao công nghệ và khuyến khích đầu tư thiết bị hiện đại. Chủ thể là các sở ngành liên quan phối hợp với các tổ chức khoa học công nghệ, triển khai trong giai đoạn 2019-2021.

  5. Xây dựng mạng lưới liên kết doanh nghiệp: Khuyến khích DNNVV liên kết với nhau và với các doanh nghiệp lớn để tạo chuỗi giá trị, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. UBND huyện phối hợp với các hiệp hội doanh nghiệp tổ chức các diễn đàn kết nối hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp xây dựng chính sách hỗ trợ DNNVV phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế.

  2. Chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa: Cung cấp thông tin về thực trạng, khó khăn và giải pháp phát triển, giúp doanh nghiệp tự điều chỉnh chiến lược kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh.

  3. Các tổ chức tài chính và ngân hàng: Hiểu rõ hơn về nhu cầu và rào cản của DNNVV trong tiếp cận vốn, từ đó thiết kế các sản phẩm tín dụng phù hợp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công và kinh tế: Là tài liệu tham khảo khoa học về quản lý nhà nước đối với DNNVV, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng phát triển doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. DNNVV được định nghĩa như thế nào theo pháp luật Việt Nam?
    DNNVV là doanh nghiệp có quy mô lao động và tổng nguồn vốn theo tiêu chí tại Nghị định 56/2009/NĐ-CP, gồm ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ và vừa, dựa trên số lao động và vốn chủ sở hữu.

  2. Khó khăn lớn nhất của DNNVV tại huyện Phong Điền là gì?
    Khó khăn chủ yếu là thiếu vốn, với chỉ khoảng 63,3% doanh nghiệp tiếp cận được vốn ngân hàng do thủ tục phức tạp và yêu cầu thế chấp cao.

  3. Vai trò của Nhà nước trong phát triển DNNVV là gì?
    Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực, cải cách thủ tục hành chính và phát triển thị trường nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho DNNVV.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để phát triển DNNVV tại Phong Điền?
    Bao gồm cải cách thủ tục hành chính, tăng cường hỗ trợ tài chính, phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy đổi mới công nghệ và xây dựng mạng lưới liên kết doanh nghiệp.

  5. Làm thế nào để DNNVV nâng cao năng lực cạnh tranh?
    DNNVV cần đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ quản lý, mở rộng thị trường, liên kết với các doanh nghiệp khác và tận dụng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Kết luận

  • DNNVV tại huyện Phong Điền đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương nhưng đang gặp nhiều khó khăn về vốn, công nghệ và nguồn nhân lực.
  • Thực trạng phát triển giai đoạn 2013-2017 cho thấy sự tăng trưởng ổn định về số lượng nhưng phân bố không đồng đều và hiệu quả kinh doanh còn hạn chế.
  • Nguyên nhân khó khăn xuất phát từ cả yếu tố khách quan như thiên tai, cơ sở hạ tầng và yếu tố chủ quan như chính sách chưa đồng bộ, năng lực quản lý còn yếu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và thúc đẩy đổi mới công nghệ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan trong việc phát triển bền vững DNNVV tại huyện Phong Điền, hướng tới mục tiêu đến năm 2020 và những năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho DNNVV trên địa bàn.