Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2017, chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo công lập tại tỉnh Bắc Kạn chiếm tỷ trọng khoảng 20% tổng chi ngân sách hàng năm, phản ánh vai trò quan trọng của nguồn vốn này trong phát triển giáo dục địa phương. Bắc Kạn là tỉnh miền núi phía Bắc với nền kinh tế đang trong giai đoạn đầu phát triển, dân trí còn thấp, do đó việc đầu tư cho giáo dục chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục tại tỉnh còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi sai đối tượng, phân cấp nhiệm vụ chi chưa rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục công lập tại Bắc Kạn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển giáo dục tỉnh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý chi thường xuyên NSNN gồm xây dựng định mức, lập dự toán, quyết toán và kiểm tra các khoản chi, với dữ liệu thu thập từ năm 2015 đến 2017 tại các cơ quan tài chính, giáo dục và các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho UBND tỉnh Bắc Kạn xây dựng kế hoạch quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đến năm 2025, đồng thời góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách tại các địa phương có điều kiện kinh tế tương đồng. Qua đó, nâng cao hiệu quả đầu tư công, đảm bảo phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục và đào tạo công lập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Quản lý chi ngân sách là quá trình phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung một cách hiệu quả, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

  2. Lý thuyết quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục: Chi thường xuyên là các khoản chi phát sinh đều đặn, ổn định theo chu kỳ thời gian cho các đối tượng nhất định, bao gồm chi cho con người (lương, phụ cấp), chi chuyên môn, chi mua sắm sửa chữa nhỏ và các khoản chi khác phục vụ hoạt động giáo dục. Quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục công lập là toàn bộ hệ thống biện pháp nhằm phân phối và sử dụng quỹ ngân sách cho lĩnh vực giáo dục, đảm bảo thực hiện các mục tiêu phát triển giáo dục theo chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: định mức chi ngân sách, dự toán chi thường xuyên, chấp hành dự toán, quyết toán chi ngân sách, kiểm tra và giám sát chi ngân sách, phân cấp quản lý ngân sách, và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo thống kê của Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, Kho bạc Nhà nước tỉnh Bắc Kạn, Cục Thống kê tỉnh và các tài liệu nghiên cứu liên quan giai đoạn 2015-2017.

  • Số liệu sơ cấp: Khảo sát ý kiến của 126 cán bộ quản lý tại Sở Tài chính và các phòng tài chính huyện, 95 doanh nghiệp liên quan và 335 giáo viên công tác tại các trường công lập trên địa bàn tỉnh. Mẫu được chọn theo công thức Slovin với sai số 5%, sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (Likert 5 cấp độ).

Phương pháp phân tích số liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả: Tính số trung bình, tỷ lệ phần trăm, tốc độ phát triển bình quân để đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục.

  • Phân tích so sánh: So sánh số liệu giữa các năm và các nhóm đối tượng để nhận diện xu hướng và mức độ hoàn thành.

  • Phân tích tổng hợp: Chia nhỏ các nội dung quản lý chi thường xuyên thành các yếu tố cấu thành để đánh giá chi tiết và đề xuất giải pháp phù hợp.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục công lập tại Bắc Kạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên NSNN cho giáo dục chiếm khoảng 20% tổng chi ngân sách tỉnh trong giai đoạn 2015-2017, phản ánh sự ưu tiên đầu tư cho giáo dục công lập. Tuy nhiên, tỷ lệ thực hiện dự toán chi thường xuyên chỉ đạt khoảng 85-90%, cho thấy còn tồn tại việc chi vượt hoặc chưa đúng dự toán.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên chủ yếu tập trung vào chi cho con người (lương, phụ cấp) chiếm trên 70% tổng chi thường xuyên cho giáo dục, trong khi chi cho hoạt động chuyên môn và mua sắm sửa chữa nhỏ chiếm tỷ trọng thấp, dưới 15%. Điều này cho thấy nguồn lực tập trung nhiều vào duy trì bộ máy, chưa đủ cho nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Công tác lập dự toán còn yếu, chưa gắn kết chặt chẽ với kết quả đầu ra và nhu cầu thực tế của các đơn vị giáo dục, dẫn đến tình trạng dự toán không sát thực tế, gây khó khăn trong việc phân bổ và sử dụng ngân sách hiệu quả.

  4. Việc kiểm soát chi ngân sách còn hạn chế, tồn tại tình trạng chi sai đối tượng, vượt định mức và chậm trễ trong quyết toán chi thường xuyên, với tỷ lệ chứng từ chi sai và bị thu hồi chiếm khoảng 5-7% tổng chi thường xuyên cho giáo dục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ trình độ cán bộ quản lý và kế toán tại các đơn vị giáo dục còn hạn chế, hệ thống cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý tài chính lạc hậu, và sự phân cấp nhiệm vụ chi chưa rõ ràng, gây khó khăn trong việc kiểm soát và giám sát chi ngân sách. So sánh với các tỉnh như Thái Bình và Quảng Ninh, Bắc Kạn còn thiếu sự chủ động trong lập dự toán và điều hành ngân sách, chưa áp dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên.

Việc chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi cho con người là phù hợp với đặc thù ngành giáo dục, tuy nhiên cần cân đối hơn để tăng cường chi cho hoạt động chuyên môn và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu chi thường xuyên theo nội dung kinh tế và bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán chi qua các năm để minh họa xu hướng và hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý chi thường xuyên NSNN trong phát triển giáo dục công lập, đồng thời chỉ ra những điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục tại tỉnh Bắc Kạn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống định mức chi thường xuyên NSNN cho giáo dục: Xây dựng và cập nhật định mức chi phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh, đảm bảo tính khoa học, thực tiễn và pháp lý. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo, thời gian hoàn thành trong 12 tháng.

  2. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán, áp dụng phương pháp dự báo kinh tế - xã hội chính xác, gắn kết dự toán với kết quả đầu ra và nhu cầu thực tế của các đơn vị giáo dục. Chủ thể: Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, thời gian 6-9 tháng.

  3. Tăng cường hiệu quả điều hành và cấp phát chi thường xuyên: Thực hiện phân cấp rõ ràng, minh bạch trong phân bổ ngân sách, đảm bảo cấp phát kịp thời, đúng mục đích, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách. Chủ thể: UBND tỉnh, Kho bạc Nhà nước, thời gian 12 tháng.

  4. Nâng cao chất lượng quyết toán và kiểm tra chi thường xuyên: Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách, xử lý nghiêm các trường hợp chi sai, vượt định mức; đồng thời nâng cao trình độ cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại các đơn vị giáo dục. Chủ thể: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, Thanh tra tỉnh, thời gian liên tục.

  5. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác quản lý tài chính: Cải thiện hệ thống máy móc, phần mềm quản lý, cơ sở lưu trữ tài liệu để nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài chính, thời gian 18 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý ngân sách nhà nước các cấp: Giúp xây dựng chính sách, quy trình quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập: Hỗ trợ cải thiện công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách, nâng cao năng lực quản lý tài chính nội bộ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giáo dục, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý ngân sách.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp tham gia tài trợ, hợp tác đầu tư giáo dục: Hiểu rõ cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước, từ đó phối hợp hiệu quả với các đơn vị giáo dục công lập trong việc sử dụng nguồn vốn đầu tư.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho giáo dục công lập là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục công lập là quá trình phân phối, sử dụng và kiểm soát các khoản chi ngân sách lặp đi lặp lại hàng năm nhằm duy trì và phát triển hệ thống giáo dục công lập theo đúng quy định và mục tiêu của Nhà nước.

  2. Tại sao chi thường xuyên NSNN cho giáo dục lại chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách?
    Bởi chi thường xuyên chủ yếu bao gồm chi cho con người như lương, phụ cấp giáo viên, chi cho hoạt động chuyên môn và duy trì cơ sở vật chất, là các khoản chi thiết yếu, ổn định để đảm bảo hoạt động liên tục của hệ thống giáo dục.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục?
    Bao gồm trình độ cán bộ quản lý, cơ sở vật chất, chính sách phân cấp ngân sách, chất lượng lập dự toán, công tác kiểm tra, giám sát và sự minh bạch trong quản lý tài chính.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách cho giáo dục công lập?
    Thông qua hoàn thiện định mức chi, nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm tra, giám sát, áp dụng công nghệ thông tin và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính.

  5. Kinh nghiệm từ các địa phương khác có thể áp dụng cho Bắc Kạn như thế nào?
    Các tỉnh như Thái Bình, Quảng Ninh đã thực hiện phân cấp ngân sách hiệu quả, nâng cao chất lượng dự toán và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả sử dụng vốn, Bắc Kạn có thể học hỏi và điều chỉnh phù hợp với điều kiện địa phương.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục công lập tại Bắc Kạn giữ vai trò quan trọng, chiếm khoảng 20% tổng chi ngân sách tỉnh trong giai đoạn 2015-2017.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi sai đối tượng, kiểm soát chi chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm trình độ cán bộ, cơ sở vật chất, chính sách phân cấp và công tác kiểm tra, giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức chi, nâng cao chất lượng lập dự toán, điều hành chi ngân sách, quyết toán và kiểm tra chi thường xuyên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho UBND tỉnh Bắc Kạn và các đơn vị liên quan trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách giáo dục, hướng tới phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục công lập.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong kế hoạch phát triển ngân sách tỉnh đến năm 2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan quản lý và đơn vị giáo dục cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho giáo dục công lập tại Bắc Kạn.