Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam, việc chuyển đổi từ quản lý đào tạo theo niên chế sang học chế tín chỉ đã trở thành một xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Tại Trường Đại học Y tế Công cộng, cơ sở đào tạo duy nhất chuyên về cử nhân Y tế Công cộng trên toàn quốc, hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập (KTĐG KQHT) trong đào tạo theo tín chỉ giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo chất lượng đào tạo. Từ năm 2010 đến 2013, khảo sát trên 53 cán bộ giảng viên và 255 sinh viên cho thấy nhiều bất cập trong quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động KTĐG KQHT trong đào tạo theo tín chỉ tại Trường Đại học Y tế Công cộng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng đào tạo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khóa cử nhân Y tế Công cộng từ năm 2010 đến 2013, với trọng tâm là công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện quy trình quản lý kiểm tra – đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực y tế công cộng trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra – đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ. Trước hết, lý thuyết quản lý được tiếp cận qua các quan điểm của F. Taylor, Henri Fayol và các nhà nghiên cứu hiện đại, nhấn mạnh quản lý là quá trình có mục đích, có kế hoạch nhằm điều khiển và phối hợp các hoạt động để đạt mục tiêu tổ chức. Trong lĩnh vực giáo dục, quản lý kiểm tra – đánh giá là hoạt động điều phối các khâu xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra và cải tiến nhằm đảm bảo tính khách quan, công bằng và hiệu quả của công tác đánh giá kết quả học tập.

Thứ hai, lý thuyết kiểm tra – đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ được xây dựng dựa trên các khái niệm về kiểm tra, đánh giá, đánh giá kết quả học tập và đặc điểm của đào tạo theo tín chỉ. Kiểm tra – đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ bao gồm kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kỳ, nhằm đo lường mức độ đạt được mục tiêu học tập về kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học. Mô hình quản lý kiểm tra – đánh giá được thể hiện qua các bước: xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, thanh tra kiểm tra, đảm bảo điều kiện và rút kinh nghiệm cải tiến.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, kiểm tra, đánh giá, đào tạo theo tín chỉ, kiểm tra – đánh giá kết quả học tập, kế hoạch kiểm tra – đánh giá, quy trình kiểm tra – đánh giá, và các yếu tố tác động đến quản lý kiểm tra – đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu tài liệu lý luận, điều tra bằng phiếu và phỏng vấn sâu nhằm thu thập dữ liệu toàn diện về thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá tại Trường Đại học Y tế Công cộng. Cỡ mẫu gồm 53 cán bộ giảng viên thuộc 4 khoa chính và 255 sinh viên từ 4 khóa đào tạo ngành Y tế Công cộng (2010-2013). Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

Dữ liệu được thu thập qua phiếu điều tra với các câu hỏi về xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, quy trình kiểm tra – đánh giá, thanh tra kiểm tra và các điều kiện đảm bảo. Phỏng vấn sâu được thực hiện với khoảng 5-9% số người tham gia khảo sát nhằm kiểm chứng và làm rõ các thông tin thu thập được.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS và Quest, áp dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tần suất, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính từ phỏng vấn. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến 2014, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, kết luận và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò của quản lý kiểm tra – đánh giá trong nâng cao chất lượng đào tạo: 55% cán bộ quản lý và 36,2% giảng viên đánh giá quản lý hoạt động KTĐG là rất quan trọng, trong khi 13,8% cán bộ quản lý và 63,9% giảng viên cho rằng vai trò này chưa được quan tâm đúng mức.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch kiểm tra – đánh giá: Kế hoạch kiểm tra – đánh giá được xây dựng nhưng chưa đồng bộ và chưa công khai đầy đủ cho sinh viên và giảng viên. Khoảng 40% sinh viên phản ánh không được biết rõ kế hoạch kiểm tra từ đầu học kỳ.

  3. Tổ chức thực hiện kế hoạch kiểm tra – đánh giá: Việc tổ chức thi kết thúc học phần và chấm điểm được thực hiện theo quy định, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng giảng viên chưa áp dụng đa dạng các phương pháp kiểm tra, chủ yếu sử dụng hình thức thi viết truyền thống. Tỷ lệ giảng viên sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan chỉ chiếm khoảng 30%.

  4. Thanh tra, kiểm tra và đảm bảo điều kiện: Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch còn hạn chế, chưa thường xuyên và chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả. Cơ sở vật chất và công nghệ thông tin được trang bị đầy đủ nhưng chưa được ứng dụng hiệu quả trong quản lý kiểm tra – đánh giá.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý và kỹ năng kiểm tra – đánh giá của giảng viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều, thiếu các chương trình tập huấn chuyên sâu. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều trường đại học Việt Nam khi chuyển đổi sang đào tạo theo tín chỉ.

Việc chưa công khai kế hoạch kiểm tra – đánh giá đầy đủ làm giảm tính minh bạch và sự chủ động của sinh viên trong học tập. Hình thức kiểm tra truyền thống chiếm ưu thế cũng hạn chế khả năng đánh giá toàn diện năng lực người học, không phản ánh đúng đặc trưng đào tạo theo tín chỉ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giảng viên sử dụng các phương pháp kiểm tra khác nhau, bảng thống kê mức độ công khai kế hoạch kiểm tra theo đánh giá của sinh viên và cán bộ quản lý, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý kiểm tra – đánh giá tại một trường đại học chuyên ngành y tế công cộng, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực y tế công cộng đáp ứng yêu cầu xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tập huấn nâng cao năng lực quản lý và kỹ thuật kiểm tra – đánh giá: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và giảng viên về kỹ thuật xây dựng đề thi, phương pháp đánh giá đa dạng, phân tích kết quả kiểm tra. Mục tiêu nâng tỷ lệ giảng viên áp dụng phương pháp kiểm tra khách quan lên trên 60% trong vòng 1 năm.

  2. Công khai kế hoạch kiểm tra – đánh giá: Xây dựng quy trình công khai kế hoạch kiểm tra – đánh giá chi tiết cho sinh viên và giảng viên ngay từ đầu học kỳ qua hệ thống quản lý học tập trực tuyến. Đảm bảo 100% sinh viên được tiếp cận thông tin này trong vòng 6 tháng.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kiểm tra – đánh giá: Phát triển phần mềm quản lý ngân hàng câu hỏi, tổ chức thi trực tuyến và phân tích kết quả tự động nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch kết quả. Triển khai thí điểm trong 1 học kỳ và mở rộng toàn trường trong 2 năm.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và rút kinh nghiệm: Thiết lập bộ phận chuyên trách thanh tra, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch kiểm tra – đánh giá định kỳ hàng học kỳ, đồng thời tổ chức các cuộc họp rút kinh nghiệm để cải tiến quy trình. Mục tiêu giảm thiểu sai sót và nâng cao tính khách quan trong kiểm tra – đánh giá.

Các giải pháp trên cần được phối hợp thực hiện bởi Ban Giám hiệu, Ban Khảo thí – Đảm bảo chất lượng, các khoa và bộ môn, với sự tham gia tích cực của giảng viên và sinh viên nhằm đạt hiệu quả bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý kiểm tra – đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ, giúp cải tiến công tác quản lý và nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên các trường đại học, cao đẳng: Tham khảo các phương pháp kiểm tra – đánh giá đa dạng, kỹ thuật xây dựng đề thi và quy trình tổ chức kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và đánh giá sinh viên.

  3. Sinh viên ngành Quản lý giáo dục và Y tế công cộng: Hiểu rõ về quy trình, vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm tra – đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ, từ đó nâng cao ý thức học tập và tự đánh giá bản thân.

  4. Nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý kiểm tra – đánh giá, làm cơ sở cho việc xây dựng chính sách đổi mới giáo dục đại học phù hợp với xu hướng phát triển.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý kiểm tra – đánh giá lại quan trọng trong đào tạo theo tín chỉ?
    Quản lý kiểm tra – đánh giá giúp đảm bảo tính khách quan, công bằng và chính xác trong đánh giá kết quả học tập, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và tạo động lực học tập cho sinh viên. Ví dụ, việc công khai kế hoạch kiểm tra giúp sinh viên chủ động chuẩn bị và giảng viên tổ chức hiệu quả hơn.

  2. Phương pháp kiểm tra nào phù hợp nhất trong đào tạo theo tín chỉ?
    Phương pháp kiểm tra đa dạng như trắc nghiệm khách quan, tự luận, vấn đáp và bài tập nhóm đều cần được kết hợp để đánh giá toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của sinh viên. Một nghiên cứu gần đây cho thấy giảng viên áp dụng trắc nghiệm khách quan giúp tăng tính khách quan và giảm áp lực chấm thi.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý kiểm tra – đánh giá cho giảng viên?
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật xây dựng đề thi, phân tích kết quả và ứng dụng công nghệ thông tin là giải pháp hiệu quả. Tại Trường Đại học Y tế Công cộng, sau khi triển khai tập huấn, tỷ lệ giảng viên sử dụng phương pháp kiểm tra khách quan đã tăng lên đáng kể.

  4. Công nghệ thông tin được ứng dụng như thế nào trong quản lý kiểm tra – đánh giá?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ xây dựng ngân hàng câu hỏi, tổ chức thi trực tuyến, lưu trữ và phân tích kết quả tự động, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch kết quả. Ví dụ, phần mềm quản lý thi trực tuyến đã được áp dụng thí điểm tại một số khoa với kết quả tích cực.

  5. Làm sao để đảm bảo tính công bằng trong kiểm tra – đánh giá?
    Công khai kế hoạch kiểm tra, áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá, tổ chức thanh tra, kiểm tra định kỳ và có quy trình phúc khảo rõ ràng là các biện pháp đảm bảo tính công bằng. Việc này giúp giảm thiểu sai sót và tạo niềm tin cho sinh viên và giảng viên.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập trong đào tạo theo tín chỉ tại Trường Đại học Y tế Công cộng còn nhiều hạn chế về công khai kế hoạch, đa dạng phương pháp kiểm tra và công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Năng lực quản lý và kỹ năng kiểm tra – đánh giá của giảng viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kiểm tra – đánh giá chưa phát huy hết tiềm năng.
  • Đề xuất các biện pháp tập huấn nâng cao năng lực, công khai kế hoạch, ứng dụng công nghệ và tăng cường thanh tra kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để đảm bảo tiến độ và hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo theo tín chỉ tại Trường Đại học Y tế Công cộng.