Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kiểm tra, đánh giá (KT, ĐG) kết quả học tập của học sinh (HS) tiểu học theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) là một trong những nội dung trọng tâm của đổi mới giáo dục hiện nay. Tại huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định, với khoảng 6 trường tiểu học tham gia khảo sát, việc quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL đang gặp nhiều thách thức do sự thay đổi liên tục của các quy định từ Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT, như Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT và Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT). Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS theo định hướng PTNL tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Ân, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong bối cảnh đổi mới.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 trường tiểu học với tổng số 176 cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và các bên liên quan, khảo sát trong giai đoạn từ tháng 11/2021 đến tháng 3/2022. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về quản lý KT, ĐG theo định hướng PTNL, giúp các nhà quản lý giáo dục và nhà trường điều chỉnh, đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực và phẩm chất HS, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá kết quả học tập theo định hướng PTNL. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến khách thể quản lý (GV, HS) nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý hoạt động KT, ĐG là sự tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và giám sát các hoạt động đánh giá kết quả học tập của HS theo các quy định của Bộ GD&ĐT.

  2. Lý thuyết đánh giá theo định hướng PTNL: Đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn chú trọng năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn. Năng lực được hiểu là tổ hợp các thuộc tính tâm sinh lý và trình độ chuyên môn giúp HS hoàn thành nhiệm vụ học tập với chất lượng cao. Đánh giá theo năng lực hướng tới sự tiến bộ cá nhân HS, không so sánh giữa các HS.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, năng lực và phát triển năng lực, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập, đánh giá theo tiếp cận năng lực, quản lý hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, chỉ thị, quyết định của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT Bình Định, Phòng GD&ĐT Hoài Ân; các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục và đánh giá theo định hướng PTNL. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 176 CBQL, GV tại 6 trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Ân.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu để thu thập thông tin thực trạng quản lý KT, ĐG. Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, sử dụng bảng biểu và biểu đồ để minh họa kết quả. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm và nghiên cứu sản phẩm hoạt động (hồ sơ GV, bài kiểm tra HS) cũng được áp dụng.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện từ tháng 11/2021 đến tháng 3/2022; phân tích và đề xuất biện pháp trong quý II năm 2022; khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của biện pháp trong quý III năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về KT, ĐG theo định hướng PTNL: Khoảng 85% CBQL và GV nhận thức đúng vai trò và tầm quan trọng của KT, ĐG theo định hướng PTNL, tuy nhiên 40% trong số đó còn bỡ ngỡ với các quy định mới và cách thức tổ chức đánh giá.

  2. Thực hiện kế hoạch KT, ĐG: Chỉ có khoảng 60% trường lập kế hoạch KT, ĐG chi tiết và phù hợp với định hướng PTNL; 70% GV thực hiện kiểm tra định kỳ theo kế hoạch nhưng còn hạn chế trong việc áp dụng các phương pháp đánh giá năng lực.

  3. Phương pháp và hình thức đánh giá: 65% GV sử dụng phương pháp kiểm tra viết truyền thống, trong khi chỉ 35% áp dụng các hình thức đánh giá thực hành, đánh giá qua nhận xét nhằm phát triển năng lực HS. Việc đánh giá thường tập trung vào kiến thức hơn là năng lực vận dụng.

  4. Kiểm tra, giám sát hoạt động KT, ĐG: Hoạt động kiểm tra, giám sát của CBQL được thực hiện thường xuyên với tỷ lệ 75%, tuy nhiên còn thiếu sự đồng bộ và chưa phát huy hết vai trò hỗ trợ kỹ thuật cho GV.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, sự thay đổi liên tục của các văn bản quy định khiến CBQL và GV chưa kịp thích nghi; điều kiện cơ sở vật chất và tài chính còn hạn chế ảnh hưởng đến việc tổ chức KT, ĐG đa dạng. Về chủ quan, năng lực quản lý của CBQL và trình độ chuyên môn của GV chưa đồng đều, dẫn đến việc áp dụng các phương pháp đánh giá năng lực chưa hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại Hoài Ân tương đồng với xu hướng chung về khó khăn trong quản lý và đổi mới đánh giá theo định hướng PTNL. Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, áp dụng phương pháp đánh giá và mức độ kiểm tra giám sát sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV và cha mẹ HS về KT, ĐG theo định hướng PTNL

    • Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo định kỳ hàng năm.
    • Mục tiêu: 100% CBQL, GV và 80% cha mẹ HS hiểu đúng và đồng thuận với phương pháp đánh giá mới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2022-2023.

  2. Đổi mới lập kế hoạch KT, ĐG theo định hướng PTNL

    • Xây dựng mẫu kế hoạch chuẩn, hướng dẫn chi tiết cho các trường.
    • Mục tiêu: 100% trường tiểu học có kế hoạch KT, ĐG phù hợp, chi tiết và khả thi.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học 2022-2023.

  3. Chỉ đạo thực hiện đồng bộ đổi mới hoạt động KT, ĐG kết quả học tập của HS

    • Khuyến khích GV áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá năng lực như đánh giá qua sản phẩm, đánh giá thực hành, nhận xét thường xuyên.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ GV áp dụng phương pháp đánh giá năng lực lên 70% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: CBQL và tổ chuyên môn.
    • Thời gian: 2022-2024.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động KT, ĐG

    • Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát định kỳ, có phản hồi và hỗ trợ kỹ thuật cho GV.
    • Mục tiêu: 90% hoạt động KT, ĐG được giám sát và đánh giá hiệu quả.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Phòng GD&ĐT.
    • Thời gian: Thực hiện liên tục từ năm học 2022-2023.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý KT, ĐG

    • Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu đánh giá HS trực tuyến, hỗ trợ phân tích kết quả.
    • Mục tiêu: 80% trường tiểu học sử dụng phần mềm quản lý KT, ĐG trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường.
    • Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ hơn về quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL, từ đó xây dựng chính sách và chỉ đạo phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, giám sát hoạt động đánh giá tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực tổ chức KT, ĐG trong nhà trường.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp đổi mới quản lý KT, ĐG, nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ hơn về phương pháp đánh giá theo định hướng PTNL, cải tiến kỹ năng đánh giá HS.
    • Use case: Thiết kế bài kiểm tra, đánh giá phù hợp với năng lực HS, tăng hiệu quả dạy học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý KT, ĐG theo định hướng PTNL, phục vụ nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực?
    Đổi mới giúp đánh giá toàn diện hơn về năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của HS trong thực tiễn, không chỉ tập trung vào kiến thức lý thuyết. Ví dụ, HS được đánh giá qua các tình huống thực tế giúp phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động KT, ĐG theo định hướng PTNL?
    Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất, công nghệ thông tin và yếu tố chủ quan như năng lực CBQL, trình độ GV, nhận thức của xã hội và cha mẹ HS. Ví dụ, thiếu trang thiết bị hiện đại làm hạn chế việc áp dụng phương pháp đánh giá đa dạng.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của GV về KT, ĐG theo định hướng PTNL?
    Tổ chức tập huấn chuyên sâu, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, tạo môi trường học tập liên tục và hỗ trợ kỹ thuật. Ví dụ, các buổi hội thảo giúp GV hiểu rõ hơn về cách xây dựng đề kiểm tra đánh giá năng lực.

  4. Phương pháp đánh giá nào phù hợp với định hướng phát triển năng lực?
    Phương pháp đánh giá qua sản phẩm, đánh giá thực hành, đánh giá qua nhận xét và đánh giá thường xuyên trong quá trình học tập. Ví dụ, đánh giá qua dự án nhóm giúp HS phát triển kỹ năng giao tiếp và hợp tác.

  5. Làm thế nào để kiểm tra, giám sát hiệu quả hoạt động KT, ĐG trong nhà trường?
    Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ, sử dụng tiêu chuẩn đánh giá rõ ràng, có phản hồi kịp thời và hỗ trợ GV cải tiến. Ví dụ, Hiệu trưởng tổ chức các buổi họp đánh giá kết quả kiểm tra, giám sát và đề xuất giải pháp cải thiện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực tại các trường tiểu học huyện Hoài Ân còn nhiều hạn chế do sự thay đổi quy định và năng lực quản lý chưa đồng đều.
  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng nhận thức, kế hoạch, phương pháp và kiểm tra giám sát trong hoạt động KT, ĐG, đồng thời chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng khách quan và chủ quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm nâng cao nhận thức, đổi mới lập kế hoạch, chỉ đạo thực hiện đồng bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm có tính cần thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của các trường tiểu học trên địa bàn.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai thực hiện các biện pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả quản lý KT, ĐG theo định hướng PTNL.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng đánh giá học sinh, góp phần phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh tiểu học trong thời kỳ đổi mới giáo dục.