Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển nhân cách trẻ em, đặc biệt là trẻ mẫu giáo từ 3-6 tuổi – giai đoạn được xem là "thời kỳ vàng" của sự phát triển. Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và xã hội. Tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, việc quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm còn nhiều hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất, năng lực giáo viên và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, góp phần nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi và phát triển toàn diện nhân cách trẻ tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2019-2020, khảo sát tại ba trường mầm non miền núi gồm: Trường Mầm non Cộng Hòa, Trường Mầm non Cẩm Hải và Trường Mầm non Dương Huy.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non, đặc biệt là nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, góp phần phát triển năng lực cá nhân và kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại vùng miền núi, nơi còn nhiều khó khăn về điều kiện giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục mầm non hiện đại, trong đó:

  • Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Nhấn mạnh vai trò chủ thể của trẻ trong quá trình học tập và vui chơi, tạo điều kiện để trẻ tự khám phá, trải nghiệm và phát triển năng lực cá nhân.
  • Lý thuyết phát triển nhân cách của Lêônchiev: Hoạt động vui chơi đóng vai trò quyết định trong sự hình thành cấu trúc tâm lý và nhân cách trẻ mẫu giáo.
  • Mô hình phát triển chương trình giáo dục mầm non của Hilba Taba: Chương trình giáo dục được xây dựng dựa trên mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá, trong đó hoạt động vui chơi là thành phần quan trọng.
  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động vui chơi là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng nhằm đảm bảo chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi, phát triển toàn diện trẻ.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo, quản lý hoạt động vui chơi, phát triển chương trình giáo dục mầm non, và quản lý theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích tài liệu, phương pháp lịch sử để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.
  • Phương pháp thực tiễn:
    • Quan sát: Thu thập thông tin về thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi.
    • Điều tra bằng phiếu khảo sát: Lấy ý kiến của 15 cán bộ quản lý và 43 giáo viên tại ba trường mầm non.
    • Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
    • Phương pháp khảo nghiệm: Đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý qua ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên.
    • Phương pháp thống kê toán học: Tổng hợp, phân tích số liệu định lượng và định tính.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 58 người (15 cán bộ quản lý, 43 giáo viên), được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động vui chơi và quản lý theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng và đầy đủ về khái niệm hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, trong khi 35% còn chưa nắm vững, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động vui chơi chưa đa dạng và chưa phát huy hết tính tích cực của trẻ: Chỉ khoảng 58% giáo viên thường xuyên tổ chức các trò chơi đa dạng, phù hợp với nhu cầu và khả năng của trẻ; 42% còn tổ chức theo phương pháp truyền thống, chưa linh hoạt.

  3. Phương pháp tổ chức và hình thức chơi chưa được đổi mới đầy đủ: Khoảng 60% giáo viên áp dụng phương pháp tổ chức chơi do giáo viên khởi xướng, còn 40% để trẻ tự do lựa chọn, chưa cân bằng giữa hai hình thức này để phát huy tối đa tính chủ động của trẻ.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp với gia đình: 70% cán bộ quản lý đánh giá năng lực quản lý của hiệu trưởng là yếu tố quyết định; 55% giáo viên phản ánh cơ sở vật chất còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động vui chơi; 60% cho biết sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức và năng lực tổ chức hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non miền núi Cẩm Phả còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình chưa hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự được ghi nhận ở nhiều vùng miền núi và vùng khó khăn, nơi điều kiện kinh tế xã hội hạn chế ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục mầm non. Các nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của hiệu trưởng trong quản lý và chỉ đạo đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về hoạt động vui chơi, biểu đồ tròn phân bố phương pháp tổ chức chơi, và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong thực trạng quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý và tổ chức hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động vui chơi: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các loại trò chơi, kết hợp giữa chơi do trẻ khởi xướng và chơi do giáo viên hướng dẫn, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo. Thời gian triển khai liên tục trong năm học, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chỉ đạo.

  3. Xây dựng và sử dụng hiệu quả môi trường giáo dục: Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị đồ chơi đa dạng, an toàn, phù hợp với đặc điểm vùng miền núi; thiết kế các góc chơi hấp dẫn, linh hoạt để kích thích sự sáng tạo và hứng thú của trẻ. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương, thời gian 1-2 năm.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng các chương trình giao lưu, tập huấn cho phụ huynh về vai trò hỗ trợ hoạt động vui chơi của trẻ tại nhà; tổ chức các hoạt động vui chơi cộng đồng nhằm tạo môi trường an toàn, lành mạnh cho trẻ phát triển. Thời gian thực hiện theo kế hoạch năm học, do hiệu trưởng và tổ chức đoàn thể địa phương phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

  2. Giáo viên mầm non: Giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo, phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi hiệu quả, từ đó đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động phù hợp với từng nhóm trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động vui chơi, đồng thời là cơ sở để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phụ huynh và cộng đồng địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của hoạt động vui chơi trong phát triển toàn diện trẻ, từ đó phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ tại gia đình và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động vui chơi lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Hoạt động vui chơi giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và xã hội. Qua chơi, trẻ hình thành kỹ năng giao tiếp, tư duy sáng tạo và phát triển nhân cách. Ví dụ, trò chơi đóng vai giúp trẻ học cách ứng xử và giải quyết vấn đề.

  2. Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm có ý nghĩa gì trong tổ chức hoạt động vui chơi?
    Quan điểm này đặt trẻ làm chủ thể, tạo điều kiện để trẻ tự khám phá, trải nghiệm và phát triển năng lực cá nhân. Giáo viên đóng vai trò hỗ trợ, khuyến khích thay vì áp đặt, giúp trẻ phát huy tính tích cực và sáng tạo.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, cơ sở vật chất thiếu thốn, phương pháp tổ chức chưa đổi mới và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động vui chơi và sự phát triển toàn diện của trẻ.

  4. Hiệu trưởng có vai trò như thế nào trong quản lý hoạt động vui chơi?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm lập kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc tổ chức hoạt động vui chơi, đồng thời phối hợp với các lực lượng giáo dục bên ngoài để tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ tham gia hoạt động.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đổi mới phương pháp tổ chức, cải thiện môi trường giáo dục và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng. Ví dụ, tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu và xây dựng môi trường chơi đa dạng, an toàn.

Kết luận

  • Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, đóng vai trò quan trọng trong phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo, đặc biệt theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
  • Thực trạng quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp tổ chức và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Hiệu trưởng có vai trò quyết định trong quản lý, chỉ đạo đổi mới và nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp, xây dựng môi trường giáo dục và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại vùng miền núi, góp phần phát triển nhân cách và năng lực cho trẻ mẫu giáo.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở giáo dục mầm non và các cấp quản lý cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với các chuyên gia giáo dục mầm non và cơ quan quản lý địa phương.