Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, hoạt động tự học của sinh viên trong đào tạo theo học chế tín chỉ ngày càng được chú trọng. Tự học không chỉ giúp sinh viên hiểu sâu, mở rộng và củng cố kiến thức mà còn hình thành tính tích cực, độc lập và sáng tạo trong học tập. Tại Trường Đại học Quy Nhơn, từ năm 2018 đến 2020, việc quản lí hoạt động tự học của sinh viên trong đào tạo theo học chế tín chỉ được khảo sát nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả tự học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng hoạt động tự học và quản lí hoạt động tự học của sinh viên tại Trường Đại học Quy Nhơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo theo học chế tín chỉ. Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên và giảng viên của trường trong giai đoạn 2018-2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác quản lí hoạt động tự học, góp phần nâng cao năng lực tự học của sinh viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học và hội nhập quốc tế.

Theo khảo sát, sinh viên tại trường dành khoảng 30-45 giờ tự học cho mỗi tín chỉ, tương đương với quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo về khối lượng học tập. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy nhiều sinh viên chưa thực sự chủ động và hiệu quả trong tự học, còn phụ thuộc nhiều vào giảng viên và chưa biết cách xây dựng kế hoạch học tập phù hợp. Do đó, việc quản lí hoạt động tự học đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo theo học chế tín chỉ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục và học tập tự chủ, trong đó:

  • Lý thuyết quản lí giáo dục: Quản lí giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực và duy trì sự ổn định, phát triển của hệ thống giáo dục. Quản lí hoạt động tự học là một bộ phận cấu thành của quản lí giáo dục, bao gồm quản lí động cơ, nội dung, phương pháp, hình thức tự học và các điều kiện phục vụ tự học.

  • Lý thuyết về hoạt động tự học: Tự học là quá trình người học tự tổ chức, tự giác chiếm lĩnh tri thức và kỹ năng thông qua các hoạt động nhận thức độc lập, sáng tạo. Hoạt động tự học bao gồm các yếu tố: động cơ, nội dung, kế hoạch, phương pháp, hình thức, năng lực tự học và tự kiểm tra đánh giá.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: học chế tín chỉ, hoạt động tự học, quản lí hoạt động tự học, động cơ học tập, phương pháp tự học, điều kiện phục vụ tự học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng hoạt động tự học và quản lí hoạt động tự học của sinh viên tại Trường Đại học Quy Nhơn giai đoạn 2018-2020. Cụ thể, phiếu điều tra được phát cho khoảng 300 sinh viên và 50 giảng viên, cùng các cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ quản lí và cố vấn học tập.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, bao gồm tần suất, tỷ lệ phần trăm, trung bình và độ lệch chuẩn. Phân tích so sánh giữa các nhóm sinh viên theo ngành học, năm học và mức độ tự học. Ngoài ra, phương pháp tổng kết kinh nghiệm và quan sát được áp dụng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 18 tháng, từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2020, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và viết báo cáo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò tự học: Khoảng 85% sinh viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động tự học trong đào tạo theo học chế tín chỉ. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% sinh viên thực sự chủ động trong việc xây dựng kế hoạch tự học cá nhân.

  2. Động cơ và thái độ tự học: 70% sinh viên có động cơ học tập tích cực, trong đó động cơ hoàn thiện bản thân và đạt kết quả học tập tốt chiếm ưu thế. Tuy nhiên, 30% sinh viên còn mang động cơ học tập mang tính hình thức, chỉ tập trung vào thi cử.

  3. Phương pháp và hình thức tự học: Khoảng 65% sinh viên sử dụng phương pháp đọc tài liệu và ghi chép, 40% tham gia học nhóm, trong khi chỉ 25% sinh viên biết vận dụng các phương pháp tư duy phản biện và tự đánh giá kết quả học tập.

  4. Điều kiện phục vụ tự học: 75% sinh viên đánh giá cơ sở vật chất như thư viện, phòng học nhóm và thiết bị hỗ trợ học tập tại trường đáp ứng nhu cầu tự học. Tuy nhiên, 20% sinh viên phản ánh còn thiếu các tài liệu tham khảo cập nhật và môi trường học tập yên tĩnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên Trường Đại học Quy Nhơn có nhận thức tốt về tầm quan trọng của tự học trong đào tạo theo học chế tín chỉ, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục đại học. Tuy nhiên, sự chủ động và hiệu quả trong tự học còn hạn chế, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch học tập và áp dụng phương pháp học tập đa dạng.

Nguyên nhân chủ yếu là do sinh viên chưa được hướng dẫn đầy đủ về kỹ năng tự học và quản lí thời gian, cũng như chưa quen với môi trường học tập tự chủ. So sánh với các nghiên cứu tại các trường đại học khác trong nước, mức độ chủ động tự học của sinh viên tại Đại học Quy Nhơn tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện về phương pháp và hình thức học tập.

Về điều kiện phục vụ, cơ sở vật chất và trang thiết bị được đầu tư tương đối đầy đủ, tuy nhiên việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực này chưa đồng bộ. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên sử dụng các hình thức tự học và đánh giá điều kiện học tập sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lí trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động tự học, từ việc xây dựng động cơ, hướng dẫn phương pháp đến kiểm tra đánh giá và cải thiện điều kiện học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và kỹ năng tự học cho sinh viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về kỹ năng tự học, xây dựng kế hoạch học tập và phương pháp học tập hiệu quả. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên chủ động xây dựng kế hoạch tự học lên trên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo, Khoa và các giảng viên cố vấn học tập.

  2. Phát triển hệ thống cố vấn học tập (CVHT)
    Xây dựng và củng cố hệ thống cố vấn học tập nhằm hỗ trợ sinh viên trong việc định hướng học tập, giải đáp thắc mắc và theo dõi tiến độ tự học. Mục tiêu tăng cường tương tác giữa CVHT và sinh viên lên ít nhất 2 lần/tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Phòng Công tác sinh viên.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá
    Đào tạo giảng viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia thảo luận, nghiên cứu nhóm và tự đánh giá. Đồng thời, đổi mới hình thức kiểm tra nhằm đánh giá toàn diện năng lực tự học và sáng tạo của sinh viên. Mục tiêu hoàn thiện đề cương môn học và phương pháp kiểm tra trong 2 học kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo, Khoa.

  4. Hoàn thiện cơ sở vật chất và môi trường học tập
    Đầu tư nâng cấp thư viện điện tử, mở rộng phòng học nhóm, cải thiện môi trường học tập yên tĩnh và trang thiết bị hỗ trợ tự học. Mục tiêu tăng diện tích sử dụng thư viện lên 20% và nâng cao mức độ hài lòng của sinh viên về điều kiện học tập trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý cơ sở vật chất, Phòng Thư viện.

  5. Phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị chức năng
    Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, khoa, đoàn thể sinh viên để tổ chức các hoạt động ngoại khóa, phong trào học tập nhằm tạo môi trường học tập tích cực, hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tự học. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 hoạt động lớn/năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lí giáo dục
    Giúp hiểu rõ hơn về quản lí hoạt động tự học trong đào tạo theo học chế tín chỉ, từ đó áp dụng các biện pháp quản lí hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

  2. Sinh viên đại học
    Cung cấp kiến thức về tầm quan trọng của tự học, kỹ năng xây dựng kế hoạch học tập và phương pháp tự học phù hợp, giúp sinh viên nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực tự chủ.

  3. Nhà quản lí giáo dục và các cơ sở đào tạo đại học
    Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình quản lí hoạt động tự học, đồng thời phát triển môi trường học tập phù hợp với yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục và quản lí giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lí hoạt động tự học, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp đào tạo và quản lí giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự học trong đào tạo theo học chế tín chỉ có điểm gì khác so với đào tạo theo niên chế?
    Tự học trong đào tạo theo học chế tín chỉ đòi hỏi sinh viên phải chủ động hơn, tự xây dựng kế hoạch học tập và sử dụng đa dạng phương pháp học tập, trong khi đào tạo theo niên chế thường có thời gian học trên lớp nhiều hơn và ít yêu cầu tự học độc lập.

  2. Làm thế nào để sinh viên xây dựng kế hoạch tự học hiệu quả?
    Sinh viên cần xác định rõ mục tiêu học tập, phân bổ thời gian hợp lý cho từng môn học, lựa chọn phương pháp học phù hợp và thường xuyên tự đánh giá kết quả để điều chỉnh kế hoạch kịp thời.

  3. Vai trò của giảng viên trong quản lí hoạt động tự học của sinh viên là gì?
    Giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn, tư vấn phương pháp tự học, xây dựng động cơ học tập tích cực và kiểm tra, đánh giá kết quả tự học của sinh viên nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

  4. Cơ sở vật chất nào hỗ trợ tốt nhất cho hoạt động tự học của sinh viên?
    Thư viện hiện đại, phòng học nhóm, thiết bị công nghệ thông tin, môi trường học tập yên tĩnh và hệ thống thư viện điện tử là những yếu tố quan trọng giúp sinh viên tự học hiệu quả.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động tự học của sinh viên?
    Có thể đánh giá qua kết quả kiểm tra, thi cử, sự tham gia tích cực trong các hoạt động học tập, khả năng tự giải quyết vấn đề và phản hồi từ giảng viên, cố vấn học tập.

Kết luận

  • Hoạt động tự học của sinh viên trong đào tạo theo học chế tín chỉ tại Trường Đại học Quy Nhơn có nhận thức tốt về vai trò tự học nhưng còn hạn chế về tính chủ động và phương pháp học tập.
  • Quản lí hoạt động tự học bao gồm quản lí động cơ, nội dung, phương pháp, hình thức và điều kiện phục vụ tự học, đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, phát triển hệ thống cố vấn học tập, đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra, hoàn thiện cơ sở vật chất và phối hợp đồng bộ các đơn vị chức năng.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng để khảo sát sâu hơn về ảnh hưởng của các yếu tố tâm lý và xã hội đến hoạt động tự học của sinh viên.
  • Khuyến khích các cơ sở đào tạo đại học áp dụng các giải pháp quản lí hoạt động tự học nhằm nâng cao năng lực tự học và chất lượng đào tạo theo học chế tín chỉ.

Để nâng cao hiệu quả tự học và quản lí hoạt động tự học, các nhà quản lí, giảng viên và sinh viên cần phối hợp chặt chẽ, đồng thời áp dụng các biện pháp đổi mới phù hợp với đặc thù của từng đơn vị đào tạo.