Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục hiện nay, chất lượng giáo dục mầm non (GDMN) giữ vai trò then chốt trong việc chuẩn bị nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, công tác kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) đã được triển khai rộng rãi với 60/60 trường mầm non thực hiện theo Thông tư số 19/2018/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hoạt động tự đánh giá (TĐG) theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng là bước đầu tiên và quan trọng trong quy trình KĐCLGD, giúp các trường đánh giá thực trạng, xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác quản lý hoạt động TĐG tại một số trường mầm non trên địa bàn còn nhiều khó khăn, như nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý, hạn chế về kỹ năng quản lý và cơ sở vật chất chưa đồng bộ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TĐG theo tiêu chuẩn KĐCLGD tại 06 trường mầm non tiêu biểu của thành phố Thái Nguyên, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2018-2019, tập trung vào các trường mầm non công lập và tư thục trên địa bàn thành phố. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần xây dựng hệ thống quản lý giáo dục hiệu quả, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý giáo dục trong việc giám sát và phát triển công tác kiểm định chất lượng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục, trong đó tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc điều phối các hoạt động nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục, bao gồm các phương pháp quản lý kinh tế, hành chính - tổ chức và tâm lý - xã hội.

  • Mô hình kiểm định chất lượng giáo dục: Bao gồm hai bước chính là tự đánh giá nội bộ và đánh giá ngoài, với tiêu chuẩn đánh giá được Bộ GD&ĐT ban hành, tập trung vào 5 tiêu chuẩn chính: tổ chức quản lý, đội ngũ cán bộ giáo viên, cơ sở vật chất, quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và kết quả nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.

  • Khái niệm tự đánh giá: Quá trình tự xem xét, đánh giá thực trạng dựa trên các tiêu chuẩn đã được quy định nhằm xác định mức độ đáp ứng và đề xuất kế hoạch cải tiến.

Các khái niệm chính bao gồm: kiểm định chất lượng giáo dục, tự đánh giá, quản lý hoạt động tự đánh giá, tiêu chuẩn kiểm định chất lượng trường mầm non, minh chứng trong tự đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 99 người tham gia gồm 09 chuyên viên sở GD&ĐT, 18 cán bộ quản lý của 06 trường mầm non, và 72 giáo viên, nhân viên tại các trường này. Dữ liệu bao gồm phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế, và phân tích các báo cáo tự đánh giá, hồ sơ minh chứng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu khảo sát, phân tích nội dung để đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TĐG, đồng thời áp dụng phương pháp tổng kết kinh nghiệm và lấy ý kiến chuyên gia để đề xuất biện pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2018-2019, với các giai đoạn: thu thập dữ liệu (tháng 9-12/2018), phân tích và đánh giá thực trạng (tháng 1-3/2019), đề xuất và khảo nghiệm biện pháp (tháng 4-6/2019).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động tự đánh giá: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên nhận thức đúng về mục đích và ý nghĩa của hoạt động TĐG theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng. Tuy nhiên, còn khoảng 15% chưa hiểu đầy đủ hoặc có quan điểm chưa đúng về vai trò của TĐG.

  2. Thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động TĐG: 100% trường đã thành lập Hội đồng TĐG theo quy định, nhưng chỉ có khoảng 70% trường xây dựng kế hoạch TĐG chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế. Việc thu thập và xử lý minh chứng được thực hiện đầy đủ ở 65% trường, còn lại gặp khó khăn do thiếu kinh nghiệm và nguồn lực.

  3. Áp dụng phương pháp quản lý: Phương pháp hành chính - tổ chức được sử dụng phổ biến nhất (90%), tiếp theo là phương pháp tâm lý - xã hội (75%) và phương pháp kinh tế (60%). Việc kết hợp các phương pháp này chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TĐG: Yếu tố khách quan như hệ thống văn bản pháp quy, sự quan tâm chỉ đạo của các cấp quản lý được đánh giá cao với tỷ lệ 80%. Tuy nhiên, yếu tố chủ quan như nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý, hạn chế về kỹ năng và thời gian dành cho công tác TĐG chiếm khoảng 40% nguyên nhân gây khó khăn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động tự đánh giá theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên đã được triển khai tương đối đầy đủ, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác quản lý. Việc nhận thức chưa đồng đều và kỹ năng quản lý còn hạn chế của cán bộ quản lý là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu quả TĐG chưa cao. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự cũng được ghi nhận ở nhiều địa phương khác, đặc biệt là trong giai đoạn đầu triển khai KĐCLGD. Việc áp dụng đồng bộ các phương pháp quản lý, đặc biệt là tăng cường phương pháp tâm lý - xã hội nhằm nâng cao nhận thức và động lực cho cán bộ, giáo viên là rất cần thiết. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về TĐG của các nhóm đối tượng, bảng tổng hợp mức độ áp dụng các phương pháp quản lý và biểu đồ tròn phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TĐG.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động tự đánh giá theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng, tập trung vào kỹ năng thu thập, xử lý minh chứng và xây dựng kế hoạch cải tiến. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn và quy trình quản lý: Cập nhật, bổ sung các hướng dẫn chi tiết về quản lý hoạt động TĐG, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của các trường mầm non. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do Phòng GD&ĐT chủ trì.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và thực hiện TĐG: Xây dựng phần mềm quản lý minh chứng, báo cáo tự đánh giá và theo dõi tiến độ thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng. Thời gian triển khai trong 1 năm, phối hợp giữa Sở GD&ĐT và các đơn vị công nghệ.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật: Phòng GD&ĐT cần tổ chức các đoàn kiểm tra định kỳ, hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cho các trường trong quá trình thực hiện TĐG, nhằm đảm bảo tính khách quan và hiệu quả. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động tự đánh giá, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại đơn vị mình.

  2. Giáo viên và nhân viên trường mầm non: Hiểu rõ quy trình, tiêu chuẩn và vai trò của tự đánh giá trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, từ đó tích cực tham gia và phối hợp thực hiện.

  3. Chuyên viên phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác kiểm định chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tự đánh giá theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng, phục vụ cho các nghiên cứu và luận văn chuyên ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng là gì?
    Tự đánh giá là quá trình trường mầm non tự xem xét, đánh giá thực trạng chất lượng giáo dục dựa trên các tiêu chuẩn do Bộ GD&ĐT ban hành nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu và xây dựng kế hoạch cải tiến. Ví dụ, trường MN Tích Lương đã thực hiện tự đánh giá theo 5 tiêu chuẩn với 25 tiêu chí cụ thể.

  2. Ai chịu trách nhiệm quản lý hoạt động tự đánh giá tại trường mầm non?
    Hiệu trưởng trường mầm non là người chịu trách nhiệm chính trong việc thành lập Hội đồng TĐG, xây dựng kế hoạch, giám sát thu thập minh chứng và hoàn thiện báo cáo tự đánh giá. Phòng GD&ĐT hỗ trợ và giám sát công tác này.

  3. Những khó khăn thường gặp khi thực hiện tự đánh giá là gì?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý, thiếu kỹ năng thu thập và xử lý minh chứng, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, và thời gian dành cho công tác TĐG còn hạn chế.

  4. Các phương pháp quản lý nào được áp dụng trong quản lý hoạt động tự đánh giá?
    Ba nhóm phương pháp chính gồm: phương pháp kinh tế (quy chế chi tiêu, thưởng phạt), phương pháp hành chính - tổ chức (ban hành quyết định, quy chế), và phương pháp tâm lý - xã hội (tuyên truyền, động viên).

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tự đánh giá?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát. Ví dụ, việc xây dựng phần mềm quản lý minh chứng giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao tính chính xác.

Kết luận

  • Hoạt động tự đánh giá theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng là bước đầu tiên và quan trọng trong quy trình kiểm định chất lượng giáo dục trường mầm non tại thành phố Thái Nguyên.
  • Thực trạng quản lý hoạt động tự đánh giá còn nhiều hạn chế do nhận thức chưa đồng đều, kỹ năng quản lý còn yếu và cơ sở vật chất chưa đồng bộ.
  • Việc áp dụng đồng bộ các phương pháp quản lý kinh tế, hành chính và tâm lý - xã hội là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể như bồi dưỡng năng lực, hoàn thiện văn bản hướng dẫn, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm cải thiện công tác quản lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác quản lý hoạt động tự đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác tự đánh giá, từ đó góp phần xây dựng nền giáo dục mầm non chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của địa phương và đất nước.