Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế sâu rộng, ngành giáo dục Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt là ở bậc học mầm non – nền tảng quan trọng hình thành nhân cách và phát triển toàn diện cho trẻ. Huyện Nhà Bè, Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số trên 70.000 người và mạng lưới trường mầm non công lập phát triển, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục địa phương. Tuy nhiên, theo báo cáo năm học 2018-2019, hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập trên địa bàn huyện còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập ở huyện Nhà Bè trong năm học 2018-2019, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục mầm non. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 10 trường mầm non công lập tiêu biểu, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lí, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lí chuyên môn, đồng thời hỗ trợ nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn và hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho trẻ em địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục hiện đại và mô hình quản lí chất lượng PDCA (Plan-Do-Check-Act) của W. Deming, nhấn mạnh quá trình cải tiến liên tục trong quản lí hoạt động tổ chuyên môn. Lý thuyết hệ thống được vận dụng để phân tích các yếu tố cấu thành và mối quan hệ trong quản lí tổ chuyên môn, bao gồm chủ thể quản lí, khách thể quản lí, mục tiêu, phương pháp và điều kiện thực hiện. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tổ chuyên môn: Bộ phận trong cơ cấu tổ chức trường mầm non, tập hợp giáo viên cùng chuyên môn dưới sự quản lí của tổ trưởng chuyên môn.
  • Quản lí hoạt động tổ chuyên môn: Quá trình tác động có kế hoạch, có mục tiêu của nhà quản lí nhằm tổ chức, điều phối các hoạt động chuyên môn của tổ.
  • Chức năng quản lí: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động tổ chuyên môn đạt hiệu quả.
  • Chu trình PDCA: Vòng tròn quản lí chất lượng gồm các bước lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh, giúp nâng cao hiệu quả quản lí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát bằng phiếu hỏi: Thu thập ý kiến của 5 hiệu trưởng, 15 phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, 10 tổ trưởng chuyên môn và 100 giáo viên từ 10 trường mầm non công lập trên địa bàn huyện Nhà Bè.
  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện với 5 phó hiệu trưởng, 5 tổ trưởng chuyên môn và 10 giáo viên nhằm làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lí hoạt động tổ chuyên môn.
  • Nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Phân tích các hồ sơ, kế hoạch, biên bản họp tổ chuyên môn, báo cáo kiểm tra và tổng kết năm học.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 22.0, sử dụng các chỉ số tỉ lệ %, điểm trung bình và độ lệch chuẩn để đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2018-2019, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn: 85% cán bộ quản lí và giáo viên đánh giá tổ chuyên môn là bộ phận quan trọng trong quản lí và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Tuy nhiên, 30% cho rằng hoạt động tổ chuyên môn chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác chuyên môn.

  2. Phẩm chất và năng lực tổ trưởng chuyên môn: 70% cán bộ quản lí và giáo viên đánh giá tổ trưởng chuyên môn có phẩm chất đạo đức tốt và năng lực quản lí ở mức khá, nhưng chỉ 55% cho rằng tổ trưởng chuyên môn có đủ năng lực để đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động chuyên môn hiệu quả.

  3. Thực trạng quản lí hoạt động tổ chuyên môn: Việc lập kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn được thực hiện đầy đủ ở 80% trường, nhưng chỉ 60% kế hoạch được triển khai hiệu quả. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn chỉ đạt mức 65% về hiệu quả, với nhiều trường hợp chưa thực hiện nghiêm túc việc dự giờ, thảo luận rút kinh nghiệm.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến hiệu quả quản lí: Yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ sinh hoạt tổ chuyên môn được đánh giá đạt 75% mức độ đảm bảo. Yếu tố chủ quan như sự phối hợp giữa các bộ phận và ý thức tự giác của giáo viên chỉ đạt khoảng 60%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc phát huy nội lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong nhận thức về vai trò của tổ chuyên môn và việc xây dựng kế hoạch hoạt động. Tuy nhiên, hiệu quả thực hiện còn hạn chế do năng lực tổ trưởng chuyên môn chưa đồng đều, công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và chưa sâu sát. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương, nơi mà sự thiếu hụt về nguồn lực và đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lí là nguyên nhân chính.

Việc áp dụng mô hình PDCA trong quản lí tổ chuyên môn chưa được thực hiện triệt để, dẫn đến việc thiếu sự cải tiến liên tục trong hoạt động chuyên môn. Các biểu đồ phân tích mức độ thực hiện kế hoạch và hiệu quả kiểm tra có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế, từ đó làm rõ các điểm cần cải thiện. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò then chốt của tổ trưởng chuyên môn trong việc thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời cần sự hỗ trợ tích cực từ ban giám hiệu và các bộ phận liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lí cho tổ trưởng chuyên môn trong vòng 6 tháng tới, nhằm tăng cường khả năng chỉ đạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động chuyên môn hiệu quả. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Cải tiến công tác lập kế hoạch và kiểm tra đánh giá: Xây dựng quy trình chuẩn về lập kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn và kiểm tra, đánh giá định kỳ theo chu trình PDCA, áp dụng từ năm học tiếp theo. Ban giám hiệu các trường chịu trách nhiệm triển khai và giám sát thực hiện.

  3. Tăng cường phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa tổ chuyên môn, ban giám hiệu và các tổ chức đoàn thể nhằm đảm bảo sự đồng bộ trong quản lí và thực hiện nhiệm vụ chuyên môn. Thời gian thực hiện trong 3 tháng đầu năm học mới, do hiệu trưởng các trường chủ trì.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ sinh hoạt tổ chuyên môn: Huy động nguồn lực từ ngân sách địa phương và xã hội hóa để nâng cấp phòng họp, trang thiết bị dạy học, tài liệu tham khảo phục vụ hoạt động tổ chuyên môn, hoàn thành trong vòng 1 năm. Phòng Giáo dục huyện phối hợp với UBND xã, thị trấn và các trường thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ về thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động tổ chuyên môn, từ đó áp dụng vào công tác quản lí tại đơn vị mình.

  2. Tổ trưởng chuyên môn các trường mầm non: Nắm bắt các kỹ năng quản lí, phương pháp tổ chức hoạt động chuyên môn và cách thức phối hợp với các bộ phận để nâng cao chất lượng công tác chuyên môn.

  3. Giáo viên mầm non: Hiểu rõ vai trò của tổ chuyên môn trong việc hỗ trợ phát triển chuyên môn, từ đó tích cực tham gia và đóng góp vào hoạt động tổ chuyên môn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lí giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lí tổ chuyên môn trong bối cảnh giáo dục mầm non tại địa phương, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lí hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có kế hoạch của nhà quản lí nhằm tổ chức, điều phối các hoạt động chuyên môn của tổ để đạt mục tiêu giáo dục. Ví dụ, tổ trưởng chuyên môn lập kế hoạch sinh hoạt, kiểm tra hồ sơ giáo viên và tổ chức các buổi dự giờ.

  2. Vai trò của tổ trưởng chuyên môn trong quản lí tổ chuyên môn?
    Tổ trưởng chuyên môn là người đứng đầu tổ, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, bồi dưỡng chuyên môn và đánh giá kết quả hoạt động của tổ. Họ là cầu nối giữa ban giám hiệu và giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí tổ chuyên môn?
    Bao gồm yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị, chính sách hỗ trợ; và yếu tố chủ quan như năng lực tổ trưởng, ý thức tự giác của giáo viên, sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động tổ chuyên môn?
    Cần nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn qua đào tạo, cải tiến quy trình lập kế hoạch và kiểm tra, tăng cường phối hợp nội bộ và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp. Áp dụng mô hình PDCA giúp cải tiến liên tục.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và nghiên cứu sản phẩm hoạt động. Số liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS để đảm bảo tính khách quan và chính xác.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về năng lực tổ trưởng và công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lí, trong đó năng lực tổ trưởng chuyên môn và sự phối hợp nội bộ là then chốt.
  • Việc áp dụng mô hình quản lí chất lượng PDCA có thể giúp cải tiến liên tục hoạt động tổ chuyên môn, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể như bồi dưỡng tổ trưởng, cải tiến quy trình quản lí, tăng cường phối hợp và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả quản lí.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lí giáo dục mầm non tại địa phương, mở ra hướng phát triển bền vững cho các trường mầm non công lập huyện Nhà Bè.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lí giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lí tổ chuyên môn trên toàn thành phố.