Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục hiện nay, việc nâng cao chất lượng học tập của học sinh yếu kém là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm đảm bảo sự công bằng và hiệu quả giáo dục. Tại huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, tỷ lệ học sinh có học lực yếu kém ở các trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Trung học cơ sở (PTDTBT THCS) vẫn còn ở mức cao, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giáo dục toàn huyện. Theo số liệu tổng hợp năm học 2019-2020, tỷ lệ học sinh yếu kém chiếm khoảng 5,38%, giảm xuống còn 3,3% trong năm học 2020-2021, tuy nhiên vẫn còn một số trường có tỷ lệ học sinh yếu kém trên 9%. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để quản lý hiệu quả hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém nhằm nâng cao chất lượng học tập và giảm tỷ lệ học sinh yếu kém.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lý hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém tại 8 trường PTDTBT THCS trên địa bàn huyện Nam Trà My trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu có phạm vi địa lý tại huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, một vùng đặc thù với đa số học sinh là người dân tộc thiểu số, điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện rõ qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý giáo dục trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số, đồng thời giảm thiểu tình trạng học sinh bỏ học và nâng cao tỷ lệ phổ cập giáo dục trung học cơ sở.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của các nhà quản lý nhằm vận dụng các nguyên lý và phương pháp khoa học để đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục diễn ra hiệu quả.

  • Lý thuyết quản lý nhà trường: Quản lý nhà trường là tập hợp các biện pháp tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường, tập trung vào quản lý con người (cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh) và các nguồn lực phục vụ giáo dục.

  • Khái niệm hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém: Là quá trình giáo viên tổ chức dạy học bổ sung, hỗ trợ học sinh yếu kém nhằm bù đắp kiến thức còn thiếu, rèn luyện kỹ năng học tập, giúp học sinh đạt chuẩn kiến thức và kỹ năng theo quy định.

  • Mô hình quản lý hoạt động phụ đạo: Bao gồm các khâu khảo sát đặc điểm học sinh, thiết kế chương trình phụ đạo, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu thông qua phiếu hỏi ý kiến cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 8 trường PTDTBT THCS huyện Nam Trà My. Tổng số mẫu khảo sát gồm 18 cán bộ quản lý, 95 giáo viên và 145 học sinh, trong đó sau khi làm sạch dữ liệu còn 16 cán bộ quản lý, 85 giáo viên và 121 học sinh.

  • Phương pháp nghiên cứu hồ sơ lưu trữ: Xem xét các tài liệu như giáo án, sổ điểm, báo cáo tổng kết học tập, phiếu đánh giá tiết dạy phụ đạo để đánh giá thực trạng hoạt động phụ đạo.

  • Phương pháp quan sát: Theo dõi trực tiếp hoạt động dạy phụ đạo của giáo viên và thái độ học tập của học sinh tại các trường.

  • Phương pháp phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, tính điểm trung bình, phân tích tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện và hiệu quả quản lý hoạt động phụ đạo.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát được tiến hành từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2021, xử lý và phân tích dữ liệu trong tháng 10 năm 2021, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động phụ đạo: Cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá rất cao tầm quan trọng của hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém với điểm trung bình lần lượt là 4,44 và 4,08 trên thang 5 điểm. Cụ thể, 43,75% cán bộ quản lý và 32,94% giáo viên cho rằng hoạt động này rất quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 14,71% giáo viên và 9,09% học sinh đánh giá hoạt động phụ đạo ở mức không quan trọng hoặc bình thường.

  2. Tỷ lệ học sinh yếu kém có xu hướng giảm: Tỷ lệ học sinh yếu kém tại 8 trường PTDTBT THCS giảm từ 5,38% năm học 2019-2020 xuống còn 3,3% năm học 2020-2021. Một số trường như Trà On và Trà Linh vẫn có tỷ lệ học sinh yếu kém trên 4-9%, cho thấy sự phân hóa chất lượng học tập giữa các trường.

  3. Thực trạng quản lý hoạt động phụ đạo: Công tác khảo sát đặc điểm, phân nhóm học sinh yếu kém được thực hiện khá nghiêm túc với sự phối hợp giữa giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và phụ huynh. Tuy nhiên, việc thiết kế chương trình phụ đạo còn chưa đồng bộ, chưa thực sự phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số và điều kiện thực tế của từng trường.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực hỗ trợ: Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động phụ đạo còn hạn chế, nhiều phòng học tạm bợ, thiếu trang thiết bị dạy học hiện đại. Nguồn kinh phí dành cho hoạt động phụ đạo chủ yếu dựa vào ngân sách nhà trường và sự hỗ trợ từ địa phương, chưa ổn định và chưa đủ đáp ứng nhu cầu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt động phụ đạo là rất tích cực, điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ học sinh yếu kém để nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, sự khác biệt trong nhận thức giữa giáo viên và học sinh phản ánh một phần hạn chế trong công tác tuyên truyền và vận động học sinh tham gia phụ đạo.

Việc tỷ lệ học sinh yếu kém giảm cho thấy hoạt động phụ đạo đã có tác động tích cực, nhưng sự phân hóa giữa các trường cho thấy cần có sự điều chỉnh linh hoạt trong quản lý và tổ chức phụ đạo phù hợp với đặc điểm từng trường và từng nhóm học sinh. Điều này đồng nhất với quan điểm của các nhà quản lý giáo dục về việc cá thể hóa phương pháp dạy học và phụ đạo.

Hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực là một trong những nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động phụ đạo, nhất là trong các trường PTDTBT THCS vùng dân tộc thiểu số, nơi điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn. Do đó, việc huy động các nguồn lực xã hội và tăng cường đầu tư là cần thiết để đảm bảo điều kiện thuận lợi cho hoạt động này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh yếu kém theo từng trường qua các năm, biểu đồ tròn về mức độ nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cũng như bảng tổng hợp đánh giá các khâu quản lý hoạt động phụ đạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh
    Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo chuyên đề về vai trò và phương pháp quản lý hoạt động phụ đạo cho cán bộ quản lý và giáo viên. Tăng cường tuyên truyền, vận động học sinh và phụ huynh nhận thức đúng về tầm quan trọng của phụ đạo. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Hiệu trưởng các trường.

  2. Xây dựng và hoàn thiện chương trình phụ đạo phù hợp đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số
    Phối hợp với các chuyên gia giáo dục xây dựng chương trình phụ đạo linh hoạt, cá thể hóa theo từng nhóm học sinh yếu kém, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế và năng lực học sinh. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể: Tổ chuyên môn các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học
    Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước, địa phương và các tổ chức xã hội để nâng cấp phòng học, trang bị thiết bị dạy học hiện đại phục vụ hoạt động phụ đạo. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường.

  4. Xây dựng cơ chế khuyến khích, động viên giáo viên tham gia phụ đạo
    Thiết lập chính sách thưởng, phụ cấp cho giáo viên tham gia giảng dạy phụ đạo, đồng thời giảm bớt các công việc hành chính để giáo viên tập trung vào công tác phụ đạo. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và phối hợp các lực lượng giáo dục
    Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát định kỳ hoạt động phụ đạo, đánh giá hiệu quả qua kết quả học tập của học sinh. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ học sinh yếu kém. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2022. Chủ thể: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn, phụ huynh và các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý tại địa phương và đơn vị.

  2. Giáo viên các trường PTDTBT THCS
    Nắm bắt các phương pháp và kỹ năng tổ chức phụ đạo phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số, nâng cao hiệu quả giảng dạy và hỗ trợ học sinh yếu kém.

  3. Sinh viên, học viên chuyên ngành Quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu thực tiễn quản lý giáo dục vùng dân tộc thiểu số, giúp phát triển năng lực nghiên cứu và ứng dụng trong tương lai.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ giáo dục vùng dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn quốc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém?
    Quản lý hoạt động phụ đạo giúp tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc hỗ trợ học sinh yếu kém một cách khoa học, đảm bảo các em được bù đắp kiến thức, nâng cao năng lực học tập, giảm tỷ lệ học sinh bỏ học và nâng cao chất lượng giáo dục chung.

  2. Phương pháp khảo sát học sinh yếu kém được thực hiện như thế nào?
    Qua việc phân tích hồ sơ học tập, trao đổi với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và phụ huynh, kết hợp kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh để phân nhóm chính xác, từ đó xây dựng kế hoạch phụ đạo phù hợp.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động phụ đạo là gì?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính, nhận thức của học sinh và phụ huynh, cũng như sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực cho hoạt động phụ đạo?
    Nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và cộng đồng để vận động tài trợ, đồng thời sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước và các nguồn lực hiện có nhằm đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động phụ đạo.

  5. Hoạt động kiểm tra, đánh giá trong quản lý phụ đạo được thực hiện ra sao?
    Thường xuyên tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh qua các bài kiểm tra định kỳ, quan sát quá trình học tập, phỏng vấn giáo viên và học sinh, từ đó điều chỉnh kế hoạch phụ đạo phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động phụ đạo học sinh yếu kém tại các trường PTDTBT THCS huyện Nam Trà My có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động phụ đạo là tích cực, tuy nhiên vẫn còn một bộ phận chưa thực sự quan tâm đầy đủ.
  • Tỷ lệ học sinh yếu kém có xu hướng giảm nhưng vẫn còn cao ở một số trường, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt trong quản lý và tổ chức phụ đạo.
  • Cơ sở vật chất và nguồn lực hỗ trợ cho hoạt động phụ đạo còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, hoàn thiện chương trình phụ đạo, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng cơ chế khuyến khích giáo viên và tăng cường kiểm tra, phối hợp các lực lượng giáo dục.

Next steps: Triển khai các giải pháp quản lý trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, đồng thời tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng nhằm hỗ trợ học sinh yếu kém phát triển toàn diện.